< Previouswww.mediderma.pl | zapytaj o ofertę: medidermapolska@sesderma.com PRZYWRÓĆ SKÓRZE MŁODSZY WYGLĄD Egzosomy - rewolucja w pielęgnacji skóry EXOSES LA odmłodzenie i jędrność EXOSES LA NANOMASK intensywna regeneracja i odmłodzenie EXOSES LB+ witalność i blask EXOSES LW rozświetlenie i wyrównanie kolorytu EXOSES Eliksir i Krem pielęgnacja domowa Pacjenci poddawani zabiegom deklarują* 91% bardziej promienna, gładsza i miękka skóra 88% poprawa jędrności i jakości skóry 100% redukcja przebarwień 71% zmniejszenie rozmiaru porów 100% powtórzyłoby zabieg *Subiektywna ocena skuteczności połączenia EXOSES LB z mikronakłuwaniem NANOPORE na 34 ochotnikach (mężczyznach i kobietach) o wszystkich typach skóry. Przeprowadzono 4 sesje co 15 dni. Data on file, 2024.5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 9 ARTYKUŁ PROMOCYJNY P Współczesna kosmetologia dostrzega wpływ ogólnego stanu zdrowia organizmu, zmian hor- monalnych, niedoborów, stresu i stylu życia na wygląd skóry oraz efektywność prowadzonych zabiegów. Coraz częściej podkreślamy rolę su- plementacji, diety, aktywności fizycznej i psy- chologicznego dobrostanu w osiągnięciu zado- walających efektów na poziomie skóry. Wszystko to sprowadza się do działań, których celem jest wzmocnienie odporności, poprawa jakości tkanki skórnej oraz redukcja stanów zapalnych, nadwrażliwości i uszczelnienie bariery. EXOSES MEDIDERMA Nowa gama produktów EXOSES Mediderma to nowoczesna strategia zaawansowanej rege- neracji skóry. Wykorzystuje moc egzosomów w połączeniu z laktoferyną oraz składnikami działającymi kierunkowo. Egzosomy pochodzą- ce z Lactobacillus brevis, jak pokazują badania in vitro, ex vivo w laboratorium SESDERMA, wyka- zują zdolność naprawy bariery naskórka poprzez zwiększenie syntezy filagryny i lorykryny, a także wspomagają proliferację keratynocytów i zmniej- szają aktywność mediatorów prozapalnych. Po- nadto, wpływają na wzmocnienie mikrobioty i dodatkowo wspierają funkcje ochronne. Nowa linia została także wzbogacona o liposomowaną laktoferynę, która nie tylko wspomaga funkcjo- nowanie układu odpornościowego, ale wpływa korzystnie na poprawę integralności naskórka. KOMPLEKSOWA PIELĘGNACJA W SŁUŻBIE ZDROWEJ I PIĘKNEJ SKÓRY • EXOSES LB+. Produkt rewitalizujący, przezna- czony dla wszystkich rodzajów skóry, także ultrawrażliwej, którego głównym celem jest zbudowanie silnej, odpornej skóry i naprawa bariery. Sprawdzi się jako wsparcie dla skóry problematycznej. To także produkt dla 30-la- tek, które chcą spowolnić procesy starzenia lub dla osób, które chcą przedłużyć efekty za- biegów iniekcyjnych. • EXOSES LW. Dla osób borykających się z pro- blemem przebarwień. Łączy w sobie poprawę jakości naskórka i wzrost odporności na czyn- niki indukujące powstawanie plam oraz dzia- łanie regulujące proces melanogenezy. Może stanowić także sposób na redukcję ryzyka po- wstawania przebarwień typu PIH i PIE. • EXOSES LA. To propozycja zabiegu dla osób poszukujących jednocześnie długotermino- wych efektów poprawiających kondycję skóry i efektów anti-aging, w postaci redukcji wi- doczności zmarszczek i poprawy jędrności. Zabiegi gabinetowe mają swoją kontynuację w produktach do pielęgnacji codziennej. Krem i eliksir EXOSES, dostępne w najlepszych ga- binetach w ekskluzywnym zestawie, to nano- technologiczne koktajle składników przeciw- starzeniowych, nawilżających i wyrównujących koloryt, w połączeniu z egzosomami. C oraz częściej słyszymy, że nie długość, a jakość życia staje się wartością nadrzędną. W kontekście skóry od jakiegoś czasu pojawiają się hasła smart aging czy slow aging, które sprowadzają się do jednego – poprawy jakości tkanki, przedłużenia dobrego wyglądu i odporności, a nie tylko koncentracji na redukcji zmarszczek czy niedoskonałości. To skutkuje zmianą potrzeb klientów oraz poszukiwaniem procedur, które w większym stopniu będą koncentrować się na regeneracji i wzmocnieniu odporności skóry na czynniki zewnętrzne. EXOSES MEDIDERMA DŁUGOWIECZNOŚĆ SKÓRY W PRAKTYCE Anna Antosik główny szkoleniowiec marki Mediderma z wieloletnim doświadczeniem w zakresie pielęgnacji profesjonalnej oraz terapii łączonych i komplementarnych, specjalistka w zakresie peelingów chemicznych i nowoczesnych technologii pielęgnacyjnych, swoją wiedzą dzieli się podczas wywiadów, prelekcji oraz na łamach magazynów branżowychSTRESZCZENIE Etosomy to specyficzny rodzaj pęcherzyków fosfolipidowych (liposomów) wyróżniający się obecnością etanolu w składzie. Dzięki synergii alkoholu etylowego i lipidów zyskują unikalną zdolność przenikania przez warstwę rogową naskórka. Celem artykułu była charakterystyka etosomów jako in- nowacyjnego systemu nośnikowego, ze zwróceniem uwa- gi na ich strukturę oraz mechanizm działania. Przedstawio- no zarówno