< Previous3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna 58 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P KOSMECEUTYKI MARINE MOC MORSKICH MINERAŁÓW W PRODUKTACH GERnétic Niezmiennie od lat kluczową rolę, zarówno w produktach do profesjonalnej, jak i domowej pielęgnacji skóry, odgrywają naturalne składniki aktywne. Przy odpowiednim sposobie ich wyodrębniania i obróbki otrzymywane są substancje, które dają spektakularne i długotrwałe rezultaty. Za sukcesem francuskiej mar- ki GERnétic stoją najnowocze- śniejsze rozwiązania z zakresu biotechnologii i biologii komór- kowej. To dzięki nim możliwe jest pozyskiwanie skoncentro- wanych mikrocząsteczek, głów- nie pochodzenia roślinnego, mających zdolność przenikania poza bariery naskórka. To spra- wia, że działają one intensywniej i dłużej niż większość znanych na rynku produktów. Wyjątko- we miejsce zajmują składniki pochodzenia morskiego – eks- trakty z alg oraz mikroelementy z muszli skorupiaków. Wytwa- rzane na specjalnych ekologicz- nych plantacjach, dzięki którym rosną wolne od nawozów, pe- stycydów i jakiejkolwiek innej nienaturalnej ingerencji. Ponad- to – ze względu na niedostatek światła, działanie soli i prądów morskich – organizmy wodne wykształciły silne mechanizmy obronne i zdolność do kumulowania składni- ków aktywnych. Dzię- ki temu są prawdziwą skarbnicą witamin i mikroelementów. I to właśnie one, oprócz eks- traktów roślinnych, są gwarantem sukcesu kosmeceutyków z serii MARINE. Znajdziemy w niej produkty zarów- no do pielęgnacji twarzy, jak i ciała, a dzięki lekkiej kon- systencji i orzeźwiającemu za- pachowi są idealną propozycją na nadchodzące lato. Produkty do twarzy z serii MA- RINE to cztery wyjątkowe kosme- ceutyki, przeznaczone zarówno do zabiegów gabinetowych, jak i do codziennej pielęgnacji domowej. ŻEL MYJĄCY MARINE GUMMING CLEANSING Dzięki mikrodrobinkom, de- likatnie złuszcza i wygładza naskórek. Za sprawą ekstrak- tu z muszli ostryg, bogatego w cynk, miedź, kobalt, mangan, potas i fosfor, nawilża i popra- wia napięcie skóry. MARINE MASK Kaolinowa maska, która zmięk- cza, wygładza i rewitalizuje skórę. Te właściwości to zasługa wycią- gów z ogórka, rumianku i oczaru wirginijskiego, oleju migdałowe- go oraz ekstraktu z muszli ostryg. Jest niezastąpiona w pielęgnacji skóry odwodnionej, pozbawionej jędrności, blasku i przedwcze- śnie starzejącej się. GER LIFT Silnie liftingujący, przeciw- zmarszczkowy i odżywczy krem, za którego działaniem stoją ekstrakty z alg i muszli małży, liposomy, proteiny po- zyskiwane z ryb morskich oraz oleje z soi i awokado. Co ważne, mimo intensywnego działania, krem jest delikatny dla skóry i nie powoduje podrażnień. MARINE DAY BASE Ultralekki krem z SPF5, który nawilża skórę i zapewnia jej ma- towe wykończenie. Doskonale sprawdzi się zatem jako krem na dzień, również pod maki- jaż. Zawiera ekstrakt z muszli ostryg, bogaty m.in. w cynk, potas i mangan, olej migdałowy oraz glikoproteiny. NOWOŚĆ! BODY MARINE GUMMING CLEANSING Na szczególną uwagę zasługu- je także nowy produkt z serii morskiej – Body Marine Gum- ming Cleansing. Podobnie jak jego odpowiednik do twarzy, zawiera delikatnie złuszczające drobinki, a oprócz tego bogaty jest w ekstrakty pochodzenia morskiego, mikroelementy oraz nawilżające i odmładzają- ce mikrokapsułki jojoba. To do- skonała propozycja zarówno do przygotowania ciała do zabiegu w gabinecie, jak i do codziennej pielęgnacji w domu. Warto bo- wiem pamiętać, że zabiegi w sa- lonie kosmetycznym, wsparte codzienną, odpowiednio dobra- ną pielęgnacją, to niemal gwa- rancja pięknej i zdrowej skóry twarzy i ciała. Kamila Ogonowska specjalista ds. handlowych i marketingu TRI STAR Cosmetics ul. Marusarzówny 2 80-288 Gdańsk +48 58 347 62 31 STRESZCZENIE Kosmeceutyki to preparaty, które w licznych pracach na- ukowych i popularnonaukowych opisywane są jako łączą- ce w sobie cechy leku i kosmetyku. Są kosmetykami, ale w odróżnieniu od tych tradycyjnych, zawierają duże stęże- nie składników aktywnych, zwykle roślinnych, pozyskiwa- nych przy zastosowaniu nowoczesnych technik farmacji, biotechnologii i biologii molekularnej. Celem pracy było przedstawienie, w oparciu o literaturę naukową, kosmeceutyków jako produktów wieloskładniko- wych oraz ich wpływu na skórę człowieka. Substancje aktywne zawarte w kosmeceutykach powodu- ją ich intensywniejsze działanie niż tradycyjnych kosmety- ków. Dlatego należy stosować je w oparciu o fachową pora- dę kosmetologa, farmaceuty czy lekarza. Słowa kluczowe: kosmeceutyki, kosmetyki, substancje aktywne ABSTRACT Cosmeceuticals are preparations that are described in nu- merous scientific and popular science works as combining the features of a drug and a cosmetic. They are cosmetics, but unlike the traditional ones, they contain a high concen- tration of active ingredients, usually plant-based, obtained with the use of modern pharmacy, biotechnology and mole- cular biology techniques. The aim of the study was to present, based on scientific li- terature, cosmeceuticals as multi-ingredient products and their impact on human skin. Active substances contained in cosmeceuticals cause their more intense action than traditional cosmetics. The- refore, they should be used based on the professional advi- ce of a cosmetologist, pharmacist or doctor. Keywords: cosmeceuticals, cosmetics, active substances Justyna Marwicka1 Aleksandra Gałuszka2 Małgorzata Kotwica1 1 Wydział Nauk o Zdrowiu, Wyższa Szkoła Ekonomii, Prawa i Nauk Medycznych im. E. Lipińskiego w Kielcach, ul. Jagiellońska 109 a, 25-734 Kielce +48 41 345 13 13, wsepinm@wsepinm.edu.pl 2 Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Al. Racławickie 1, 20-059 Lublin +48 41 345 13 13 Sposób cytowania / Cite Marwicka J, Gałuszka A, Kotwica M. Kosmeceutyki. Skład oraz oddziaływanie. Aesth Cosmetol Med. 2021;10(3):135-141. https://doi.org./10.52336/acm.2021.10.3.06 Kosmeceutyki. Skład oraz oddziaływanie Cosmeceuticals. Composition and effects WSTĘP W polskim ustawodawstwie nie istnieje pojęcie kosme- ceutyku. Termin ten należy zatem uważać za marketingo- wy, a jego autorem jest Raymond Reed. Pojęcie kosmeceu- tyku zostało rozpowszechnione w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku przez dermatologa, prof. Alberta M. Klig- mana. Ideą było rozgraniczenie grupy tak zwanych „zwy- kłych” kosmetyków od tych, które w działaniu były bardziej spektakularne [1]. Autorzy tego terminu twierdzą, iż są one bezpieczniejsze dla skóry, dzięki stabilnemu oraz nowator- skiemu działaniu [2]. Jak podaje piśmiennictwo, kosmeceutyki stanowią pro- dukt pośredni, pomiędzy kosmetykami a farmaceutyka- mi (lekami, medykamentami). W odróżnieniu od tradycyj- nych kosmetyków, oddziałują na skórę adekwatnie do za- wartości substancji aktywnych, jednocześnie posiadają zazwyczaj mniej składników drażniących, np. konserwan- tów czy substancji zapachowych [3]. Ponadto badacze zaj- mujący się tematem, wskazują że kosmeceutyki stanowią grupę produktów, które zawierają duże stężenie substancji aktywnych, którymi najczęściej są składniki roślinne, pozy- Artykuł przeglądowy / Review article 59 3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine”skiwane z zastosowaniem nowoczesnych technik farmacji, biotechnologii oraz biologii molekularnej [4]. W składzie kosmetyków mogą znajdować się związki che- miczne posiadające niektóre cechy znamienne dla leków. Choć takie preparaty lekami nie są, to nie można ich przy- porządkować do typowych kosmetyków, w dosłownym ro- zumieniu tego pojęcia – tzw. drogeryjnych. Z tego właśnie względu, prof. Albert M. Kligman wprowadził określenie kosmeceutyk, by odróżnić tę grupę preparatów, stosowa- nych zewnętrznie [5]. Pojęcie kosmeceutyk należy umiej- scowić między definicjami określającymi tradycyjny ko- smetyk oraz lek należący do grupy możliwych do zakupu bez recepty tzw. OTC (over the counter). Kosmetyki, które po- siadają więcej substancji aktywnych, bądź mniej tych, które uznawane są za wywołujące niepożądane reakcje (np. uczu- lenia) występują jeszcze pod nazwą dermokosmetyki, bądź określane są jako kosmetyki apteczne [6]. Pojęcia te zostały użyte po raz pierwszy w literaturze naukowej przez Sellesa i wsp. w 1990 roku [7]. Są to nazwy stosowane rzadziej niż termin kosmeceutyk. KOSMECEUTYKI A DERMOKOSMETYKI Dwie grupy produktów – kosmeceutyki oraz dermokosme- tyki (łac. derma – skóra) różnią się tylko nazwą [6]. Uważa- ne są za produkty, które określane są jako „apteczne”, gdyż w momencie wprowadzania ich na rynek, tylko tam moż- na je było zakupić. Aktualnie na rynku produktów do pielę- gnacji dostępne są marki, które w swojej ofercie posiadają zarówno tzw. tradycyjne kosmetyki, jak i te, które wspoma- gają terapie lecznicze. Idea dermokosmetyków i kosmeceu- tyków jest taka sama – wspomaganie terapii różnych scho- rzeń i problemów skórnych. Jedna z definicji wyjaśnia, iż dermokosmetyk to spe- cjalny kosmetyk przeznaczony dla wybranych problemów skórnych i dla ściśle określonych typów skóry. Tworzony jest we współpracy z dermatologami i rozprowadzany wy- łącznie w aptekach [6]. Określenia kosmeceutyk oraz der- mokosmetyk, dają sugestię, iż są to produkty mogące łączyć właściwości kosmetyku a także leku. Ustawa o kosmety- kach wskazuje, że „Kosmetykiem jest każda substancja lub preparat przeznaczony do zewnętrznego kontaktu z cia- łem człowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, ze- wnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami ślu- zowymi jamy ustnej, których wyłącznym lub podstawo- wym celem jest utrzymanie ich w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie, zmiana wyglądu ciała lub upięk- szenie zapachu” [8]. Lek natomiast definiuje Ustawa Prawo Farmaceutyczne w następujący sposób: „Produktem leczniczym jest sub- stancja lub mieszanina substancji, przedstawiona jako po- siadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi, lub zwierząt, lub podawana w celu postawienia diagnozy, lub w celu przywrócenia, poprawie- nia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu po- przez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub me- taboliczne” [9]. Ponieważ produkt nie może być jednocześnie kosmety- kiem i lekiem, zaś termin kosmeceutyk nie ma znaczenia w świetle prawa, zatem produkt podlega prawodawstwu do- tyczącemu kosmetyków [10, 11]. Kosmeceutyki są przydatne dla osób posiadających skó- rę o większej wrażliwości niż przeciętna oraz ze skłonno- ścią do występowania różnych chorób, a także problemów skórnych. Bardzo często zaczyna się je stosować wówczas, gdy zwykłe środki dają efekt różny od oczekiwań użytkow- nika. Wprowadza się je również jako uzupełnienie tradycyj- nego leczenia farmaceutykami. Zaleca się je przede wszyst- kim osobom posiadającym problemy np. z: • łupieżem, • atopowym zapaleniem skóry, • trądzikiem pospolitym, • przebarwieniami, • łuszczycą, • wypadaniem włosów. Kosmeceutyki zwiększają odporność skóry na urazy me- chaniczne, redukują rozstępy i cellulit, są efektywniejsze w pielęgnacji (zmniejszaniu) zmarszczek na skórze oraz opóźniają procesy starzenia się skóry. Dobrze, jeśli są sto- sowane wraz z leczeniem, a także przed i po nim, jako pod- trzymanie efektu terapeutycznego. Mogą też stanowić dzia- łanie profilaktyczne leczonych zmian. Ważne natomiast jest, aby nie traktować ich jako substytuty leku. Kosmeceutyki najczęściej stosuje się w związku ze spe- cyficznymi potrzebami skóry, ale również w pielęgnacji włosów, rzęs czy paznokci. Zanim rozpocznie się pielęgnację, najpierw należy skon- sultować to z lekarzem dermatologiem, kosmetologiem lub farmaceutą, aby dobrał odpowiedni kosmeceutyk do problemu skóry, paznokci czy włosów. Brak wystarczają- cej wiedzy na temat zawartych substancji aktywnych w ko- smeceutyku oraz innych składników w nim występujących może wywołać niepożądane skutki uboczne, np. po niektó- rych preparatach, tzw. sensybilatorach, przeciwwskaza- na jest ekspozycja na promieniowanie UV. Dlatego zakupu kosmeceutyków powinno się dokonywać w wysoko wyspe- cjalizowanych punktach: apteka, salon kosmetyczny, sklep, gdzie klient otrzyma wskazówki na temat produktu oraz warunki bezpieczenego stosowania. Według Rozporządzenia 1223/2009 (Art. 19), informacje dotyczące składu, należy podać na opakowaniu zewnętrz- nym, natomiast nie muszą się one znajdować również na opakowaniu bezpośrednim, takim jak słoiczek lub tubka. Doprecyzowując, warto zaznaczyć, iż za składniki uważa- ne są substancje, bądź ich mieszaniny celowo zastosowa- ne podczas procesu wytwarzania produktu kosmetyczne- go, zaś nie zalicza się tu zanieczyszczeń surowców (np. me- 60 3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine”tali ciężkich) oraz dodatkowych materiałów technicznych wykorzystanych do przygotowania, lecz niewystępujących w produkcie końcowym (np. odparowany rozpuszczalnik). SKŁAD KOSMECEUTYKÓW Skład kosmetyków decyduje o ich przeznaczeniu i indywi- dualnych właściwościach. Składniki fazy tłuszczowej (lipofilowe): • alkohole tłuszczowe, • kwasy tłuszczowe, • pochodne lanoliny, • silikony, • syntetyczne estry kwasów i alkoholi tłuszczowych, • trójglicerydy, • węglowodory, • woski, • żelujące środki lipofilowe. Składniki fazy wodnej (hydrofilowe): • barwniki, • humektanty, • kompozycje zapachowe, • konserwanty – przeciwutleniacze, • rozpuszczalniki, • składniki aktywne (czynne), • składniki powierzchniowo czynne, • środki zwiększające objętość i żelujące, • woda. Składniki czynne Składnikami czynnymi są substancje, które wpływają na procesy biochemiczne lub fizykochemiczne, a przez to na fizjologię skóry, błon śluzowych i ich przydatków [12]. Są to produkty, które mogą zawierać w swoim składzie substan- cje takie jak: • ceramidy, • czynniki przeciwzapalne, • czynniki wzrostu, • kinetyna, • pantenol, • peptydy, • polisacharydy, • przeciwutleniacze, • środki rozjaśniające, • ubichinon (koenzym Q10), • witaminy A, E, C (i inne), • zawierających retinol, • hydroksykwasy ( α i β). Wpływają one na strukturę i funkcję skóry [13-15]. Dopuszczone prawem składniki kosmetyków są jedno- cześnie legalnymi substancjami aktywnymi występujący- mi w lekach, np.: • kwas salicylowy – najczęściej stosowana w kosmeceu- tykach przeciwtrądzikowych substancja aktywna, który jest też aktywnym składnikiem szeregu produktów lecz- niczych o działaniu keratolitycznym oraz przeciwzapal- nym (inhibitor cyklooksygenazy w kaskadzie kwasu ara- chidonowego) [15, 16]; • nikotynamid, którego aktywność przeciwtrądzikowa w radomizowanych badaniach klinicznych okazała się porównywalna z miejscowym preparatem antybiotyku klindamycyny [18]; • piroglutaminian cynku – hamuje aktywność 5-alfa reduk- tazy – enzymu przekształcającego testosteron w silnie sty- mulujący gruczoły łojowe dihydroksytestosteron [17]. DZIAŁANIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW CZYNNYCH W KOSMECEUTYKACH Substancje przeciwutleniające Antyoksydanty inaczej określane są przeciwutleniacza- mi. Stanowią je związki chemiczne, których stężenie w da- nym produkcie jest małe, bazuje w granicach 0.001-1%. Przeciwutleniacze hamują proces peroksydacji nienasyco- nych kwasów tłuszczowych NNKT, które pełnią istotną rolę ochronną względem kompozycji zapachowych. Są również wsparciem produkcji kolagenu i elastyny, neutralizują wol- ne rodniki, a także ochraniają nici kwasu deoksyrybonu- kleinowego DNA (deoxyribonucleic acid). Wolne rodniki ROS (reactive oxygen species) powstają pod- czas procesów niezbędnych do prawidłowego funkcjono- wania komórki przebiegających z użyciem energii. Istotna ich część pozyskiwana jest w procesie oddychania tleno- wego, zachodzącego w mitochondriach. Dochodzi wówczas do czteroelektronowej redukcji cząsteczki tlenu do wody. W przypadku, gdy cząsteczka tlenu nie ulegnie całkowi- tej redukcji, powstają wolne rodniki tlenowe [19]. Stanowią ważny element procesu starzenia się organizmu i są jed- nym z mechanizmów obrony przed nim [20]. Występują dwa mechanizmy antyoksydacyjne: • pierwotny, którego podstawą jest przerwanie reakcji łań- cuchowej poprzez przekształcenie wolnych rodników w formy bardziej stabilne; • wtórny, dotyczy opóźnienia utleniania lipidów, co na- stępuje na skutek absorpcji promieniowania ultrafiole- towego UV (ultraviolet radiation), zdezaktywowanie tlenu singletowego, a także zregenerowanie przeciwutlenia- czy pierwotnych, utworzenie tzw. ochronnej powierzchni oraz kompleksonowanie jonów metali katalizujących au- tooksydację. Do najczęściej stosowanych w kosmetyce przeciwutlenia- czy należą: • butylohydroksyanizol (działanie na podstawie mechani- zmu pierwotnego), 61 3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine”• palmitynian askorbylu (działanie na podstawie mechani- zmu wtórnego), • tokoferole (działanie na podstawie mechanizmu pierwot- nego). Wśród naturalnych antyoksydantów roślinnych wyróż- nia się: • sylimarynę, • kurkuminę, • piknogenol. Czynniki wzrostu To naturalnie występujące w organizmie białka, które sty- mulują wzrost, podział i przekształcanie komórek. Odgry- wają bardzo ważną rolę w utrzymaniu zdrowego stanu skó- ry. Uczestniczą w procesie przekazywania impulsów po- między naskórkiem a skórą właściwą. Uwzględniając działanie czynników wzrostu można po- dzielić je na: • przeciwzmarszczkowe, • regenerujące, • ujędrniające. Polskie oraz unijne normy prawne zabraniają stosowania w kosmetykach komórek, tkanek i wszelkich ekstraktów pochodzenia ludzkiego, więc komórkowe czynniki wzro- stu zawarte w produktach kosmetycznych są otrzymywane metodami bimolekularnymi, przez przekształcone systemy komórek bakterii, drożdży i owadów. Czynniki wzrostu, które posiadają zastosowanie w ko- smeceutykach: • HGH – syntetyczny ludzki hormon wzrostu (human growth hormone). składnik biotechnologiczny, zwiększający po- ziom migracji keratynocytów, namnażanie fibroblastów oraz naprawę i odnowę skóry. Wspomaga wytwarzanie melaniny (co redukuje depigmentację przy jednoczesnej bardzo dobrej tolerancji). Obniżenie produkcji HGH jest wynikiem starzenia i wpływa negatywnie na strukturę skóry, zmniejszając jej grubość; • proteiny z grupy TGF- β – do ich właściwości można za- liczyć: powstrzymywanie degradacji macierzy (poprzez stymulację syntezy inhibitorów metaloproteinazy), wy- raźną stymulację macierzy zewnątrzkomórkowej, mini- malizację fotostarzenia, wywoływanie biosyntezy kolage- nu i fibronektyny; • GM-CSF (granulocyte-macrophage colony-stimulating factor) – jest to czynnik, który stymuluje biologiczną aktywność skóry, wspiera jej naprawę oraz regenerację, zwiększa szybkość przemieszczania się keratynocytów, namnaża- nie fibroblastów oraz keratynocytów, zwiększa syntezę białek, głównie kolagenu typu I; • EGF (epidermal growth factor) – to naturalny naskórko- wy czynnik wzrostu. Występuje w skórze, jego obecność zmniejsza się istotnie wraz z upływem lat życia (o ponad 50% po 30. roku życia). Aplikowany miejscowo zwiększa odnawianie się naskórka i ponowne tworzenie nabłonka, stymuluje produkcję kolagenu i zapobiega uszkodzeniom posłonecznym, spłyca zmarszczki i linie mimiczne [21]. W danym preparacie zazwyczaj wykorzystuje się wię- cej niż jeden czynnik wzrostu. Taka procedura powodu- je wzmocnienie działania pojedynczego czynnika poprzez wzajemne działanie. Czynniki wzrostu oddziałują na różne warstwy skóry. Niszczą je alkohole oraz środki powierzch- niowo czynne. Powodują obniżenie skuteczności i stabilno- ści kosmetyku. Peptydy Są to bioaktywne aminokwasy, organiczne związki che- miczne, które powstają podczas biosyntezy białek. Ich działanie zależy od ustawienia kolejności aminokwasów w łańcuchu chemicznym. Mają one wpływ na stymulację kolagenu, syntezę macierzy pozakomórkowej, gojenie się ran, proces pigmentacji oraz wygładzenie zmarszczek. W kosmeceutykach najczęściej można odnaleźć następu- jące rodzaje tych związków: • peptydy sygnałowe – stymulują fibroblasty skóry do pro- dukcji kolagenu, elastyny oraz innych białek skóry wła- ściwej, dzięki temu skóra prezentuje się korzystniej, zdrowiej. Do tej grupy należą np.: – Hexapeptide-10, – Palmitoyl, – Tripeptide-5; • neuropeptydy – działają rozluźniająco na mięśnie twa- rzy, skutkiem tego jest obniżona mimika oraz zmniejsze- nie zmarszczek. Do tej grupy należą np.: – Tripeptide-3, – Pentapeptide-18, – Acetyl Hexapeptide-8; • peptydy transportujące – wpływają