Basic HTML Version
103
Kosmetologia Estetyczna / 2 / 2012 / vol. 1
bazową mogą tworzyć również ekstrakty z żywic i balsamów,
np. olejek galbanowy, olibanowy, żywica styrax czy „słodko
pachnące” składniki, takie jak wanilina, heliotropina, kuma-
ryna (która pachnie sianem) i w końcu fiksanty pochodzenia
zwierzęcego, np. piżmo, ambra i cybet, których syntetyczne
analogi są obecnie najczęściej stosowane. Aby połączyć nutę
serca z bazową, używa się adiuwanty o zapachach przypra-
wowych, takich jak cynamonowy, owocowe o niskiej lotności
(np. undekalakton, który pachnie owocami brzoskwini). Nuta
bazowa, jakkolwiek czuje się ją niezbyt intensywnie, ma decy-
dujące znaczenie dla charakteru danej kompozycji.
Utrwalacze (fiksanty)
Termin utrwalacz jest stosowany w odniesieniu do ole-
istych lub rozpuszczalnych w wodzie substancji, które zo-
stały rozpuszczone w etanolu i nawet po kompletnym odpa-
rowaniu alkoholu zachowują główne składniki mieszaniny
zapachowej. Charakteryzyjąc się niskim współczynnikiem
podziału powietrze/olej, powodują one spadek prężności
pary substancji zapachowej i w ten sposób powiększają ich
adhezyjną stabilność poprzez molekularną adsorpcję lub
przez tworzenie azeotropów. Takie wzmacniacze są na ogół
nielotne i wysoko wrzące. Można je sklasyfikować w kilku
kategoriach, takie jak uprzednio wspomniane utrwalacze
pochodzenia zwierzęcego lub prawdziwe utrwalacze, takie
jak mech dębowy, masło irysowe (śmietankowej konsysten-
cji), balsam tolu albo ekstrakt labdanum.
Trzeba jednak podkreślić, że żaden piękny aromat nie
został utworzony jedynie na bazie lotności poszczególnych
komponentów aromatu. Zazwyczaj używa się gotowych
zestawów aromatów zwanych przez „perfumiarzy” bazo-
wymi, takich jak np. „baza drzewna”, która może zawierać
od kilku do bardzo wielu indywidualnych komponentów
(używając muzycznej nomenklatury, wokalną część do-
dajemy do akordu). Takie komponowanie nazywane jest
łączeniem złożonym. Natomiast komponowanie nuta za
nutą nazywa się łączeniem liniowym.
Wyróżniamy też kilka typów utworzonych kompozycji:
–
–
kompozycje „z zapachem wiodącym” – zawierają we
wszystkich trzech nutach część składników o zbliżo-
nym zapachu;
–
–
kompozycje „rymowane”, wktórychwystępują dwa lub
więcej podobnie pachnących składników w nucie bazo-
wej i górnej, zaś nuta środkowa jest ich pozbawiona,
–
–
kompozycje „kontrastowe” – nie ma w nich powta-
rzających się składników, występują natomiast składniki
w ostrym kontraście ze sobą, który jest jednak niwelowany
przez składniki neutralne. Takie produkty są najtrudniejsze
do skomponowania, ale jednocześnienajbardziej oryginalne.
Warunkami wstępnymi do zakwalifikowania substancji
jako aromatu są:
–
–
lotność (warunek sine qua non),
–
–
prężość pary (w mm Hg): woda: 17, alkohol etylowy: 44,
eter dietylowy: 442, rtęć: 0,0012, ketonpiżma: 0,000002,
–
–
lipofilowy, nieco hydrofilowy charakter,
–
–
masa cząsteczkowa: 17-300.
Konkret i absolut
Wydobycie substancji zapachowych z delikatnych roślin
wymaga ekstrakcji za pomocą nisko wrzących rozpusz-
czalników, takich jak heksan czy eter naftowy. Konkre-
tem nazwamy pozostałość ekstratu, gdy rozpuszczalnik
został odparowany. Jest to gęsta pasta o intensywnym za-
pachu. W trakcie rozpuszczania w wysokoprocentowym
alkoholu etylowym uzyskuje się roztwór olejków eterycz-
nych, wolny od substancji żywicznych i woskowych, które
się nie rozpuszczają. Po znacznym odparowaniu etanolu
pozostaje absolut – koncentrat olejków eterycznych w al-
koholu. Taki roztwór jest wykorzystywany do otrzymy-
wania tylko luksusowych perfum, ponieważ procedura
otrzymywania absolutu jest złożona i kosztowna.
Jednostka zapachowa
OU i progowa wartość
zapachu OTV
Jednostka zapachowa OU (Odor Unit) jest liczbą, która
pokazuje ilość pojedynczego składnika w wytworzonej
mieszaninie zapachowej. Jest zdefiniowana jako stężenie
danego składnika (c ) podzielone przez wartość progową
OTV (Odor Threshold Value).
OU = c/OTV
Przy jej oznaczeniu podaje się grupie probantów stop-
niowo rozcieńczaną mieszaninę zapachową aż do mo-
mentu, w którym połowa probantów nie wyczuwa już
zapachu. W ten sposób osiągana jest wartość progowa.
Krotność rozcieńczania mieszaniny o stężeniu „c“ aż do
osiągnięcia wartości progowej określa natężenie zapachu.
Na przykład, jeżeli perfumy silnie przypominają zapach
lilii polnych, nośnik zapachu, taki jak hydroksycytronel-
lal, może być obecny wmieszaninie w dużym stężeniu lub
w małym, jak w przypadku muskonu, który nadaje mie-
szaninie animalistyczny (erotyzujący) charakter, ponie-
waż muskon ma bardzo niski próg OTV.
Literatura
1.
F. von Bruchhausen, S. Ebel, E. Hackenthal, U. Holzgrabe:
Hagers
Handbuch der Pharmazeutischen Praxis
, 1990, Springer, Berlin-He-
idelberg, 198-200.