korzyści, jak i ograniczenia ich stosowania, a tak- że perspektywy dalszego rozwoju. Etosomy uznawane są za jedno z najbardziej obiecujących rozwiązań w dziedzinie transdermalnego dostarczania sub- stancji aktywnych. Ich potencjał dostrzegany jest w farmako- logii, kosmetologii, gdzie efektywnie transportują składniki aktywne, takie jak antyoksydanty czy kwas azelainowy. Słowa kluczowe: etosomy, liposomy, system nośnikowy, substancje aktywne, bariera skóry, transport transdermalny ABSTRACT Ethosomes are a specific type of phospholipid vesicles (liposomes) distinguished by the presence of ethanol in their composition. Thanks to the synergy of ethyl alcohol and lipids, they gain a unique ability to penetrate the stratum corneum. The article aimed to characterize ethosomes as an innovative delivery system, focusing on their structure and mechanism of action. Both the benefits and limitations of their use were presented, as well as prospects for further development. Ethosomes are considered as one of the most promising solutions in the field of transdermal delivery of active substances. Their potential is recognized in pharmacology and cosmetology, as they effectively transport active ingredients such as antioxidants and azelaic acid. Keywords: ethosomes, liposomes, delivery system, active substances, skin barrier, transdermal delivery Jessica Plona, Radosław Starosta 0000-0001-6557-541X Zespół Chemii Biomateriałów, Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław, Polska +48 71 3757232 radoslaw.starosta@uwr.edu.pl Sposób cytowania / Cite Plona J, Starosta R. Ethosomes as alternative delivery systems of active substances in cosmetics. Aesth Cosmetol Med. 2025;14(5):225-232. https://doi.org/10.52336/acm.2025.032 Etosomy jako alternatywne systemy nośnikowe substancji aktywnych w kosmetykach Ethosomes as alternative delivery systems of active substances in cosmetics WSTĘP Współczesna dermatologia i farmacja nieustannie poszuku- ją nowoczesnych oraz skutecznych metod dostarczania sub- stancji czynnych przez skórę. Skóra jest jednym z najwięk- szych organów ludzkiego ciała, który pełni funkcję ochron- ną, stanowiąc barierę nie tylko dla czynników zewnętrznych, takich jak patogeny czy promieniowanie ultrafioletowe (UV, ultraviolet radiation), ale również dla wielu związków che- micznych, w tym substancji leczniczych. Naturalna barie- ra skórna znacząco ogranicza przenikanie substancji czyn- nych, co wpływa na skuteczność terapii dermatologicznych i kosmetycznych. Tradycyjne formulacje, takie jak kremy, ma- ści czy żele, mimo swojej powszechności i łatwości aplikacji, często wykazują niską zdolność do penetracji w głąb skóry, co utrudnia osiągnięcie optymalnego stężenia terapeutycz- nego substancji aktywnej w miejscu działania. W odpowiedzi na to wyzwanie, rozwój zaawansowanych systemów nośni- Review article / Artykuł przeglądowy 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 11 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Wkowych stał się jednym z głównych kierunków badań w dzie- dzinach farmacji i kosmetologii. Celem tych poszukiwań jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań, które umożliwią kon- trolowane i efektywne dostarczanie substancji aktywnych do głębszych warstw skóry, minimalizując jednocześnie ich de- gradację i skutki uboczne. Wśród przełomowych technologii, które zyskały szerokie zainteresowanie, wyróżniają się pęche- rzykowe systemy nośnikowe. Te nanostruktury, charaktery- zujące się zdolnością do kapsułkowania substancji hydrofi- lowych i lipofilowych, otwierają nowe perspektywy w trans- dermalnym transporcie leków. Przykładem takich nośników są liposomy oraz ich modyfikacje [1]. Ich unikalne właściwości fizykochemiczne oraz biokompatybilność czynią je obiecują- cymi kandydatami do zwiększania skuteczności i bezpieczeń- stwa nowoczesnych terapii. Liposomy to pęcherzyki zbudowa- ne z dwuwarstwy, na którą składają się fosfolipidy naturalne bądź syntetyczne oraz niekiedy cholesterol i inne sterole [2-4]. CHARAKTERYSTYKA ETOSOMÓW Etosomy stanowią pochodną liposomów, zoptymalizowaną do transdermalnego dostarczania substancji, dzięki obecno- ści alkoholu. Jako zaawansowane systemy nośnikowe, zyska- ły popularność dzięki unikalnym właściwościom i wszech- stronności w dostarczaniu substancji aktywnych. Po raz pierwszy zostały opracowane przez Touitou i współpracow- ników w 1999 roku, co uznaje się za nowy początek technolo- gii transdermalnej [5]. Etosomy to pęcherzyki fosfolipidowe, tak jak klasyczne li- posomy. Zasadniczą różnicą jest to, że wypełnione są wod- nym roztworem alkoholu etylowego (20-45%) zamiast wodą czy roztworem buforowym. Nadaje im to unikalne właści- wości fizykochemiczne (rys. 1). Fosfolipidy, w tym fosfatydy- locholina, pełnią ważną funkcję w tworzeniu dwuwarstwy li- pidowej, która chroni substancje czynne przed degradacją i umożliwia ich skuteczne transportowanie przez skórę. Eta- nol jako kluczowy składnik etosomów spełnia kilka istotnych funkcji. Umożliwia skuteczne penetrowanie warstwy rogo- wej naskórka poprzez zwiększenie elastyczności dwuwar- stwy lipidowej oraz zmniejsza uporządkowanie w warstwie rogowej, tworząc środowisko sprzyjające absorpcji substan- cji czynnych. Kolejnym ważnym składnikiem jest woda, któ- ra stabilizuje strukturę etosomów i umożliwia rozpuszczanie substancji hydrofilowych. Obecność tych trzech komponen- tów sprawia, że etosomy są zdolne do transportowania wielu substancji czynnych, w tym związków hydrofilowych i lipofi- lowych [5]. Substancje czynne są zamykane wewnątrz pęche- rzyków etosomowych, co zapewnia ochronę przed degrada- cją transportowanych substancji [5]. MECHANIZM DZIAŁANIA ETOSOMÓW Dokładny mechanizm działania etosomów nie jest do końca określony. Ogólnie przyjmuje się, że opiera się on na synergi- stycznym działaniu etanolu i lipidów. Etanol zmniejsza napię- cie powierzchniowe i zwiększa elastyczność membran fosfo- lipidowych, co sprawia, że etosomy są zdolne do deformacji. Dzięki temu mogą przechodzić przez ciasne przestrzenie mię- dzykomórkowe w warstwie rogowej skóry. Dodatkowo lipidy zawarte w etosomach integrują się z lipidami naskórka i wspie- rają proces przenikania (rys. 2). Zjawisko to umożliwia transport zarówno substancji hydrofilowych, jak i lipofilowych [6]. METODY SYNTEZY ETOSOMÓW Metody syntezy etosomów obejmują kilka dobrze opracowa- nych procedur, do najczęściej stosowanych należą metoda mechanicznej dyspersji i metoda rozpuszczania w etanolu. Stosowane są również inne techniki, takie jak metoda na go- rąco czy metoda na zimno. Każda z tych metod posiada cha- rakterystyczne zalety, które umożliwiają dopasowanie proce- su syntezy do konkretnych zastosowań oraz właściwości do- celowych etosomów. Metoda mechanicznej dyspersji Polega na rozpuszczeniu fosfolipidów w niepolarnym roz- puszczalniku organicznym, np. chloroformie. Proces rozpo- czyna się od odparowania rozpuszczalnika, co prowadzi do utworzenia cienkiej, jednorodnej błony lipidowej na ścianach kolby reakcyjnej. Następnie błona ta jest hydratowana wod- nym roztworem zawierającym etanol, co powoduje utworze- nie wielowarstwowych pęcherzyków lipidowych [5]. Metoda rozpuszczania w etanolu To bardziej nowoczesna i uproszczona metoda. Wykorzystu- je etanol jako główny komponent promujący przenikalność i stabilność etosomów. Fosfolipidy są rozpuszczane w etano- lu, a następnie do tego roztworu dodaje się wodny roztwór leku lub wodę przy ciągłym mieszaniu. Mieszanie przeprowadza się przy 700 obr./min w temperaturze 30°C w celu uzyskania jed- norodnej dyspersji. Powstałe etosomy są homogeniczne i mają dobrą stabilność. Główną zaletą tej metody jest brak koniecz- ności stosowania toksycznych rozpuszczalników organicz- nych, co czyni ją bardziej przyjazną dla środowiska [5]. Rys. 1 Budowa etosomu Źródło: Opracowanie własne na podstawie [6] dwuwarstwa fosfolipidowa wodny roztwór etanolu (20-45%) 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 12 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WMetoda na gorąco Polega na rozpuszczeniu substancji aktywnej w mieszaninie etanolu i glikolu propylenowego, po czym otrzymaną miesza- ninę dodaje się do dyspersji fosfolipidów w wodzie podgrza- nej do temperatury 40°C. Po pięciominutowym mieszaniu preparat poddaje się działaniu ultradźwięków w tempera- turze 4°C, stosując trzy cykle trwające po pięć minut, z pię- ciominutowymi przerwami między cyklami. Następnie po- wstały roztwór homogenizuje się pod ciśnieniem 15 000 psi w trzech cyklach, korzystając z homogenizatora wysokoci- śnieniowego, w celu uzyskania etosomów o rozmiarze nano- metrycznym [6]. Metoda na zimno Fosfolipidy, związek transportowany oraz inne materiały li- pidowe rozpuszcza się w etanolu w zamkniętym naczyniu, mieszając energicznie w temperaturze pokojowej. Następnie mieszaninę ogrzewa się do 30°C w łaźni wodnej. W oddziel- nym naczyniu wodę podgrzewa się również do temperatury 30°C i dodaje do przygotowanej mieszaniny, po czym całość miesza się przez pięć minut. Ostatecznie przygotowaną for- mulację należy przechowywać w lodówce [6]. TECHNIKI BADAWCZE SŁUŻĄCE DO CHARAKTERYSTYKI ETOSOMÓW Do charakterystyki etosomów wykorzystuje się szereg za- awansowanych technik analitycznych, które pozwalają na określenie ich wielkości, kształtu, struktury oraz zdolność do enkapsulacji substancji aktywnych. Dynamiczne rozpraszanie światła Dynamiczne rozpraszanie światła (DLS, dynamic light scatte- ring) to technika służąca do określania wielkości cząstek, ich dystrybucji w roztworze