6 / 2018 / vol. 7
Kosmetologia Estetyczna
669
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
położone warstwy naskórka są zdecydowanie bardziej hydrofilo-
we. Dlatego charakter związku ma duży wpływ na to, czy zwią-
zek ulegnie absorpcji. Składniki cementu międzykomórkowego
odgrywają ważną rolę w wypełnianiu przestrzeni między kor-
neocytami, wpływając na przepuszczalność bariery skórnej [13].
MECHANIZMY TRANSPORTU SUBSTANCJI
AKTYWNYCH PRZEZ BŁONY BIOLOGICZNE
Mechanizmy transportu substancji aktywnych mogą przebie-
gać na kilka sposobów. Wyróżniono kilka rodzajów przenika-
nia związków przez błony biologiczne.
Dyfuzja bierna
Najczęściej występujący mechanizm przenikania cząsteczek
przez skórę to dyfuzja bierna [14]. Jest to proces niewymaga-
jący dostarczenia energii, zachodzący na zasadzie wyrówny-
wania stężeń. Cząsteczki przechodzą zgodnie z gradientem
stężeń, co jest uzależnione jedynie od sił fizycznych – dyfuzji,
osmozy i ich energii kinetycznej. Cząsteczki z roztworu po
jednej stronie błony biologicznej wnikają do jej wnętrza, a na-
stępnie przechodzą do fazy wewnętrznej po drugiej jej stronie.
Substancje tym szybciej przechodzą przez błony, im są lepiej
rozpuszczalne w tłuszczach [15].
Transport czynny
Transport cząsteczek przez błonę biologiczną niezgodny z pra-
wami dyfuzji to transport czynny, którywymaga dostarczenia
energii [16]. Stosowane są tu nośniki, mające powinowactwo do
przenoszonej substancji. Energia potrzebna do aktywacji no-
śnika wytwarzana może być w procesach utleniania lub roz-
padu ATP (adezynotrójfosforan) [17]. Uwalniana w procesach
katabolicznych energia wykorzystywana jest przez komórkę
do przeprowadzenia procesów anabolicznych. Energia ta po-
winna być łatwo dostępna, dlatego magazynowana jest pod
postacią ATP, wspomniany związek to uniwersalny nośnik
energii biologicznie użytecznej. Jeśli jednak transport z udzia-
łem nośnika odbywa się zgodnie z gradientem stężeń, to nie
wymaga wówczas nakładu energii i nazywany jest transpor-
tem ułatwionym [18].
Transport konwekcyjny
Kolejnym rodzajem transportu jest transport konwekcyjny
dotyczący małych cząsteczek rozpuszczonych w medium,
przenikającym przez pory znajdujące się w błonie. Im większa
różnica stężeń po obu stronach błony oraz im większa średni-
ca porów, tym szybkość transportu konwekcyjnego jest więk-
sza. Ten rodzaj transportu dotyczy jedynie cząsteczek o roz-
miarach nieprzekraczających 400 Da [19].
Dyfuzja bierna
Transport przez pary jonowe to szczególny przypadek dyfuzji bier-
nej, w którym cząstki dyfundujące są silnie zdysocjowane i łączą
się z jonami organicznymi rozpuszczalnymi w lipidach błony [20].
Pinocytoza
Kolejny mechanizm transportu cząstek przez błony to pinocy-
toza, polegająca na wchłanianiu przez błonę kropelek tłuszczu
lub cząstek stałych. Błona ulega w tym miejscu wklęśnięciu
i tworzą się drobne pęcherzyki z zamkniętą wewnątrz sub-
stancją. Zawartość pęcherzyków przenika przez błonę, nato-
miast pęcherzyki stopniowo zanikają.
PROMOTORYWCHŁANIANIA
Promotory wchłaniania (sorpcji) przenikają do warstwy rogo-
wej i zwiększają jej przepuszczalność, głównie poprzez zabu-
rzenie układu lipidów międzykomórkowych [21].
Ważną cechą charakteryzującą bezpieczny promotor sorp-
cji jest jego odwracalne działanie, tak by po aplikacji preparatu
przywrócona została bariera warstwy rogowej. Przywrócenie
stratum corneum
pełnej funkcji bariery następuje wraz z natural-
ną eliminacją promotora sorpcji z tej warstwy. Promotor sorpcji
ulega z czasem dyfuzji do naskórka i krążenia ogólnego [22].
Mechanizm działania promotorów wchłaniania zależy
przede wszystkim od ich polarności. Związki te umiejscawia-
jąc się w warstwie rogowej naskórka, mogą, w zależności od
właściwości fizykochemicznych:
•
zmieniać hydratację grup polarnych lipidów.
•
zaburzać uporządkowany układ lipidów międzykomórko-
wych warstwy rogowej,
•
rozpuszczać lub upłynniać lipidy międzykomórkowe,
Warto zaznaczyć, że dzięki własnej rozpuszczalności w lipi-
dach warstwy rogowej, promotory sorpcji zwiększają rozpusz-
czalność substancji czynnej w tej warstwie, zwiększając w ten
sposób jej współczynnik podziału między
stratum corneum
a podłożem [23].
MECHANIZMY I METODY PRZENIKANIA SUBSTANCJI
CZYNNYCH PRZEZ BARIERĘ LIPIDOWĄ SKÓRY
Jonoforeza
Znany proces, polegający na przenoszeniu małocząsteczko-
wych substancji czynnych w polu elektrycznym o małym na-
pięciu, polega na wprowadzeniu do skóry substancji w postaci
jonów. W jonoforezie używa się substancji ulegających dyso-
cjacji, czyli elektrolitów. Jonoforeza znakomicie przygotowuje
skórę do kolejnych zabiegów kosmetycznych i zwiększa prze-
nikanie substancji aktywnych do skóry [24].
W jonoforezie jako czynnik zwiększający wchłanianie
substancji czynnych wykorzystany jest prąd elektryczny,
przepływający między dwoma elektrodami (anodą i katodą)
umieszczonymi na skórze. Metoda ta służy głównie do po-
dania substancji dysocjujących, a więc najtrudniej ulegają-
cych wchłanianiu. Substancja ulegająca dysocjacji jest obecna
w roztworze (również w postaci żelu) i aplikowana w ten spo-
sób, że pozostaje w kontakcie z elektrodą o tym samym ładun-
ku (dodatnim lub ujemnym). Druga elektroda umieszczona
