91
Kosmetologia Estetyczna / 2 / 2013 / vol. 2
bezpośredniego, natychmiastowego oddziaływania na
skórę (powstawania rumienia), jednak przenika ono w głąb
skóry, niszczy włókna kolagenowe i elastynowe oraz bar-
dzo często uszkadza aparat genetyczny komórki (DNA), za-
początkowując procesy nowotworowe (fotokancerogene-
za). Ponadto w wyniku immunosupresji wywołanej przez
skumulowane dawki promieniowania UVA (jako późny
efekt promieniowania UVA) następuje obniżenie odporno-
ści skóry i występowanie chronicznych stanów zapalnych,
czego obrazem jest zwiększona zapadalność na infekcyjne
(bakteryjne lub wirusowe) choroby skóry, a niekiedy przy-
spieszona proliferacja (namnażanie) komórek nowotworo-
wych (zapoczątkowanych promieniami ultrafioletowymi
zarówno UVA, jak i UVB). Poza tym promieniowanie UVA
(przyjmowane stale w zwiększonych dawkach przekra-
czających barierę ochronną skóry) obniża oporność (re-
zystencję) adaptacyjną (przeciwstresową) komórek skóry.
Aktywność przeciwstresowa, czyli adaptacja (
adaptogenic
activity
) to oporność komórki na stany i substancje stre-
sujące (stresory) takie jak: stres tlenowy, ekstremalne
warunki klimatyczne, hałas, zanieczyszczenia chemiczne
atmosfery pyłami i dymami (przemysłowymi, komunika-
cyjnymi czy aglomeracyjnymi), skażenia chemiczne wody
podskórnej, gleby i roślin spożywczych oraz paszowych,
skażenia radioaktywne środowiska naturalnego będące
wynikiem katastrof nuklearnych i szereg innych.
Pierwszorzędowa przeciwpromieniowa ochrona skóry (przez filtry sło-
neczne) musi być dostatecznie szybko zastosowana i powinna obejmować
pełny zakres promieniowania ultrafioletowego (UVB, UVA 1 oraz UVA 2)
Do niedawna za niekorzystny wpływ na skórę obwi-
niano tylko promienie UVB, zatem dawniej produkowane
kosmetyki przeciwsłoneczne (nazywane błędnie „kosme-
tykami plażowymi”) dawały głównie ochronę przeciwko
tym rodzajom promieniowania UV.
Gdy w świetle nowych badań okazało się, że UVA nie tylko uszkadzają
komórki naskórka, ale też zdecydowanie głębiej wnikają w skórę, a ich
natężenie (jako składowej promieniowania słonecznego) jest takie samo
przez cały dzień, niezależnie od pogody i pory roku, zmieniono pogląd
na pierwszorzędową przeciwpromieniową ochronę skóry
[35-37]
Unika się dziś zatem dla nowoczesnych produktów ko-
smetycznych określeń typu „kosmetyki plażowe”, suge-
rujących, że są to produkty do ochrony skóry wyłącznie
podczas opalania się naturalnego bądź solaryjnego.
Najskuteczniejszą formą ochrony skóry przed tą wiąz-
ką promieniowania słonecznego, która odpowiada dłu-
gością fal zakresowi promieniowania UVA i UVB, jest
stosowanie właściwego filtra przeciwsłonecznego (pro-
mieniochronnego) o odpowiednim (uwidocznionym na
opakowaniu kosmetyku), indywidualnym dla każdego
typu cery czynniku fotoprotekcji, jak SPF, IPD, PPD.
C
zynniki fotoprotekcji
–
–
czynnik SPF
(
Sun Protection Factor
) określa, o ile dłu-
żej (bez ryzyka rumienia) wytrzyma opalanie nasza
skóra, gdy zastosujemy kosmetyk o określonej warto-
ści SPF w porównaniu z brakiem ochrony przy pomo-
cy filtra. W uproszczeniu oznacza to, że jeżeli bez za-
stosowania filtra rumień pojawia się na naszej skórze
np. po 20 minutach opalania, to smarując się kremem
z SPF 15, wydłużymy ten czas ten czas aż do 5 godzin (15
razy 20 minut). Ale uwaga -
SPF określa tylko stopień
ochrony skóry przed promieniowaniem UVB i nie
uwzględnia UVA
. Dlatego dwa kremy o tym samym
oznaczeniu SPF mogą bardzo różnić się pod względem
skuteczności w zapobieganiu skutkom, natychmiasto-
wym i późniejszym, nadmiernego nasłonecznienia na-
szej skóry w zależności od indywidualnej wrażliwości
naszej skóry (typu cery) na powstawanie rumienia pod
wpływem promieniowania UVB.