na zwiększenie prze- nikania składników aktywnych w głąb skóry. Aktualnie najlepiej poznano peptydy miedziowe, biorące udział w procesach naprawczych, neutralizowaniu wolnych rodników oraz hamowaniu stanów zapalnych. Są odpo- wiedzialne za stymulację kolagenu, kwasu hialuronowe- go i elastyny. Do tej grupy należą np.: – Copper Tripeptide-1, – Copper Lysinate/Prolinate [22]. Czynniki przeciwzapalne Są to substancje, które łagodzą stan zapalny. Najczęściej występujące w kosmeceutykach to: • alantoina – organiczny związek chemiczny, pochodna mocznika, powstaje z kwasu moczowego pozyskiwanego z korzeni roślin takich jak: kasztanowiec, soja, żywokost lekarski, ryż, fasola, pszenica, powstaje również w wyni- ku syntezy chemicznej; • bisabolol – alkohol, pozyskuje się go z olejku eterycznego rumianku; 62 3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine”• ekstrakt z aloesu (aloe vera gel) – wodnisty wyciąg z rośli- ny o nazwie aloes, konkretnie z jego liści, zawiera wiele składników takich jak: – witaminy: A (retinol), C (kwas askorbinowy), E (tokofe- rol), B12, B9 (kwas foliowy) i B4 (cholinę); – enzymy: aliazę, alkaliczną fosfatazę, amylazę, brady- kinazę, karboksypeptydazę, katalazę, celulazę, lipazę i peroksydazę; – minerały: wapń, chrom, miedź, selen, magnez, man- gan, potas, sód i cynk; – cukry: monosacharydy (glukoza i fruktoza) oraz polisa- charydy: (glukomannany/polimannoza); – glikoproteina – wyizolowana z żelu aloesowego, posia- da właściwości przeciwalergiczne, zwana jest alproge- nem; – antrachinony: aloina i emodyna – działają przeciwbó- lowo, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo; – sterydy roślinne: cholesterol, kampesterol, β-sizoste- rol i lupeol – wszystkie mają działanie przeciwzapalne, a lupeol wykazuje również właściwości antyseptyczne i przeciwbólowe; – hormony: auksyny i gibereliny – pomagają w gojeniu się ran i działają przeciwzapalnie; – inne: 22 aminokwasy, kwas salicylowy o właściwo- ściach przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych, ligni- na, saponiny – działają oczyszczająco oraz antysep- tycznie; • minerały np.: bromowe, potasowe, magnezowe; • pantenol (prowitamina B5) – to substancja organiczna z grupy alkoholi, występująca w ludzkiej skórze, włosach oraz paznokciach. Jest niezbędna do ich prawidłowe- go wzrostu i funkcjonowania, dzięki małej cząsteczce ła- two wnika w głębsze warstwy skóry. Na skutek procesów utleniania pantenol przekształca się w kwas pantoteno- wy – czyli witaminę B5, która jest substancją hydrofilową (wiążącą wodę), dlatego w kosmetykach pełni też funkcję humektantu (substancji odpowiedzialnej za utrzymanie prawidłowego nawilżenia naskórka) [23]. Polisacharydy Polisacharydy (cukry złożone) należą do węglowodanów i jednocześnie do polimerów naturalnych (organicznych związków chemicznych), które stanowią jeden z podstawo- wych materiałów budulcowych organizmów żywych. Po- wstają one z połączenia przynajmniej dwóch cząsteczek cu- krów prostych z wiązaniami glikozydowymi. Można je podzielić na: • złożone z co najmniej dwóch monosacharydów, do któ- rych zaliczają się m.in.: – disacharydy, – trisacharydy, – tetrasacharydy itd.; • wielocukry właściwe, do których zaliczają się m.in.: – chityna – pozyskiwana z pancerzyków skorupiaków oraz niektórych gatunków grzybów; – dekstran – występuje w bakteriach oraz drożdżach; – glikogen – budulec mięśni szkieletowych i wątroby; – kwas hialuronowy – znajduje się w ludzkich tkankach; – skrobia – pozyskiwana z roślin; – celuloza – podobnie jak skrobia pozyskiwana z roślin; – alginian – kopolimer pozyskiwany z morskich brunat- nic, wchodzi w skład ich ścian komórkowych oraz ślu- zowych otoczek niektórych gatunków bakterii; – karagenina – pozyskiwana z czerwonych wodorostów. Właściwości polisacharydów uwarunkowane są od tego, w jaki sposób przebiega proces hydrolizy (rozpad wią- zań glikozydowych). Polimery naturalne mogą układać się w następujące typy: • alfa – łatwo rozpuszczalne w wodzie (np. skrobia), • beta – nie rozpuszczające się w wodzie (chityna). Środki rozjaśniające Wpływają na zmniejszenie ilości melaniny w komórkach skóry, hamują poszczególne etapy syntezy melaniny, niwe- lują już istniejący nadmiar barwnika oraz obniżają aktyw- ność czynników inicjujących melanogenezę. Substancje te można podzielić na następujące grupy działania: • przed melanogenezą, • w trakcie melanogenezy, • po zakończonej melanogenezie. Retinol To czysta forma witaminy A. Wykazuje działanie przeciw- starzeniowe, stymulujące komórki do odnowy. Uczestniczy w formowaniu oraz regulowaniu wzrostu komórek skóry i obserwuje się jej dużą skuteczność [24]. Ubichinon-koenzym Q10 Jego synteza odbywa się we wszystkich tkankach i komór- kach organizmu. Produkowany jest w ilości, która wystar- cza do wypełniania swojej fizjologicznej funkcji. Jego synte- za rozpoczyna się w retikulum endoplazmatycznym, a koń- czy w błonach aparatu Golgiego. Stamtąd transportowany jest do innych organelli komórkowych [25]. Określany jest także witaminą Q10. To substancja, która dobrze rozpusz- cza się