6 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
526
artykuł naukowy
Kosmetologia Estetyczna
N
leczniczych, a także do balsamowania zwłok. Po odsło-
nięciu w 1922 r. grobowca Tutanchamona zapach olej-
ków był wyczuwalny mimo tak długiego upływu czasu.
Królowa Kleopatra prawdopodobnie wszystkie swoje
pomieszczenia, odzież, a nawet żagle statków miała
nasączone olejkami różanymi oraz jaśminowymi [3, 4].
Na terenie Asyrii natomiast budowano świątynie
z drzewa cedrowego, które uwalniając zawarte w nim
olejki, chroniły przed rozwojem i rozprzestrzenianiem
się chorób, miały właściwości dezynfekujące zapobie-
gające epidemii [4].
Hipokrates, ojciec medycyny, znał lecznicze dzia-
łanie olejków i zalecał ich stosowanie do kąpieli oraz
masaży. Odkrył też, że palenie aromatycznych sub-
stancji zapewnia ochronę przed zaraźliwymi choroba-
mi, dzięki swoim antybakteryjnym i antywirusowym
właściwościom. Grecki lekarz Teofrast z Eresos, ojciec
botaniki, około 270 r. p.n.e. stworzył dzieło, będące pod-
stawą dzisiejszej wiedzy o terapii olejkami eterycznymi
[5]. W starożytnym Rzymie Pliniusz Starszy w swoim
dziele „Historia naturalna” podał blisko 80 receptur na
różne preparaty lecznicze wytwarzane z olejkodajnych
roślin. W Imperium Rzymskim olejki były powszech-
nie stosowane w rytuałach namaszczania ciała oraz
obrzędach religijnych [3, 5].
Około 1000 roku lekarz arabski Avicenna (Ibin Sina)
opracował nowatorską metodę do destylacji olejków na
zimno, co spowodowało, że proces destylacji stał się
bardziej wydajny, a olejki cenniejsze pod względem za-
wartości substancji leczniczych. Dzięki długim obser-
wacjom zaczęto dostrzegać, że kontakt z określonym
olejkiem roślinnym pozwala szybko zwalczyć chorobę,
a nawet jej uniknąć [3].
W czasach średniowiecznych destylacją olejków roślin-
nych zajmowali się zakonnicy i wytwarzali z nich likiery,
nalewki o działaniu leczniczym. Ponadto wykorzystywa-
no właściwości olejków do niwelowania przykrych zapa-
chów i odstraszania owadów przenoszących choroby [3].
W okresie renesansu pozyskiwanie olejków zostało
uprzemysłowione, czego efektem było uniezależnienie
się od handlarzy i uczestników wypraw krzyżowych,
przywożących olejki ze świętych wojen. Był to również
okres badań nad składem chemicznym olejków [3].
W wieku XIX zaczęto rozpoznawać poszczególne
składniki olejków. Lata 20.-30. XX wieku przyniosły
rozpowszechnienie wiedzy na temat aromaterapii
dzięki Rene Maurice Gatefosse, który podjął badania
nad bakteriobójczymi, przeciwzapalnymi, odkażający-
mi oraz przeciwwirusowymi właściwościami olejków,
a także nad zastosowaniem ich w preparatach derma-
tologicznych. Gatefosse w 1937 r. jako pierwszy użył
określenia „aromaterapia”, wydając książkę pt.
Aroma-
terapia – olejki eteryczne – hormony roślinne
. Badania nad
leczniczym działaniem olejków eterycznych kontynu-
ował w latach 50. XX wieku jego rodak, lekarz Jean Val-
net. W ten sposób rozpoczął się ogromny rozwój aro-
materapii w Anglii, Francji i wreszcie na całym świecie.
Obecnie aromaterapia jest jedną z błyskawicznie roz-
wijających się dziedzin np. lecznictwa naturalnego [1, 3].
|
Charakterystyka
olejków eterycznych
Nazwa olejek eteryczny wywodzi się od łacińskiego
określenia
oleum aetherium
i oznacza współcześnie cie-
kły koncentrat, pozyskiwany z wydzielających zapach
części roślin za pomocą destylacji z parą wodną, eks-
trakcji, tłoczenia na zimno lub wyciskania [1].
Olejki eteryczne należą do grupy bardzo różnorodnych
pod względem chemicznym lotnych substancji o inten-
sywnym zapachu i oleistej konsystencji. Cechuje je różno-
rodność barwy – od przezroczystych, poprzez odcienie żół-
ci i zieleni, ażdo intensywnegokoloruniebieskiego. Gęstość
olejków eterycznych jest zazwyczaj mniejsza od gęstości
wody, w której są praktycznie nierozpuszczalne. Rozpusz-
czają się one w rozpuszczalnikach tłuszczowych, etanolu
i samych tłuszczach, są one optycznie czynne [6, 7, 8].
Za gatunki roślin olejkowych uznaje się takie, które
zawierają więcej niż 0,01% olejku eterycznego w su-
chej masie surowca [7, 8, 9]. O dołączeniu do grupy tej
nie decyduje budowa chemiczna olejków, lecz zespół
właściwości fizykochemicznych oraz rodzaj surowca,
z którego są pozyskiwane [10]. Olejki mają charaktery-
styczne zapachy. Niektóre z nich mogą przy dłuższym
przechowywaniu ulec zestaleniu, dlatego należy prze-
strzegać zasad dotyczących ich przechowywania w od-
powiednich warunkach.
Pod względem chemicznym olejki eteryczne stano-
wią wieloskładnikowe mieszaniny terpenów i terpeno-
idów [11, 12]. W skład jednego olejku eterycznego może
wchodzić nawet kilkadziesiąt różnorodnych związków
chemicznych, jednak u większości obecny jest jeden
główny i najważniejszy składnik odpowiedzialny za
zapach i często za właściwości farmakologiczne [8, 10].
Udział procentowy poszczególnych składnikóww okre-
ślonym olejku eterycznymulega zmianom i jest zależny
od wielu czynników genetycznych i środowiskowych
rośliny [13]. Z tego powodu olejki eteryczne klasyfiku-
je się i ocenia bardzo często na podstawie zawartości
głównego składnika, np. mentolu czy tymolu [14].
Olejki eteryczne pozyskiwane są z suszonych lub
świeżych roślin. Niektóre rośliny gromadzą olejek ete-
ryczny w liściach, kwiatach, a u innych znajduje się on
w korzeniu lub korze. Bardzo bogate w olejki eteryczne
są drzewa iglaste oraz rośliny z rodziny baldaszkowa-
tych, rutowatych i mirowatych [1]. Najczęściej stoso-
wane olejki eteryczne pochodzą z gatunków rodzin:
