2 / 2016 / vol. 5
Kosmetologia Estetyczna
152
N
artykuł naukowy
mikrobiologia
Kontaminację, związaną z użytkowaniem preparatów kosme-
tycznych przez konsumenta, może wywołać wiele czynników.
Do źródeł, które niosą największe ryzyko dla substancji chemicz-
nych zawartych w kosmetykach, zaliczyć można: temperaturę,
wilgotność, tlen i promieniowanie. Optymalną temperaturą dla
zachowania prawidłowych właściwości produktów kosmetycz-
nych jest temperatura pokojowa, przy wyższej mogą zachodzić
w nich różne, niepożądane reakcje chemiczne. Nadmierna wil-
gotność rozkłada związki estrowe, które wykazują dużą podat-
ność na proces hydrolizy, co może doprowadzić do pojawienia
się w preparatach alkoholi i kwasów, które z kolei mogą ulec
dalszym rozkładom w procesie utleniania. Obniża to jakość pre-
paratu i prowadzi do wytworzenia się szkodliwych produktów.
Z kolei działanie tlenu skutkuje pojawieniem się w preparacie
m.in. wolnych rodników tlenowych, które wchodząc w szereg
reakcji chemicznych, mogą doprowadzić do uszkodzeń skóry
i DNA komórki, a w konsekwencji mogą zapoczątkować proces
chorobowy [4]. Warto zauważyć, że w preparatach, które w swo-
im składzie nie mają wody lub jej zawartość jest nieduża, ryzyko
namnażania się mikroorganizmów jest zdecydowanie mniejsze.
W przypadku preparatów z wysoką zawartością wody jest nato-
miast odwrotnie. Dzieje się tak dlatego, że w produkcji substancji
pochodzenia organicznego, roślinnego i zwierzęcego tj. enzy-
mów i witamin, duży udział ma woda, która stanowi korzystne
środowisko dla życia i rozwoju mikroorganizmów, w szczególno-
ści form przetrwalnych niektórych bakterii [3]. Na jakość kosme-
tyków ma również wpływ sposób ich użytkowania oraz kształt
opakowania. Okazuje się bowiem, że produkty z pompką, tubki
i aerozole wykazują mniejsze ryzyko bezpośredniego kontaktu
z powietrzem, natomiast w przypadku słoiczków, czy jednora-
zowych saszetek, najczęściej zużywanych wielokrotnie, możli-
wość wniknięcia mikroorganizmów jest zdecydowanie większa.
W chłodnym i suchym miejscu produkt dłużej utrzymuje swoją
przydatność do użycia niż przechowywany w wilgotnych i na-
słonecznionych warunkach [5, 6].
Do czynników biologicznych, przyczyniających się najczę-
ściej do kontaminacji kosmetyków, zaliczyć można mikroflorę
skóry człowieka. Głównym miejscem bytowania drobnoustro-
jów są szczeliny, zagłębienia w skórze, gruczoły potowe i łojowe,
wktórych łatwo namnażają się i egzystują mikroorganizmy. Do
najczęściej występujących mikroorganizmów, stanowiących
florę stałą, jak i przejściową skóry, należą: ziarniaki Gram-do-
datnie (
S. aureus, S. epidermidis, Streptococcus
sp.,
Micrococcus
spp.
,
pałeczki Gram-dodatnie (
Propionibacterium
spp
.)
, pałeczki
Gram-ujemne (
P. aeruginosa
,
Escherichia coli
) oraz grzyby droż-
dżopodobne (
Candida albicans
i inne) [7]. Skażenie mikrobiolo-
giczne kosmetykówwiąże się z bezpośrednim kontaktem skóry
człowieka i wnikaniem drobnoustrojów do wnętrza preparatu,
co przyczynia się do zmiany właściwości organoleptycznych
produktu, przede wszystkim jego barwy, konsystencji oraz za-
pachu [4]. Największe zagrożenie stanowi
S. aureus
, Gram-do-
datnia bakteria, należąca do fizjologicznej flory bakteryjnej skó-
ry i błon śluzowych człowieka, która najczęściej kontaminuje
kremy i balsamy, co może stanowić bardzo poważne zagroże-
nie dla zdrowia. Cechuje ją zróżnicowana patogenność, wyni-
kająca z wytwarzania przez nią toksyn oraz licznych enzymów.
Zakażenie
S. aureus
może skutkować pojawieniem się zespołu
wstrząsu toksycznego TSS (
Toxic shock syndrome
), zespołem
oparzonej skóry noworodków, objawiającym się rozległymi pę-
cherzami, złuszczaniem naskórka, liszajem pęcherzykowym,
wysypki rumieniowej. Może także wywołać zapalenie mieszka
włosowego i czyraczność. Inną, równie ważną bakterią, pałecz-
ką Gram-ujemną, izolowaną bardzo często z cieni do powiek
i tuszów do rzęs, jest
P. aeruginosa,
wywołująca infekcje oka,
owrzodzenie rogówki, jak i głębokie zakażenie rogówki. Grzy-
by drożdżopodobne, tj.
C. albicans,
mogą również występować
w kosmetykach i powodują najczęściej zanokcicę, zapalenie
mieszka włosowego czy czyraczność. Natomiast Gram-ujemne
pałeczki
E.coli
mogą wywoływać zakażenia wtórne skóry po
zabiegach operacyjnych i kosmetycznych [5, 7].
|
|
CEL PRACY
Celem pracy było zbadanie stosunku liczbowego pomiędzy
poszczególnymi rodzajami drobnoustrojów: bakterii z rodziny
Enterobacteriaceae
(Gram-ujemne pałeczki), Gram-dodatnich
ziarniaków oraz grzybów drożdżopodobnych, w zależności od
rodzaju kosmetyku, daty ważności, występowania w składzie
chemicznym konserwantów oraz sposobu użytkowania.
|
|
MATERIAŁY I METODY
Materiałem badawczym, wykorzystanym do analizy mikrobio-
logiczno-mikologicznej, były produkty kosmetyczne zarówno
nieprzekroczonych, jak i przekroczonych terminach ważno-
ści, stosowane przez osobę badającą. W kierunku potencjal-
nych zanieczyszczeń przebadano: dwa cienie do powiek, dwie
szminki, dwa szampony, dwa kremy do twarzy, dwa tusze do
rzęs, jeden tonik do twarzy oraz jeden balsam do ciała. Licz-
bę żywych tlenowych i względnie beztlenowych drobno-
ustrojów mezofilnych określono za pomocą metody posiewu
bezpośredniego, zwanego inaczej powierzchniowym. W tym
celu wykonano szereg rozcieńczeń poszczególnych kosmety-
ków, następnie naniesiono je na szalki Petriego z odpowied-
nim podłożem, tj.: Chapmana, Sabourauda, MacConkeya i agar
odżywczy. Następnie płytki inkubowano w odpowiednich
warunkach temperaturowych i czasowych (tj. dla podłoża
Sabourauda była to temperatura pokojowa, a dla pozostałych
podłoży 37 °C), dobranych do optymalnego wzrostu badanych
mikroorganizmów. Po zakończonej inkubacji zliczano wyrosłe
kolonie [8]. Określenie przynależności rodzajowej bakterii prze-
prowadzono za pomocą barwienia metodą Grama, która ma na
celu wyodrębnienie dwóch grup bakterii, mających odmienną
budowę ściany komórkowej [8, 9]. Oceny czystości mikrobiolo-
gicznej kosmetyków dokonano na podstawie normy określonej
w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r.
w sprawie określenia procedur pobierania próbek kosmetyków
oraz procedur przeprowadzania badań laboratoryjnych [2].
