3 / 2019 / vol. 8
Kosmetologia Estetyczna
339
N
ARTYKUŁ NAUKOWY
ZDROWIE
produkcję przeciwciał klasy IgE, a przez to determinować
rozwój atopii. Karmienie piersią niemowląt zmniejsza ryzy-
ko atopii, z racji tego, że w skład mleka matki wchodzi białko
laktoferyna – odpowiedzialna za odporność nieswoistą. Spo-
sób odżywiania jest znaczący nie tylko w wieku dziecięcym,
ale również w dorosłym funkcjonowaniu – żywność wyso-
ko przetwarzana zwiększa ekspozycję na alergeny [2, 4, 6-8].
W rozważaniach na temat patogenezy zjawiska alergii, poja-
wia się hipoteza higieny. Według wskazań, stymulacja układu
immunologicznego poprzez alergeny występujące w naturze
jest bardzo ważna w zmniejszaniu ryzyka schorzeń na tle
alergicznym. Kontakt dzieci z innymi dziećmi, zabawa na
świeżym powietrzu jest istotnym czynnikiem zapobiegającym,
zaś nadmierna czystość i wyjałowienie środowiska życia jest
niekorzystne dla rozwoju odporności nabytej [2].
ROLA SKÓRYW PROCESIE ALERGICZNYM
Skóra stanowi barieręmechaniczną, która oddziela organizmod
środowiska zewnętrznego. Ułożenie warstwowe skóry stanowi
sposób izolacji przed czynnikami środowiskowymi, jednakże
poza działaniem biernym, w jej budowie znajdują się komórki
układu odpornościowego. SIS
(skin immune system)
to system od-
pornościowy skóry, który składa się z układu komórek zwanego
mianem SALT
(skin associated lymphoid tissue)
oraz odpowied-
nika w błonach śluzowych MALT (
mucosa associated lymphoid
tissue)
. Oba systemy pełnią fizjologiczną rolę u osób zdrowych,
a ich funkcja związana jest z miejscową reakcją immunologicz-
ną. Ich zwiększoną aktywność zauważa się w chorobach na
tle immunologicznym – atopii, nadwrażliwości oraz chorobach
nowotworowych. Wśród komórek wchodzących w skład SALT
znajdują się: komórki Langerhansa, wydzielane cytokiny, lim-
focyty T, keratynocyty, komórki tuczne, melanocyty, makro-
fagi oraz granulocyty. Komórki Langerhansa inaczej zwane
komórkami dendrytycznymi występują w niżej położonych
warstwach naskórka, a ich odsetek ilościowy w skórze stanowi
2-6%. Rolą komórek Langerhansa jest prezentowanie antygenu
oraz jego przetwarzanie, zaś wzajemna korelacja z limfocytami
T odpowiada za działanie przeciwnowotworowe, prewencyjne
wobec infekcji drobnoustrojami, a co więcej może warunkować
odrzucenie przeszczepu czy wzmagać choroby atopowe. Lim-
focyty T w warunkach fizjologicznych występują w skórze
właściwej bliżej naskórkowo, a ich ilość powyżej 10% może wa-
runkować epidermotropizm. Rolą limfocytówT jest pobudzenie
komórek Langerhansa oraz limfocytów Th do uwolnienia cyto-
kin, głównie interleukiny pierwszej IL-1. Interleukina powoduje
pobudzenie podgrupy kolejnych limfocytów m.in. cytotoksycz-
nych. Limfocyty Th dzielimy na dwie podklasy w zależności od
rodzaju cytokin jakie wydzielają. Th1 – IL-2, interferon gamma
(IFN-
ɣ
) oraz Th2 – IL-4, IL-5, IL-6, IL-10. Limfocyty klasy Th2
znoszą działanie aktywne Th1 oraz zwiększają możliwość nad-
wrażliwości IgE zależnej poprzez wzmaganie ich wytwarzania
[11-14]. Keratynocyty stanowią największy odsetek komórek
w skórze, poza tworzeniem biernej bariery chroniącej przed
transepidermalną utratą wody TEWL (
trans epidermal water
loss
), czy wchłanianiem szkodliwych substancji posiadają funk-
cje immunologiczne. Keratynocyty produkują peptydy o wła-
ściwościach przeciwdrobnoustojowych, mogą aktywować inne
komórki układu odpornościowego, a co więcej same są zdolne
wytwarzać cytokiny. Cytokiny to sygnalizatory odpowiedzi
immunologicznej, ze względu na wygaszanie lub wzmaganie
tego procesu dzieli je się na immunostymulujące i immunosu-
presyjne. Wśród cytokin immunosupresyjnych – hamujących
wydzielanie przeciwciał, a tym samym osłabiających proces
alergiczny wymienia się: antagonistę receptora IL-1, inhibitor
nadwrażliwości kontaktowej, IL-10, kwas cis-urokainowy czy
hormon stymulujący melanocyty (
ᾳ
MSH). Do charakterystycz-
nych cytokin immunostymulujących należy IL-1, która znajduje
się w naskórkowych przestrzeniach międzykomórkowych, a jej
nadmiar przyczynia się do powstawania zmian o charakterze
alergii kontaktowej. Makrofagi są odpowiedzialne zarówno za
swoistą jak i nieswoistą odpowiedź immunologiczną, współpra-
cują z limfocytami T, posiadają zdolność wydzielniczą wzglę-
dem cytokin, ale szczególnie odpowiadają za fagocytozę m.in.
drobnoustrojów czy uszkodzonych komórek. W warunkach
niefizjologicznych komórki stanu zapalnego – makrofagi, mogą
działać silnie wyniszczająco. Komórki tuczne zawierają liczne
ziarnistości, w których znajdują się m.in. histamina i heparyna.
Histamina jest mediatorem miejscowej reakcji zapalnej warun-
kującym objawy alergii w skórze [11, 13-18].
Procesy odpornościowe zachodzącew skórzewarunkowane
są przez prawidłowe funkcjonowanie komórek wchodzących
w skład układu immunologicznego, jednakże bardzo ważna
jest kondycja skóry. Prawidłowa bariera naskórkowa posiada
bowiem odpowiednie pH, nawilżenie i natłuszczenie – zwraca
się uwagę na występowanie na powierzchni skóry kwasów
tłuszczowych oraz naturalnego czynnika nawilżającego NMF
(natural moisturizing factor)
[11].
ALERGICZNE KONTAKTOWE ZAPALENIE SKÓRY
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry związane jest bezpo-
średnio z ekspozycją na czynnik alergizujący, może być krót-
kotrwałe bądź trwać w sposób ciągły przez lata. Mechanizm
alergii kontaktowej związany jest z typem IV reakcji
nadwrażliwości. Reakcja ma charakter opóźniony, związany
głównie z nadmiernym pobudzeniem limfocytów. Antygeny
uczestniczące w takiej reakcji nazywane są haptenami –
cząsteczkami o niskiej masie, które aby stać się alergenem wy-
magają przyłączenia do białka występującego w organizmie
człowieka np. w osoczu bądź skórze. Charakterystyczną cechą
haptenów jest ich łatwość przenikania przez warstwy skóry, nie-
które z nich w przeciągu 30 minut od aplikacji przechodzą przez
barierę naskórkową. Wśród czynników predysponujących do
ich zwiększonego wchłaniania wymienia się: wyższą wilgotność
powietrza i wysokie temperatury oraz nadmierną macerację lub
okluzję powłoki skórnej. Sucha i wrażliwa skóra lub zajęta proce-
sem zapalnym również staje się bardziej podatna [4, 5].