w tłuszczach i jednocześnie w wodzie. Posiada wła- ściwości termostabilne, dzięki czemu ogrzewanie pod ci- śnieniem nie ma na nią wpływu [26]. Ceramidy Są naturalnymi składnikami warstwy lipidowej skóry. Za- pewniają nieprzepuszczalną powłokę dla wody oraz wpły- wają na jej elastyczność. Posiadają znaczenie dla utrzy- mania właściwej temperatury tej powłoki. Są ważnym spoiwem, które wypełnia przerwy pomiędzy komórkami 63 3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine”w warstwie rogowej naskórka. Ceramidy wspierają prawi- dłową odbudowę naskórka i odbudowują barierę ochronną skóry [27]. Na ceramidy szkodliwie wpływają m.in. wszelkie detergenty (mydło, płyny do mycia, szampony itp.) oraz roz- puszczalniki. Z upływem lat życia ich liczba maleje, a skóra osób po 40. roku życia nie produkuje ich wcale. Kinetyna Kinetyna, inaczej cytokina N-6-furfuryloadenina, to jeden z naturalnych hormonów roślinnych, który należy do cytoki- nin (tzw. regulatorów wzrostu). Jest odpowiedzialna za pro- cesy anaboliczne oraz wzrost, kształt i podział komórek. Ki- netyna pomaga komórce usunąć nadmiar wolnych rodników. Uznaje się ją za mocny antyoksydant opóźniający starzenie. Posiada działanie pobudzające aktywność genów w fibrobla- stach, powoduje zmniejszenie utraty wody w naskórku, po- prawia koloryt skóry oraz rozjaśnia przebarwienia. Witaminy A, E, C (i inne) To niskocząsteczkowe związki organiczne. Ich obecność w organizmie w niewielkich ilościach jest niezbędna do pra- widłowego przebiegu wielu procesów metabolicznych. Są to związki egzogenne i muszą być dostarczane z zewnątrz. Działają jako biokatalizatory procesów metabolicznych w komórkach. Bez nich niemożliwa byłaby harmonijna pra- ca całego organizmu [24]. W kosmeceutykach stosowane są witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (np. witaminy E, A, F, D, K) jak i w wodzie (np. witamina C, B5). Wykazują wszech- stronne działanie, więc mogą być stosowane jako: • blokery powstawania szkodliwych związków w skórze, • emolienty, • filtry promieniowania UV, • przeciwutleniacze, • regulatory procesów rogowacenia skóry (keratynizacji), • nawilżacze skóry. Hydroksykwasy Kwasy hydroksylowe to substancje należące do grupy eks- foliantów chemicznych – środków złuszczających skórę. Wyróżnia się trzy najpopularniejsze grupy kwasów ko- smetycznych: • alfa-hydroksykwasy AHA (alpha hydroxy acids, α-hydroxy acid ), • beta-hydroksykwasy BHA (beta hydroxy acids, β-hydroxy acid), • poli-hydroksykwasy PHA (polyhydroxy acids). Hydroksykwasy są związkami, których cząsteczki zawie- rają grupę karboksylową oraz hydroksylową. Ułożenie tych grup może być: 1,2; 1,3; 1,4; 1,5, mówimy wówczas o α, β , γ, δ hydroksykwasach. Wśród nich najczęściej stosowane i najbardziej popularne są alfa-hydroksykwasy (AHA). • AHA (alfa-hydroksykwasy) – mają szerokie zastosowa- nie, a ich główne działanie polega na regulacji procesu rogowacenia. Związki te działają w obszarze martwych, pozbawionych receptorów warstw naskórka. Do najczę- ściej stosowanych w kosmetologii alfa-hydroksykwasów należą: – cytrynowy (2-hydroksy-1,2,3-propanotrikarboksylowy), – glikolowy (hydroksyoctowy), – jabłkowy (2-hydroksybutadiowy), – migdałowy (fenyloglikolowy), – mlekowy (alfa-hydroksypropionowy), – winowy (2,3-dihydroksybutadiowy). • BHA (beta-hydroksykwasy) – aktualnie tylko jeden ro- dzaj tego kwasu jest stosowany w kosmetyce. Jest to kwas salicylowy, który w naturalnych warunkach występu- je np. w korze wierzby. Jest mniej podrażniający niż np. kwas glikolowy, ponieważ jego cząsteczki są większe, do- datkowo ma on właściwości przeciwzapalne. Kwas sali- cylowy posiada również działanie keratolityczne i prze- ciwbakteryjne [28]. Cechą BHA jest możliwość rozpusz- czania się w tłuszczach (to pozwala na zastosowanie przy leczeniu trądziku, łojotoku, zaskórników). Przenikając przez warstwę sebum, przechodzi do mieszków włoso- wych i oczyszcza pory. Pomaga w przypadku rogowace- nia okołomieszkowego, a także łojotokowego zapalenia skóry. Rozjaśnia przebarwienia, które powstają po sta- nach zapalnych. Pomaga w gojeniu się skóry gdy wystą- pią jej uszkodzenia (np. posłoneczne) dzięki pobudze- niu skóry do regeneracji. W porównaniu do kwasów AHA, kwas salicylowy działa delikatniej. • PHA (polihydroksykwasy) – stanowią nową grupę kwa- sów stosowaną w pielęgnacji. Posiadają one wszystkie ce- chy i zdolności charakterystyczne dla kwasów AHA, a do- datkowo działają łagodniej. Nie powodują efektów ubocz- nych w postaci intensywnego łuszczenia, pieczenia, szczypania lub zaczerwienienia skóry możliwego w przy- padku kwasów AHA. Łagodniejsze działanie PHA jest wy- nikiem budowy ich cząsteczek. Cząsteczki mają więk- sze rozmiary, przez co nie mają możliwości tak szybkie- go wnikania głęboko w skórę jak kwasy AHA (szczególnie kwas glikolowy). Do tej grupy kwasów należą: – kwas laktobionowy, – glukonolakton, – glukoheptanolakton. CECHY DOBREGO KOSMECEUTYKU Kosmeceutyki pod względem formy nie odbiegają od trady- cyjnych kosmetyków. Występują jako mydła, kremy, szam- pony, żele