6 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
680
N
artykuł naukowy
dermatologia
CHARAKTERYSTYKA NUŻEŃCÓW
Nużeńce (
Demodex
) to pajęczaki z rzędu roztoczy, wysoce
wyspecjalizowane i obligatoryjnie związane ze swoimi go-
spodarzami. Głównym pożywieniem nużeńców są komórki
naskórka oraz składniki łoju. Bytują w rejonach skóry twarzy
szczególnie bogatych w gruczoły łojowe takich jak nos, policz-
ki, czoło czy broda. Nużeńce ludzkie na wszystkich etapach
swojego rozwoju unikają światła słonecznego. Z wnętrza
mieszków włosowych wychodzą nocą przemieszczając się po
powierzchni skóry w poszukiwaniu partnera do rozrodu. Cykl
życiowy
Demodex
składa się z pięciu stadiów rozwojowych
i trwa około kilkunastu dni [1, 3].
Na skórze człowieka mogą bytować dwa gatunki nużeńców.
D. folliculorum
osiąga rozmiary 0,3–0,4 mm długości, ma wy-
dłużony kształt i występuje w ujściach mieszków włosowych,
często tworząc skupiska (fot. 1). Drugi gatunek
D. brevis
jest
mniejszy, osiąga 0,2–0,3 mm długości, ma wrzecionowaty
kształt, krótsze odnóża i bytuje najczęściej samotnie (fot. 1).
Występuje w głębi gruczołu łojowego skóry twarzy lub w gru-
czole Meiboma w obrębie powiek.
D. brevis
odżywia się komór-
kami gruczołowymi powodując ich zniszczenie [1, 4–6].
Fot. 1
Obraz mikroskopowy Demodex folliculorum i Demodex brevis
(mikroskop świetlny, powiększenie obiektywu × 10).
Źródło:
Archiwum własne autorów
Oba gatunki nużeńca różnią się pomiędzy sobą liczbą osobni-
ków występujących na skórze człowieka.
D. folliculorum
jest
liczniejszy, natomiast
Demodex brevis
często zajmuje większy
obszar ciała. Inna jest także proporcja w częstości występowa-
nia
D. brevis
do
D. folliculorum
, a mianowicie u mężczyzn wy-
nosi 1:4, a u kobiet 1:10 [4–6]. Różne są także objawy kliniczne
jakie wywołują:
D. folliculorum
powoduje głównie rumień oraz
złuszczanie naskórka, a
D. brevis
jest przyczyną pojawiania się
umiejscowionych symetrycznie wykwitów grudkowo-krost-
kowych. Zmiany te prawdopodobnie wywoływane są przez
toksyczne i alergizujące oddziaływanie metabolitów tych roz-
toczy, takich jak guanina i proteazy (serynowa i cysteinowa).
Związki te są również główną przyczyną alergicznego i kon-
taktowego zapalenia skóry u alergików uczulonych na rozto-
cza kurzu domowego [1, 5].
W celu wykrycia roztoczy
Demodex
wystarczy wykonanie
badania laboratoryjnego polegającego na pobraniu zeskrobiny
naskórka i/lub rzęs/brwi/włosów skóry głowy oraz wyciśnię-
ciu treści łoju z gruczołu łojowego. Pobrany materiał umiesz-
cza się na szkiełku podstawowym w kilku kroplach roztworu
soli fizjologicznej lub roztworu KOH o stężeniu 20%, a następ-
nie przykrywa szkiełkiem nakrywkowym i obserwuje w mi-
kroskopie świetlnym.
ETOPATOGENEZA DEMODEKOZY
Etiopatogeneza demodekozy jest złożona i nie jest dokład-
nie potwierdzona. Obserwacje własne autorów prowadzą do
przypuszczeń, że zmiany zapalne, które towarzyszą demo-
dekozie można porównać do mechanizmu atopowego zapa-
lenia skóry (AZS) spowodowanego kontaktem z odchodami
roztoczy kurzu domowego [7]. Rumień, wrażliwość cery na
czynniki takie jak np. zmiany temperatury, nietolerancja ko-
smetyków, łuszczenie, suchość, swędzenie, wyprysk, to typo-
we objawy dysfunkcji bariery naskórkowo-lipidowej. Reakcja
zapalna manifestująca się początkowo wrażliwością cery na
kosmetyki i czynniki zewnętrzne prawdopodobnie związana
jest z wysokim stężeniem guaniny oraz proteaz [8, 9]. Guani-
na obecna w odchodach roztoczy jest związkiem toksycznym,
silnym alergenem, który prawdopodobnie odpowiada za reak-
cje immunologiczne. Proteazy warstwy rogowej – cysteinowe
i serynowe zaobserwowano również w odchodach roztoczy,
takich jak świerzb, nużeńce czy roztocza kurzu domowego
[10]. Narastająca aktywność i ich stężenie w obrębie gruczołów
łojowych może mieć bezpośredni wpływ na spójność bariery
lipidowo-naskórkowej. Związek z podwyższoną aktywnością
proteaz warstwy rogowej i obniżenie aktywności inhibitorów
takich jak cystatyna, jest skutkiem podwyższenia wartości pH
naskórka i wskaźnika przeznaskórkowej utraty wody TEWL
(
Trans Epidermal Water Loss
) [11].
CERAWRAŻLIWAWDEMODEKOZIE
Nabyta wrażliwość na kosmetyki w przebiegu demodekozy
może być spowodowana osłabieniem bariery lipidowo-na-
skórkowej oraz podwyższeniem pH naskórka. Odziaływanie
guaniny oraz proteaz obecnych w odchodach pasożyta może
skutkować odpowiedzią immunologiczną oraz aktywacją in-
hibitorów proteaz, które z kolei hamują syntezę naturalnego
czynnika nawilżającego NMF (
Natural Moisturizing Factor
)
i lipidów. Zaburzenie integralności warstwy lipidowo-naskór-
kowej, podobnie jak w AZS, charakteryzuje się zwiększoną
penetracją składników drażniących czy alergizujących. Na-
silenie się objawów „wrażliwości” skóry na kosmetyki może
być również skutkiem sposobu jej oczyszczania [12]. Autorzy
przypuszczają, iż największy wpływ na nasilenie infekcji
i objawów nużycy w postaci cery wrażliwej miało oczyszcza-
nie skóry wyłącznie płynem micelarnym, wynikające z po-
wszechnie obowiązującego przekonania o konieczności nie-
używania wody do mycia.