oraz pomiaru potencjału zeta. Jest to metoda szybka i nieinwazyjna, umożliwiająca ocenę stabilno- ści układów poprzez monitorowanie zmian w rozmiarze czą- stek w funkcji czasu. Technika ta opiera się na analizie zmian intensywności światła rozpraszanego przez poruszające się cząstki w zawiesinie [5, 7]. Mikroskopia transmisyjna Mikroskopia transmisyjna (TEM, transmission electron mi- croscopy) umożliwia uzyskanie obrazów o wysokiej rozdziel- czości przedstawiających morfologię i strukturę etosomów. Próbki są przygotowywane poprzez ich osadzenie na siatce pokrytej filmem węglowym. Technika TEM pozwala na ocenę kształtu, wielkości oraz stabilności etosomów, co jest kluczo- we dla ich charakterystyki fizykochemicznej [5]. a) Etanol wchodzi w interakcje z cząsteczkami lipidów b) Etanol zwiększa płynność lipidów i zmniejsza gęstość warstwy lipidowej działanie etanolu działanie etosomów a) Interakcja etanolu i etosomów na warstwie rogowej naskórka b) Wnikanie etosomów do głębszych warstw skóry c) Uwalnianie leku do głębszych warstw skóry warstwa lipidowa etosom etanol lek LEGENDA: Rys. 2 Proponowany mechanizm działania etosomów Źródło: Opracowanie własne na podstawie [6] 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 13 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WMikroskopia skaningowa Mikroskopia skaningowa (SEM, scanning electron microscopy) pozwala na uzyskanie trójwymiarowych obrazów powierzch- ni etosomów, co umożliwia analizę ich morfologii i topogra- fii. Próbki są umieszczane na szkle i pokrywane cienką war- stwą złota, aby poprawić jakość obrazowania. SEM jest szcze- gólnie przydatne do oceny stopnia agregacji cząstek oraz ich stabilności [5]. Kalorymetria różnicowa skaningowa Kalorymetria różnicowa skaningowa (DSC, differential scan- ning calorimetry) jest stosowana do badania termicznych właściwości fosfolipidów oraz interakcji etanolu z błonami etosomów. Technika ta pozwala na określenie temperatury przejścia fazowego, temperaturę topnienia i entalpie etoso- mów oraz wpływu etanolu na stabilność strukturalną etoso- mów. Metoda ta jest kluczowa dla określenia stabilności ukła- dów w różnych warunkach przechowywania [5, 8]. Mikroskopia laserowa skaningowa konfokalna Mikroskopia laserowa skaningowa konfokalna (CLSM, confo- cal laser scanning microscopy) jest stosowana do analizy roz- kładu etosomów w tkankach, ich penetracji przez warstwę ro- gową naskórka. Umożliwia ona również badanie lamelarności. Technika ta umożliwia uzyskanie obrazów pozwalających na ocenę głębokości przenikania etosomów w skórze [9]. Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego fosforu (31P-NMR) jest wykorzystywana do badania organizacji i dysper- sji fosfolipidów w etosomach. Technika ta pozwala na określe- nie stopnia upakowania fosfolipidów oraz ich interakcji z etano- lem i substancjami aktywnymi. Badania prowadzone są zazwy- czaj w temperaturze około 25°C, a czas trwania eksperymentu zależy od stosowanej rozdzielczości i koncentracji próbki [5]. Ultracentrifugacja Ultracentrifugacja służy do mierzenia efektywności uwięzie- nia leku w etosomach. Preparaty etosomalne zawierające lek przechowuje się przez noc w temperaturze 4°C, a następnie poddaje się wirowaniu w ultrawirówce w temperaturze 4°C, przy 40 000 obr./min przez 2 godziny [7]. Barwniki fluorescencyjne Zastosowanie barwników fluorescencyjnych jest cenną tech- niką badawczą, która umożliwia wizualizację rozmieszcze- nia etosomów w skórze. Aby zapewnić wiarygodność i unik- nąć błędów wynikających z uwalniania fluoroforów, takich jak 1-palmitoilo-2-{12-[(7-nitro-2-1,3-benzoksadiazol-4-y- lo)amino] dodekanoilo}-sn-glicerolo-3-fosfocholina (NBD- -PC) (rys. 3) używanego jest jako znacznik lipidowy oraz ro- damina B (RhB) używanej jako dodatkowy wskaźnik, stosuje się chemiczne wiązanie z fosfolipidami. Badania wykazują, że etosomy gromadzą się głównie w warstwie rogowej naskór- ka, a ich wnikanie zachodzi głównie szlakiem międzykomór- kowym. Zielona fluorescencja NBD-PC potwierdza lokaliza- cję etosomów na głębokości około 10 µm, podczas gdy czer- wony barwnik RhB, transportowany przez etosomy, dociera znacznie głębiej, co sugeruje uwolnienie substancji czynnej w powierzchniowych warstwach skóry. Dzięki fluorescencyj- nemu znakowaniu możliwe jest precyzyjne śledzenie lokali- zacji i mechanizmu penetracji etosomów w skórze [10]. PARAMETRY FIZYKOCHEMICZNE ETOSOMÓW Etosomy są elastycznymi nośnikami lipidowymi, charakte- ryzującymi się specyficznymi parametrami fizykochemicz- nymi, które determinują ich zdolność do przenikania przez warstwę rogową naskórka i dostarczania substancji czyn- nych do głębszych warstw skóry. Wielkość etosomów zależy od składu formulacji i może wynosić od kilkudziesięciu na- nometrów do kilku