6 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
590
N
artykuł naukowy
psychologia
W stadium brakuje dążenia do dalszego rozwoju za-
wodowego. Pracownik czy kosmetolog nie widzi sen-
su dalszego kształcenia, ponieważ nie przyniesie ono
żadnych dalszych korzyści w pracy zawodowej. Defi-
nicja wypalenia zawodowego oparta jest na badaniach
empirycznych, wywiadach, ankietach i obserwacjach
zachowań pracowników różnych zawodów, w których
obecny jest kontakt z drugim człowiekiem, takich jak
lekarze, fizjoterapeuci, pielęgniarki, nauczyciele, pra-
cownicy socjalni, policjanci, pracownicy więzienni itd.
Źródłemwypaleniazawodowegomogąbyćsprzyjające
cechy osobowości, niska samoocena, skłonności
do unikania sytuacji trudnych. Ciągłe narzucanie
perfekcjonizmu wywołuje u pracowników przekonanie,
że nie będzie możliwe spełnienie oczekiwań stawianych
przez pracodawcę. Pojawia się również bierność
pracownika, który wykonuje tylko konkretne czynności
w pracy bez zaangażowania. Kolejnym zjawiskiem jest
rywalizacja pracowników oraz konflikty między nimi.
Rywalizacja może być mobilizująca, ale i szkodliwa,
ponieważ wywołuje chroniczny stres. Dobra atmosfera
w środowisku pracy gwarantuje o wiele lepsze efekty
pracy niż w środowisku, w którym występuje napięta
atmosfera i konflikty. Brak wzajemnego zaufania i zabu-
rzona komunikacja również sprzyjają niemiłej atmosfe-
rze w pracy i powodują apatie w stosunku do pracy.
Kolejnym źródłem wypalenia zawodowego jest nie-
zamierzone przez pracodawcę przyczynianie się do
poczucia obniżania wartości pracowników, blokowa-
nie awansu zawodowego. Z drugiej strony występuje
zaniedbanie obowiązków rodzinnych, brak czasu dla
własnej rodziny. Pośpiech również przyczynia się do
powstania stanów napięcia emocjonalnych [14, 15].
Najczęstszym objawem wypalenia zawodowego jest
fizyczne znużenie, które objawia się zarówno w środowi-
sku pracy, jak i środowisku domowym. Częste są wybuchy
gniewu i irytacja, brak skupienia nad daną czynnością.
Pod wpływem presji w pracy może pojawiać się nadmier-
ne spożywanie alkoholu i zażywanie narkotyków, które są
w dzisiejszych czasach najczęstszymi sposobami na rozła-
dowanie emocji zarówno w środowisku pracy, jak i w śro-
dowisku rodzinnym. Do wypalenia prowadzi również nie-
dopasowanie osoby do wymogów pracy, do charakteru
pracy, brak poczucia identyfikacji z zawodem [2, 3, 4, 16].
Stres może być często identyfikowany z wypaleniem
zawodowym, natomiast nie musi go powodować. Dzie-
je się to przede wszystkim w zawodach „ukierunkowa-
nych na ludzi”, w których osoby rozpoczynające swoją
pracę mają bardzo duże oczekiwania i wzniosłe cele.
Wynika to z wymagań emocjonalnych i zaangażowa-
nia w swój zawód. Często założone cele nie są spełnione
i pojawia się rozczarowanie, niezadowolenie i brak sa-
tysfakcji z wykonywanej pracy.
|
MECHANIZMYWYPALENIAZAWODOWEGO
Ryzyko wypalenia zawodowego wzrasta w okresach
przemian cywilizacyjnych. Znaczącą rolę dla postępu
procesu wypalenia oraz radzenia sobie z nim odgrywa
proces oceny stresorów oraz indywidualnych możli-
wości przeciwdziałania. Według J.F. Terelaka do cech
indywidualnych jednostki sprzyjających wypaleniu
zawodowemu zaliczyć można: niską samoocenę, nie-
pewność, zależność, bierność [17, 18].
Wypalenie zawodowe często dotyczy osób, które
bardzo angażują się w wykonywaną pracę, mają duże
oczekiwania względem własnej osoby i własnych moż-
liwości. Istotną rzeczą, jest dobrowolne wykonywanie
obowiązków, które zostały wyznaczone według formu-
larza „Umowy o pracę”. Pracownicy zawyżają granicę
własnych możliwości, przez co trudno sprostać wyma-
ganiom stawianym samym sobie lub wymaganiom sta-
wianym przez pracodawcę.
Według H. Sęk wyróżnić można dwie oceny:
•
ocena pierwotna,
•
ocena wtórna.
Ocena pierwotna polega na ocenie towarzyszących
obciążeń zawodowych. Są one rozpatrywane na dwa
sposoby: mogą być korzystne lub niekorzystne. Ocena
wtórna natomiast tyczy się kompetencji społecznych,
dzięki którym możemy i potrafimy zaradzić temu zja-
wisku [12, 13, 14].
Długość czasu, która wywołuje wypalenie, nie jest
możliwa do zbadania i szacowania. Jedne osoby szyb-
ciej ulegają wypaleniu zawodowemu, ze względu na ich
charakter, natomiast drugie, będąc bardziej odporne na
stres i wypalenie zawodowe w początkowym stadium,
dobrze sobie radzą, przeciwdziałając mu. J. Korczyńska
zwraca uwagę na różne wymagania środowiska pracy,
które mogą wpływać na odmienne cechy temperamen-
tu u poszczególnych osób istotnych do powstawania
procesu wypalenia zawodowego [19].
Pierwszy stopień to stadium ostrzegawcze, w któ-
rym występuje przygnębienie i irytacja. Mogą pojawić
się problemy ze snem, natomiast zmniejszenie długo-
ści pracy i obciążenia powoduje powrót do normal-
nego funkcjonowania. Często osoby, mające jakieś
hobby, chętnie mogą rozładowywać negatywne emo-
cje związane z pracą właśnie poprzez mile spędzony
czas. W tym stadium pracownik zazwyczaj stawia so-
bie cele w pracy, bardzo wysoko próbując im sprostać,
zaniedbując własne potrzeby, które schodzą na drugi
plan. Warto również zwrócić uwagę, że z początku
bardzo duży poziom motywacji ulega zmniejszeniu się.
Zmniejsza się również gotowość do akceptowania wła-
snych możliwości. Osoba w tej fazie czuje subiektywne
poczucie przepracowania i zmęczenia wykonywaniem
ciągle tych samych czynności, lecz krótki wypoczynek