SPF dobieramy stosownie do karnacji, czyli tzw. fototypu
skóry. Osoby o karnacji jasnejmuszą stosować SPF zwyższym
wskaźnikiem. I tak, filtr SPF 2 blokuje 25-30% promieniowa-
nia UVB, SPF 4 – 50%, SPF 10 – 85%, SPF 16 – 95-96%, SPF 30
– ok. 98%, SPF 60– ponad 98,5%. Imwyższywskaźnik SPF, tym
wyższe stężenie filtru w preparacie kosmetycznym. Między
SPF 30 a SPF 60 różnica ochronna jest niewielka, ale może
mieć znaczenie u osób szczególnie wrażliwych na słońce.
Według nowej unijnej klasyfikacji wskaźniki SPF wyższe
niż 50 są określane jako SPF 50+. Liczba SPF oznacza jak
długo możemy przebywać na słońcu (lub pod lampą sola-
ryjną), aby nie ulec oparzeniu. W przeliczeniu na minuty
mnożymy ją przez 15, np. SPF 15 to 15 x 15 minut (= 225 mi-
nut). Podstawowe 15 minut to czas potrzebny na wniknięcie
minimalnej dawki rumieniowej UV w skórę (dla rasy białej).
–
–
wskaźniki IPD
(
Immediate Pigment Dar-
kening
) lub
PPD
(
Persistent Pigment Darke-
ning
) są to wskaźniki zdolności kosmetyku
do ochrony przed UVA.
Ocena zabezpieczenia przed promienio-
waniem UVA jest trudniejsza, bo pod jego wpływem na
skórze nie występuje rumień.
Ostatnio wiele firm kosmetycznych stosuje substancje
promieniochronne (zwane potocznie filtrami przeciwsło-
necznymi)
wielofunkcyjne przeciwko UVB oraz UVA
, doda-
jąc na opakowaniach produktu wskaźniki IPD
lub PPD, które określają zdolność do ochrony
przed promieniami UVA. Imwyższa ich wartość,
tym lepsze zabezpieczenie. Kosmetyki zawiera-
jące filtry słoneczne dające ochronę przeciwko
promieniom UVB oraz UVA są zwykle droższe,
ale zapewniają ochronę skóry przed skutkami
odległymi w czasie, przede wszystkim chroniąc skórę przed
kancerogenezą (czyli tworzeniem się nowotworów i to nie tyl-
ko skóry, ale i narządów wewnętrznych), przyspieszonym fo-
tostarzeniem się skóry, a także obniżeniem odporności wro-
dzonej oraz stopnia adaptacji skóry dowarunków stresowych,
w tym niedotlenienia skóry. Kosmetyki promieniochronne
zabezpieczające skórę przed pełnym promieniowaniem ul-
trafioletowym (nowoczesne filtry przeciwsłoneczne) są więc
z natury kosmetykami wielozadaniowymi. Określane są nie-
rzadko jako
immunokosmetyki
lub
kosmetyki przeciwstre-
sowe (adaptogenne)
, w zależności od aktywności biochemicz-
nej/farmakologicznej głównej substancji promieniochronnej
zastosowanej w filtrze przeciwsłonecznym.
F
ototypy
To, jak długo skóra może być eksponowana na promienio-
wanie słoneczne bez narażenia na poparzenie, zależy od tzw.
czasu ochrony własnej. Ten wewnętrzny zegar komórek jest
inny w każdym typie skóry. Wyróżniono 6 typów skóry, któ-
re reagują w różnym czasie na wystąpienie rumienia:
1...,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20 22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,...76