mikrometrów. Takie nanometryczne roz- miary umożliwiają skuteczne pokonywanie bariery skórnej, zwiększając powierzchnię kontaktu z naskórkiem oraz uła- twiając wchłanianie substancji czynnych [6]. Potencjał zeta, określający ładunek powierzchniowy, wpływa na stabilność etosomów oraz ich interakcję ze skórą. Utrzymanie odpo- wiedniego potencjału zeta zapobiega agregacji cząsteczek, wydłużając czas ich trwałości [5]. Badania stabilności etoso- mowych formulacji wykazały, że temperatura ma kluczowy wpływ na utratę substancji transportowanej. Analiza próbek przechowywanych w temperaturze chłodniczej (4°C ± 2°C) i pokojowej 37°C ± 2°C i 45°C ± 2°C ujawniła, że w warunkach chłodniczych następuje jedynie minimalna utrata substancji transportowanej. Wzrost temperatury prowadził do znaczą- cego ubytku leku, co jest prawdopodobnie związane z indu- Rys. 3 Wzór strukturalny 1-palmitoilo-2-{12-[(7-nitro-2-1,3-benzoksadiazol-4-ylo)amino] dodekanoilo}-sn-glicerolo-3-fosfocholiny (NBD-PC) Źródło: Opracowanie własne 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 14 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Wkowanymi termicznie zmianami strukturalnymi w dwuwar- stwach lipidowych etosomów, w tym przejściem żel-ciecz oraz możliwą degradacją fosfolipidów [7]. Etanol nie tylko na- daje błonie elastyczność, pozwalając pęcherzykowi na defor- mację podczas przechodzenia przez mikropory w warstwie rogowej, ale również działa jako promotor przenikania. Opty- malizacja tych parametrów fizykochemicznych jest kluczowa dla zapewnienia skutecznego dostarczania leków przez skó- rę, umożliwiając dostosowanie etosomów do konkretnych zastosowań terapeutycznych [6]. WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE ETOSOMÓW Właściwości biologiczne etosomów stanowią obiecujący ob- szar badań w kontekście dostarczania leków przez skórę. Ba- dania z wykorzystaniem CLSM potwierdzają, że etosomy umożliwiają efektywne wnikanie substancji czynnych w głęb- sze warstwy skóry [9]. Istotne jest to, że system dostarczania leku z wykorzystaniem etosomów utrzymuje swoje właści- wości penetracyjne podczas długiego przechowywania, co wskazuje na stabilność preparatu. Etosomy wyróżniają się wysoką biokompatybilnością, co czyni je atrakcyjnymi nośni- kami. Składniki używane do ich produkcji, takie jak fosfolipi- dy i etanol, są uznawane za nietoksyczne oraz szeroko stoso- wane w produktach farmaceutycznych i kosmetycznych. Ba- dania in vitro wykazały brak toksycznego wpływu etosomów na linie komórkowe skóry. Ponadto, etosomy wykazują zgod- ność z biologiczną barierą skóry, co oznacza, że skutecznie integrują się z lipidami warstwy rogowej naskórka. Ta zgod- ność minimalizuje ryzyko podrażnień i reakcji alergicznych [11]. Etosomy charakteryzują się unikalnymi właściwościami biofizycznymi, które wpływają na ich integracje ze skórą. Ba- dania mikroskopowe i spektroskopowe wykazały, że etosomy mają strukturę pęcherzyków, a zawartość etanolu wpływa na płynność błon lipidowych, co odróżnia je od klasycznych lipo- somów. Ponadto, etosomy wykazują zdolność do wiązania za- równo związków hydrofilowych, jak i lipofilowych [5]. Badania z użyciem ultracentryfugacji potwierdziły, że etosomy mogą efektywnie enkapsulować różne substancje, co jest kluczo- we dla ich zastosowania jako systemu dostarczania leków [7]. MEDYCZNE ZASTOSOWANIE ETOSOMÓW Doustne podawanie leków, a w szczególności hormonów wią- że się z szeregiem problemów, takich jak wysoki efekt pierw- szego przejścia, niska biodegradowalność doustna oraz licz- ne, zależne od dawki działania niepożądane, w tym wiryliza- cja, trądzik i ginekomastia [6]. Porównano potencjał przezskórnego przenikania testoste- ronu z etosomów z komercyjnym plastrem transdermalnym. Badania na skórze małżowiny usznej królika wykazały, że eto- somy umożliwiają niemal 30-krotnie wyższe przenikanie te- stosteronu w porównaniu do plastra. Zarówno badania in vi- tro, jak i in vivo potwierdziły lepsze przenikanie przez skórę i biodostępność testosteronu z formulacji etosomalnej [5]. Opracowano formulację etosomalną z kannabidiolem (CBD, cannabidiol) do przezskórnego podawania w lecze- niu reumatoidalnego zapalenia stawów. Badania depozycji w skórze wykazały znaczną akumulację CBD w skórze i mię- śniach podskórnych po zastosowaniu tej formulacji na brzu- chach myszy. Analiza stężenia w osoczu wykazała, że stan stacjonarny osiągnięto w ciągu 24 godzin i utrzymywał się przez 72 godziny. Ponadto, w teście na modelu obrzęku łapy szczura wywołanym karagenem, zaobserwowano znaczą- cy wzrost aktywności przeciwzapalnej formulacji etosomal- nej z CBD. Udowodniono, że enkapsulacja CBD w etosomach znacznie zwiększyła jego przenikanie przez skórę, akumula- cję, a tym samym aktywność biologiczną [12]. Przeprowadzono badania nad metotreksatem, lekiem sto- sowanym w leczeniu łuszczycy i nowotworów, który charakte- ryzuje się wysoką rozpuszczalnością w wodzie, ale ograniczo- ną przenikalnością przez skórę. Opracowano zoptymalizowa- ną formulację metotreksatu w etosomach i przeanalizowano jej zdolność przenikania przez skórę. Wyniki wykazały, że eto- somy znacznie zwiększyły penetrację metotreksatu do głęb- szych warstw skóry. Formulacja zachowała swoje właściwości penetracyjne po przechowaniu. Badania interakcji pęcherzy- ków etosomalnych ze skórą potwierdziły, że etosomy zwięk- szają przenikanie leku, co objawiało się wizualnymi ścieżka- mi penetracji oraz obrzękiem korneocytów [6]. Etosomalną formulację chlorowodorku triheksyfenidy- lu (THP, trihexyphenidyl), leku psychoaktywnego, porównano z klasycznym preparatem liposomalnym, stosowanym w le- czeniu choroby Parkinsona. THP, antagonista receptorów muskarynowych M1, jest stosowany w terapii choroby Parkin- sona. Lek ten charakteryzuje się krótkim okresem półtrwa- nia biologicznego, a jego doustne podawanie jest utrudnione ze względu na zaburzenia motoryczne i objawy neurologicz- ne związane z chorobą Parkinsona. Etosomalna formulacja THP, obserwowana pod transmisyjnym i skaningowym mi- kroskopem elektronowym, przybrała formę małych pęche- rzyków fosfolipidowych. Analiza przezskórnego przepływu THP przez skórę nagiej myszy wykazała, że w przypadku eto- somów przepływ był odpowiednio 87-, 51- i 4,5-krotnie wyż- szy, niż w przypadku liposomów, buforu fosforanowego i roz- tworu hydroetanolowego. Ponadto, po 18 godzinach ilość THP pozostała w skórze była znacząco wyższa po zastosowaniu etosomów w porównaniu z liposomami lub roztworem hy- droetanolowym (kontrola). Uzyskane wyniki wskazują na lep- szy potencjał przenikania przez skórę etosomalnej formulacji THP i sugerują jej potencjalne zastosowanie w skuteczniej- szym leczeniu choroby Parkinsona [6]. Oprócz poprawy przezskórnego dostarczania leków, eto- somy są również badane pod kątem dostarczania substancji leczniczych do skóry. Badano potencjał etosomów w dostar- czaniu glicyryzynianu amonu, związku stosowanego w lecze- niu różnych stanów zapalnych skóry. Badania przenikania in vitro wykazały, że etosomy umożliwiają znacznie większą ku- 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 15 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Wmulację leku w skórze w porównaniu z roztworem hydroalko- holowym i wodnym roztworem glicyryzynianu amonu. Po 48 godzinach stosowania formuła etosomalna nie wywołała po- drażnień skóry u badanych ochotników, co świadczy o jej bar- dzo dobrej tolerancji [13]. W innym badaniu oceniono etosomalną formulację mino- ksydylu, leku rozpuszczalnego w lipidach, stosowanego miej- scowo w leczeniu łysienia. Konwencjonalne formulacje miej- scowe minoksydylu charakteryzują się słabym przenikaniem i retencją w skórze. Badania na nagich myszach wykazały, że ilość minoksydylu gromadząca się w skórze po zastosowaniu etosomów była 2-, 7- i 5-krotnie wyższa w porównaniu z dys- persją fosfolipidów w etanolu, roztworem hydroetanolowym i roztworem etanolowym leku. Wyniki te wskazują na poten- cjał wykorzystania etosomów do dostarczania minoksydylu do mieszków włosowych i gruczołów łojowych, co może pro- wadzić do poprawy skuteczności klinicznej leku [5, 6]. W literaturze naukowej odnotowano liczne przypadki miej- scowego stosowania ekstraktów i związków ziołowych w for- mulacjach etosomowych. Rutyna, flawonoid należący do kla- sy flawonoli, stanowi przykład substancji, której ograniczone przenikanie przez skórę, wynikające z trudności w pokona- niu bariery warstwy rogowej naskórka, stanowi istotną prze- szkodę w efektywnym wykorzystaniu jej potencjału antyok- sydacyjnego w kosmetykach. Zastosowanie etosomów jako nośników rutyny przyniosło obiecujące rezultaty, wskazu- jąc na możliwość przezwyciężenia tej bariery [14, 15]. Prze- prowadzono badania, w których włączono kofeinę do eto- somów, analizując profile przenikania tej substancji. Wyniki tych badań wykazały, że etosomy są bardziej wydajne od tra- dycyjnych liposomów, transferosomów i desmosomów, jed- nakże ustępują transetosomom [16-18]. Skupiono się rów- nież na połączeniu takrolimusu z etosomami, a następnie porównano przenikanie skórne pęcherzyków etosomowych z dostępną na rynku maścią zawierającą tę substancję. Prze- prowadzone analizy wykazały, że etosomy wykazują znaczą- co większą zdolność do penetracji głębszych warstw skóry niż komercyjna maść, co sugeruje ich przewagę w dostarczaniu takrolimusu [8, 19, 20]. Transdermalna dostawa szczepionek Przeprowadzono badania nad etosomami jako nośnikami w przezskórnej immunizacji przeciwko wirusowemu zapale- niu wątroby typu B. Opracowano etosomy