higieniczne, maski, maseczki, balsamy, odżyw- ki, toniki, serum itp. Do produkcji kosmeceutyków wyko- rzystuje się osiągnięcia naukowe z dziedzin: biotechnologii i farmakologii. Ich skład jest wynikiem longitudinalnych badań laboratoryjnych. Bardzo często składnikami aktyw- nymi są substancje, których proces wytwarzania i obróbki jest objęty patentem. Analizy naukowe i obserwacje powo- 64 3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine”dują, iż stosowanie kosmeceutyków może być bezpieczniej- sze i nieść mniejsze ryzyko występowania alergii. Do cech kosmeceutyku uznawanego za dobry należą: • dobrana w sposób przemyślany receptura w oparciu o wyniki najnowszych badań naukowych, przebadana w niezależnych laboratoriach; • najwyższej jakości surowce użyte do produkcji; • właściwa procedura produkcyjna; • zawarte w składzie substancje aktywne (nie będące le- kiem) posiadające pewne działanie pielęgnacyjne (sty- mulujące regenerację, działające przeciwrodnikowo, uszczelniające naczynia, pobudzające krążenie w skórze, łagodzące dolegliwości skórne); • może być stosowany często jako produkt wspomagający farmakoterapię (np. z lekami dermatologicznymi lub po zabiegach leczniczych); • nie posiada barwników i zapachu; • wykorzystuje najnowsze osiągnięć technologiczne; • jest łatwo dostępny. W sytuacji kiedy kosmeceutyki nie spełniają oczekiwań, nie prowadzą do uzyskania pożądanego skutku, bądź wy- stępują reakcje alergiczne, konieczna jest konsultacja z le- karzem dermatologiem, gdyż tylko on w oparciu o medycz- ną diagnostykę, może ocenić, jak należy rozwiązac proble- mem lub zaproponować schemat postępowania inny niż dotychczasowy. W związku z właściwościami substancji ak- tywnych zawartych w kosmeceutykach mogą one oddzia- ływać intensywniej niż tradycyjne kosmetyki. Farmaceuci polecający te produkty swoim klientom, powinni posiadać odpowiednią wiedzę na ich temat. PODSUMOWANIE Pojęcie kosmeceutyk formalnie nie istnieje w aktualnym polskim porządku prawnym. Należy uznać, iż jest to nazwa tzw. handlowa czy marketingowa. Niemniej jednak, kosme- ceutyki są preparatami zawierającymi wiele składników o korzystnym, udowodnionym naukowo działaniu, nierzad- ko pełniąc funkcję uzupełniającą dla farmakoterapii. Nale- ży je stosować w oparciu o fachową poradę kosmetologa, farmaceuty lub lekarza, gdyż w przypadku występowania poważniejszych problemów natury medycznej, mogą oka- zać się nieskuteczne i opóźnić proces właściwego leczenia. LITERATURA / REFERENCES 1 . Newburger AE: Cosmeceuticals: myths and misconceptions. Clin Der- matol, 2009;27(5):446-452. 2 . Green JB, Metelitsa AI: Introduction. Cosmeceuticals: current trends and market analysis. Semin Cutan Med Surg, 2011;30(3):139-140. 3 . Kuczyński S. Kosmeceutyki – więcej niż kosmetyki. Panacea. 2006;1(14):18-24. 4 . Zakrzewska A, Bugla-Płoskońska G. Kosmeceutyki – nadzieją współ- czesnej kosmetologii. Badanie zapotrzebowania konsumentów na ko- smeceutyki zawierające roślinne substancje biologicznie czynne. Po- stępy Kosmetologii. 2010;3(1):100-105. 5 . Kasprzak W, Mańkowska A. Fizjoterapia w kosmetologii i medycynie este- tycznej. Warszawa: Wyd. PZWL; 2010. 6 . Rzeźnik S, Kordus K, Śpiewak R. Kosmeceutyki i dermokosmetyki – unikalna kategoria produktów do pielęgnacji skóry czy zwykły chwyt marketingowy? Estetologia Medyczna i Kosmetologia. 2012;2(4):101-103. 7 . Sellés E, Jiménez I, Fresno M. Rheological behaviour of Cérat Co- smétique, Ph. F. International Journal Cosmetic Science. 1990;12(2):55-62. 8 . Ustawa z dnia 30 marca 2001 roku o kosmetykach. Dziennik Ustaw 2001; Nr 42, poz. 473. 9 . Ustawa z dnia 6 września 2001 roku Prawo farmaceutyczne. Dziennik Ustaw 2001; Nr 126, poz. 1381: Art.2 pkt. 32. 10 . McNamara SH. FDA regulation of cosmeceuticals. U.S. cosmetic and drug regulations pertinent to the cosmeceutical issue. Cosmetics and Toiletries. 1997;112(3):41-45. 11 . Wojnowska D. Kosmeceutyki w pielęgnacji skóry kobiet w okresie me- nopauzalnym. Przegląd Menopauzalny. 2011;4:338-342. 12 . Marzec A. Chemia kosmetyków. Toruń: Dom Organizatora TNOiK; 2009. 13 . Choi CM, Berson DS. Cosmeceuticals. Seminars in Cutaneous Medicine and Surgery. 2006;25(3):163-168. 14 . Padma PJ, Karthka K. Cosmeceuticals – an evolution. International Jo- urnal of Chemical Technology. 2009;4:1217-1223. 15 . Rzeźnik S, Kordus K, Śpiewak R. Kosmetyki do cery trądzikowej do- stępne w aptekach: Analiza deklarowanych składników aktywnych oraz substancji potencjalnie niebezpiecznych. Estetologia Medyczna i Kosmetologia. 2012;2(3):77-82. 16 . Placek W, Romańska-Gocka K, Grzanka A. Leczenie miejscowe trądzi- ku. Przegląd Dermatologiczny. 2011;98:442-448. 17 . Szpanka J. Surowce do zadań specjalnych. Przemysł Kosmetyczny. 2011;2:36-39. 18 . Shalita AR, Smith JG, Parish LC, et al. Topical nicotinamide compared with clindamycin gel in the treatment of inflammatory acne vulgaris. International Journal of Dermatology. 1995;34(6):434-437. 19 . Muzykiewicz A, Zielonka-Brzezicka J, Klimowicz A, Florkowska K. Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.) jako źródło składników o po- tencjalnym działaniu antyoksydacyjnym – porównanie właściwości przeciwutleniających ekstraktów z liści, kwiatów i owoców. Problemy Higieny i Epidemiologii. 2017;98(2):125-113. 20 . Łuszczewski A, Matyska-Piekarska E, Trefler J, et al. Reaktywne formy tlenu – znaczenie w fizjologii i stanach patologii organizmu. Reumato- logia. 2007;45(5):284-289. 21 . Dermatologia i Kosmetologia Praktyczna. https://medph.pl/2018/03/ 21 /czynniki-wzrostu/. Accessed 27.01.2021. 22 . Sarbak Z, Jachymska-Sarbak B, Sarbak A. Chemia w kosmetyce i kosme- tologii. Wrocław: Medpharm; 2013. 23 . Draelos ZD, Dover JS, Alam A, Ignaciuk A. Kosmeceutyki. Wrocław: El- sevier; 2011. 24 . Marona H, Gunia A, Pękala E. Retinoidy – rola w farmakotera- pii w aspekcie komórkowego mechanizmu działania. Terapia i Leki. 2010;66(3):187-192. 25 . Siemieniuk E, Skrzydlewska E. Koenzym Q10 – biosynteza i znacze- nie biologiczne w organizmach zwierząt i człowieka. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej. 2005;59:150-159. 26 . Gałka U, Ogonowski J. Koenzym Q – powstawanie, właściwości i zasto- sowanie w preparatach kosmetycznych. Labolatorium. 2015;5:14-21. 27 . Wiśniowska J, Dzierżewicz Z, Balwierz R. Ceramidy – budowa i ich znaczenie w warstwie lipidowej naskórka. Kosmetologia Estetyczna. 2019;8(4):451-456. 28 . Bae BG, Park CO, Shin H, et al. Salicylic acid peels versus Jessner’s solution for acne vulgaris: a comparative study. Dermatol-Surg. 2013;39:248-253. otrzymano / received: 01.02 2021 | poprawiono / corrected: 13.02.2021 | zaakceptowano / accepted: 04.03.2021 65 3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine”3 / 2021 / vol. 10 Kosmetologia Estetyczna 67 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P DWA KROKI DO NAWILŻENIA Nieprzyjemne uczucie ścią- gnięcia i przesuszenia oraz po- wierzchowna siateczka drob- nych zmarszczek to wyraźne sygnały, że skóra jest mocno odwodniona i potrzebuje głębo- kiego nawilżania. W takiej sy- tuacji polecamy HAB5-HYDRA - serum intensywnie nawilża- jące z kwasem hialuronowym w połączeniu z kremem prze- ciwstarzeniowym 5HP-YOUTH CREAM z prowitaminą B5 oraz hydroksyproliną. Ten duet sprawi, że skóra w krótkim cza- sie stanie się nawilżona, lepiej napięta i wyraźnie gładsza. KONIEC Z MASKNE Drobne wypryski, stany zapalne oraz rozszerzone pory to niestety częste skutki uboczne zbyt dłu- giego noszenia maski ochronnej. BALANCE-BOOSTER z kwasem salicylowym i mlekowym oraz cynkiem złuszcza naskórek, skutecznie odblokowuje ujścia gruczołów łojowych i reguluje wydzielanie sebum. Dzięki temu szybko przywraca skórze zdecy- dowanie matowy wygląd oraz za- pobiega pojawianiu się nowych stanów zapalnych i nieestetycz- nych wyprysków. CZAS NA BLASK Nie ma wątpliwości, że promien- na cera zawsze wygląda świeżo i młodo. Rozświetlające C-LI- GHT SERUM o ultralekkiej kon- systencji natychmiast dodaje skórze blasku oraz intensywnie rozjaśnia jej koloryt. Jego for- muła została wzbogacona o silne antyoksydanty – stabilną formę witaminy C i polifenol HRH-14 o intensywnym działaniu rewi- talizującym i rozświetlającym, które dodatkowo chronią skórę przed niekorzystnym działa- niem wolnych rodników. UWAGA SŁOŃCE Twarz bez maseczki jest szcze- gólnie narażona na szkodliwe działanie promieni słonecz- nych, a jak wiadomo, ochrona przed promieniowaniem UVA i UVB jest podstawą nowo- czesnej pielęgnacji anti-aging. Dlatego warto pamiętać o co- dziennym stosowaniu kremu ochronnego z filtrem. E-YOUTH 50 SUN CREAM, dzięki wyso- kiemu filtrowi SPF50, a także witaminom E i B3, zapewnia dodatkową ochronę przed wol- nymi rodnikami oraz zapobiega pojawianiu się zmarszczek i no- wych przebarwień. SPEKTAKULARNY EFEKT Profesjonalny zabieg PREMIUM GLOBAL REJUVENATION odpo- wiada praktycznie na wszystkie potrzeby cery dojrzałej i bardzo wymagającej. Przeznaczony do rewitalizacji skóry twarzy, szyi, dekoltu oraz dłoni szybko wy- gładza zmarszczki, rozjaśnia i rozświetla koloryt cery oraz ujędrnia skórę. Zabieg jest po- łączeniem delikatnego peelingu chemicznego LIGHT PEEL na bazie kwasu migdałowego i glu- konolaktonu z działaniem dwóch typów serum SKIN PERFUSION: TIME-CRYO i LIFT-CRYO. Ich działanie aktywuje intensyw- nie chłodząca głowica do krioli- ftingu, w którą wyposażone jest urządzenie CRYOLIFT. Dzięki temu już po jednym zabiegu skó- ra odzyskuje jasny i promienny koloryt oraz staje się głęboko na- wilżona, wygładzona i zdecydo- wanie bardziej jędrna. Maseczki ochronne jeszcze do niedawna były nieodzownym elementem naszej garderoby i choć pomagały chronić zdrowie, to niestety ich noszenie poskutkowało wyraźnym pogorszeniem kondycji i wyglądu skóry wielu z nas. Dlatego szczególnie teraz, gdy twarz na nowo stała się widoczna, skóra wymaga skutecznej pielęgnacji, opartej na profesjonalnych produktach. Skin Perfusion to kosmeceutyki zawierające składniki dermatologiczne, które intensywnie nawilżają, przywracają równowagę i promienny wygląd, a także chronią przed szkodliwym promieniowaniem UVA i UVB. BEZ MASKI ODKRYJ PIĘKNO SWOJEJ SKÓRY Laboratoires FILL-MED Polska sp. z o.o. Next >