Page 27 - KE - 1.2014 - Całość

25
Kosmetologia Estetyczna / 1 / 2014 / vol. 3
Metody analizy sensorycznej
Najczęściej wykorzystywane metody laboratoryjnej ana-
lizy sensorycznej przedstawiono na rys. 2.
Metody analizy
sensorycznej
Różnicowe
Kolejności
(inaczej
szeregowania)
Oznaczania
wartości
progowych
Skalowania
Ilościowej
analizy
opisowej
Rys.2.Najczęściej wykorzystywane metody laboratoryjnej analizy sensorycznej
Źródło: Opracowanie własne
M etody różnicowe
Mają na względzie wykrywanie różnic w jakości senso-
rycznej produktów. Różnice te powstają między innymi
w wyniku zmian procesu technologicznego. Podział me-
tod różnicowych przedstawiono na rys. 3.
Rys. 3. Podział metod różnicowych
Źródło: Opracowanie własne
• Metoda parzysta to metoda polegająca na porówny-
waniu danych próbek w parach. W celu potwierdzenia
różnicy w jakości sensorycznej wybranej właściwości
(np. zapachu) ocenie poddaje się jedną lub kilka par pró-
bek. Probant badający te próbki ma za zadanie wybrać
„lepszą” próbkę pod względem badanej cechy (np. prób-
kę bardziej aromatyczną czy taką, która należy do nut
orientalnych). Tablice statystyczne wykorzystywane są
do oceny statystycznej istotności różnicy wyników.
• Metoda „duo–trio” jest metodą uwzględniającą porów-
nanie dwóch próbek o nieznanej jakości. Jedna z próbek
jest standardem, natomiast druga jest odmienna w sto-
sunku do wskazanego i zaznaczonego standardu, czyli
próbki referencyjnej. Zadaniem probanta jest wskaza-
nie, która z dwóch próbek jest identyczna ze standar-
dem, a która jest odmienna.
• Metoda podwójnych standardów jest zbliżona dometody
„duo-trio”. Zestaw próbek powiększony jest tutaj o dodat-
kowy standard. Oceniający otrzymuje zestaw składający
się z czterech próbek: próbki o jakości A, próbki o jakości
B, oznaczonego literą S1 standardu o jakości A (identycz-
nego z próbką A) oraz oznaczonego literą S2 standardu
o jakości B (identycznego z próbką B). Zadaniem ocenia-
jącego jest pokazanie, która z próbek odpowiada próbce
standardowej S1, a która próbce standardowej S2.
• Metoda trójkątowa to metoda polegająca na porówny-
waniu próbek w elementach trójkowych. W każdej z trój-
ek dwie próbki są jednakowej jakości, natomiast trzecia
próbka jest różna pod względem badanej właściwości.
Zadaniem probanta jest wskazanie, które z próbek są
identyczne, a która jest odmienna. Tablice statystyczne
używane są do oceny statystycznej wyniku. Niekiedy za-
daniem probanta jest także wskazanie kierunku różnicy,
np. czy próbka jest bardziej, czy mniej aromatyczna, przy
czym wtedy stosuje się odmienne tablice statystyczne.
• Metoda „dwie z pięciu” jest metodą analogiczną do me-
tody trójkątowej. Różnica polega na innej liczbie bada-
nych próbek w danym zestawie. Oceniający otrzymuje
zestaw składający się z pięciu próbek w układzie AAABB
bądź AABBB. Zadaniem oceniającego jest wskazanie
w każdym z pięcioelementowych zestawów dwóch pró-
bek, które są odmienne od pozostałych trzech.
Metoda kolejności (szeregowania)
Metoda ta wykazuje charakter pośredni pomiędzy meto-
dami różnicowymi a metodami skalowania. Wmetodzie tej
próbki, które ułożone są w przypadkowej kolejności, szere-
guje się pod względem wybranej cechy jakościowej (np. od
najbardziej do najmniej słonej). Trudność tego ćwiczenia
zależy głównie od wielkości różnic pomiędzy podanymi
próbkami. Zaletą metody kolejności jest jej prostota oraz
szybkość przeprowadzenia oceny. Tablice statystyczne Kra-
mera wykorzystywane są do oceny statystycznej wyników.
Metody oznaczania wartości progowych
Metody te są wykorzystywane przede wszystkim w bada-
niach wrażliwości sensorycznej. Podział metod oznacza-
nia wartości progowych przedstawiono na rys. 4.
Rys. 4 . Podział metod oznaczania wartości progowych
Źródło: Opracowanie własne
Metoda limitów oraz metoda schodkowa umożliwiają okre-
ślenie progu wrażliwości, natomiast metody średniego błędu
oraz stałego bodźca używa się do określenia progu różnicy.
• Metoda limitów pozwala na określanie progu wyczuwal-
ności oraz rozpoznania. Testujący otrzymuje uporząd-
kowaną rosnąco lub malejąco serię próbek o regularnie
zmniejszającym się o pewien moduł natężeniu bodźca (aż
do wartości podprogowych). Zadaniem probanta jest od-
powiedź na pytanie, czy dany bodziec był wyczuwalny, czy
też nie, np. w serii próbekwartością proguwyczuwalności
jest stężenie roztworu badanej próbki, przy którym na-
stępuje zmiana odpowiedzi z „nie” na „tak” (nastąpi wtedy
przejście od braku wrażenia do pojawienia się wrażenia).
• Metoda schodkowa różni się od metody limitów sposo-
bem przeprowadzania oceny. W serii próbek ocenianych
przez testującego próbki prezentowane są z rosnącym
natężeniem bodźca, do momentu zmiany odpowiedzi
probanta z „nie” na „tak”. Następnie prowadzący ocenę
podaje testującemu próbkę poprzednio ocenianą.
• Metoda średniego błędu, zwana także metodą mie-
szania ad libitum (do woli, według życzenia, do wyboru),