obciążone antyge- nem HBsAg, które w porównaniu z tradycyjnymi liposoma- mi charakteryzowały się wyższą wydajnością enkapsulacji antygenu, optymalnym rozmiarem i jednowarstwową, kuli- stą strukturą. Badania in vitro, wykorzystujące obrazowanie spektralne i cytometrię przepływową, wykazały, że komórki dendrytyczne myszy skutecznie wychwytywały etosomy ob- ciążone HBsAg, osiągając szczyt po 180 minutach. Testy z uży- ciem modelu ludzkiej skóry potwierdziły, że etosomy umoż- liwiają znacznie lepszą penetrację antygenu przez skórę niż konwencjonalne liposomy i roztwory antygenu. Podczas ba- dań na myszach, miejscowe zastosowanie etosomów obcią- żonych HBsAg wywołało silną ogólnoustrojową i śluzówko- wą odpowiedź immunologiczną, przewyższającą efekty do- mięśniowego podania antygenu na ałunie oraz miejscowego stosowania roztworów antygenu. Wyniki te wskazują, że eto- somy obciążone HBsAg mogą wywołać ochronną odpowiedź immunologiczną i mają potencjał do zastosowania w opraco- waniu przezskórnej szczepionki przeciwko wirusowemu za- paleniu wątroby typu B [21]. KOSMETYCZNE ZASTOSOWANIE ETOSOMÓW Etosomy, podobnie jak wiele innych układów o działaniu te- rapeutycznym, znalazły zastosowanie w kosmetykach dzięki licznym korzyściom, jakie oferują, wśród których na pierwszy plan wysuwają się: zwiększenie stabilności substancji aktyw- nych, minimalizacja ryzyka podrażnień skóry wywołanych przez potencjalne drażniące składniki oraz znacząca popra- wa przenikania przezskórnego, szczególnie w przypadku eto- somów o elastycznej strukturze. Niemniej jednak, aby w peł- ni wykorzystać potencjał tej innowacyjnej technologii w pro- duktach kosmetycznych, kluczowe jest uwzględnienie takich czynników jak precyzyjny skład oraz optymalny rozmiar pę- cherzyków [6]. Miejscowe aplikowanie antyoksydantów stanowi po- wszechnie stosowaną strategię w kosmetyce mającą na celu skuteczną ochronę przed szkodliwym działaniem stresu ok- sydacyjnego. Wśród najczęściej wykorzystywanych antyoksy- dantów znajdują się witamina E, witamina C oraz flawonoidy, które charakteryzują się stosunkowo niską stabilnością i są podatne na degradację pod wpływem działania światła. Wi- tamina E, będąca kluczowym lipofilowym antyoksydantem, odgrywa istotną rolę w ochronie skóry przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych. Jej obecność w kosmety- kach i produktach dermatologicznych przyczynia się do re- dukcji produkcji nadtlenków lipidowych w naskórku, a także zapewnia ochronę przed promieniowaniem UV oraz innymi szkodliwymi czynnikami. W celu zapewnienia efektywnego dostarczania witaminy E do głębszych warstw skóry opraco- wano innowacyjne etosomy antyoksydacyjne, wykorzystując synergistyczne działanie palmitynianu witaminy A, witaminy E oraz witaminy C. Wyniki przeprowadzonych badań wyka- zały, że unikalne połączenie witaminy C w rdzeniu wodnym oraz witamin A i E w dwuwarstwie lipidowej zapewnia kom- pleksową ochronę przed utlenianiem formulacji etosomal- nej. Ponadto, badania sugerują, że enkapsulacja witamin w li- posomach, zarówno elastycznych, jak i nieelastycznych, może przyczynić się do zwiększenia ich fotostabilności pod wpły- wem promieniowania UVB [6]. W innym badaniu etosomy i liposomy kwasu azelainowe- go, działające jako środek przeciwkeratynizujący stosowany w terapii trądziku, zostały wykorzystane jako nośniki miej- scowe w formie żelu. Uzyskane wyniki wykazały, że etosomy 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 16 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Wcharakteryzujące się wyższym stężeniem etanolu zapewniają wyższe stężenie kwasu azelainowego w porównaniu z etoso- mami o niższym stężeniu etanolu oraz liposomami [22]. Jedna z amerykańskich firm wprowadziła na rynek inno- wacyjny krem na cellulit, który wykorzystuje zaawansowaną technologię etosomów, ten innowacyjny krem, dzięki zdolno- ści etosomów do skutecznego przenikania przez barierę lipi- dową skóry i dostarczania składników aktywnych bezpośred- nio do komórek tłuszczowych, przyczynił się do znaczącej poprawy wyglądu cellulitu, nawet o 80% w ciągu 60 dni [6]. KORZYŚCI I OGRANICZENIA STOSOWANIA ETOSMÓW JAKO SYSTEMU NOŚNIKOWEGO Zalety podawania leków drogą etosomalną są znaczące w porównaniu do innych metod dostarczania przezskórne- go i przezbłonowego. Etosomy efektywnie zwiększają prze- nikanie leków przez skórę i ich dystrybucję w jej głębszych warstwach, co czyni je doskonałymi nośnikami dla szerokiej gamy substancji, w tym dużych cząsteczek peptydów i bia- łek. W badaniach wykazano, że etosomy są znacznie sku- teczniejsze w dostarczaniu sond fluorescencyjnych do skó- ry, zarówno pod względem ilości, jak i głębokości penetracji. Technologia ta charakteryzuje się niskim profilem ryzyka, co jest kluczowe w procesie opracowywania leków na dużą ska- lę, ponieważ składniki etosomów mają dobrze udokumento- wane profile toksykologiczne. Akceptacja ze strony pacjen- tów jest kolejną zaletą, ponieważ leki etosomowe są podawa- ne w formie półstałej, takiej jak żel lub krem, co jest znacznie wygodniejsze niż skomplikowane metody jonoforezy czy fo- noforezy. Etosomy wykazują również wysoką atrakcyjność rynkową, szczególnie dla produktów opartych na zastrze- żonej technologii, a ich produkcja jest stosunkowo prosta. Co więcej, etosomy znajdują już różnorodne zastosowania w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym, co potwier- dza ich wszechstronność i potencjał rynkowy [6]. Ogranicze- nia etosomów obejmują szereg wyzwań, które mogą wpływać na ich skuteczność i zastosowanie. Przede wszystkim, trud- ności pojawiają się już na etapie transferu substancji aktyw- nych z roztworów organicznych do wodnych. Proces ten czę- sto wiąże się ze znacznymi stratami produktu, co negatywnie wpływa na wydajność. Kluczowym problemem jest również niewłaściwe zamknięcie powłoki etosomów. W przypad- ku, gdy struktura pęcherzyków nie jest odpowiednio stabil- na, istnieje wysokie ryzyko ich łączenia się i rozpadu w środo- wisku wodnym, co dodatkowo obniża efektywność procesu. Istotnym ograniczeniem jest fakt, że etosomy nie są uniwer- salnym systemem dostarczania leków. Nie są one odpowied- nie do podawania substancji, które wymagają osiągnięcia wysokich stężeń we krwi. System ten wykazuje większą efek- tywność w przypadku leków o wysokiej aktywności, gdzie mniejsze dawki są wystarczające do osiągnięcia efektu tera- peutycznego. Etosomy charakteryzują się powolnym, ale dłu- gotrwałym uwalnianiem leku, co może być zarówno zaletą, jak i wadą, w zależności od specyfiki terapii. Ponadto, rozmiar cząsteczki leku musi być stosunkowo niewielki, aby umożli- wić jego wchłanianie przez skórę. Duże cząsteczki mogą na- potkać trudności w penetracji warstwy rogowej naskórka, co ogranicza ich biodostępność. Należy też dodać, że ekono- miczne aspekty etosomalnego dostarczania leków, zwłasz- cza w terapii długotrwałej, ograniczają jego powszechne sto- sowanie. Koszty związane z produkcją etosomów, stabilizacją ich struktury i optymalizacją procesu dostarczania leku mogą być znaczące [8]. Perspektywy na przyszłość Wprowadzenie etosomów otworzyło nowe możliwości w dziedzinie przezskórnego dostarczania leków, zapocząt- kowując intensywne badania nad pęcherzykowymi syste- mami nośnikowymi, a perspektywy na przyszłość tych syste- mów rysują się obiecująco pomimo zidentyfikowanych wcze- śniej wyzwań. Kluczowe kierunki rozwoju obejmują przede wszystkim poprawę stabilności formulacji, co realizowane jest poprzez opracowywanie innowacyjnych składów lipido- wych, włączanie specjalistycznych dodatków stabilizujących oraz wdrażanie zaawansowanych metod enkapsulacji. Ce- lem tych działań jest zwiększenie trwałości zarówno samych nośników etosomalnych, jak i zamkniętych w nich związków w różnorodnych warunkach środowiskowych, co ma bezpo- średnio przełożyć się na skuteczność terapeutyczną. Równie istotna jest optymalizacja procesu enkapsulacji leków, gdzie prowadzone badania skupiają się na opracowaniu bardziej efektywnych metod zamykania ich w strukturach etosomów, zapewniających ich skuteczną ochronę przed degradacją oraz umożliwiających kontrolowane uwalnianie w miejscu docelowym. Kolejnym ważnym obszarem jest zwiększenie penetracji skórnej, co jest eksplorowane poprzez zastosowa- nie promotorów przenikania, modyfikacje fizykochemicz- nych właściwości etosomów, takich jak ich wielkość i ładunek powierzchniowy, a także integrację z technikami wspomaga- jącymi transport leków przez skórę, takimi jak ultradźwięki czy systemy mikroigiełkowe. Dostosowanie formulacji etoso- mów do różnych typów skóry stanowi kolejny istotny kieru- nek badań mający na celu opracowanie systemów, które będą lepiej tolerowane i bardziej skuteczne w przypadku zróżnico- wanych charakterystyk i stanów skóry pacjentów, minimali- zując ryzyko wystąpienia podrażnień. W kontekście praktycz- nego zastosowania, kluczowe znaczenie ma skalowalność produkcji, dlatego intensywnie poszukuje się bardziej efek- tywnych i powtarzalnych metod wytwarzania etosomów na dużą skalę, które zapewnią jednorodność produktu końcowe- go. Wreszcie, istotnym obszarem przyszłego rozwoju jest tar- getowanie leków, gdzie badania koncentrują się na opraco- waniu systemów etosomów zdolnych do bardziej precyzyjne- go dostarczania związków do określonych warstw skóry lub nawet konkretnych populacji komórek docelowych, co może znacząco zwiększyć skuteczność leczenia miejscowego [23]. 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 17 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WNext >