< Previous5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 98 ARTYKUŁ EKSPERCKI E WPŁYW TOKSYNY BOTULINOWEJ NA MIĘŚNIE MIMICZNE Zabiegi z zastosowaniem toksyny botulinowej wpływają na wygładzenie zmarszczek, dzięki czemu skóra twarzy zyskuje młodszy i bardziej wypoczęty wygląd. Działanie BoNT-A jest odwracalne i ograniczone w czasie, co uzasad- nia cykliczne powtarzanie zabiegów w celu podtrzymania efektów. Ze względu na efektywność, zabieg często jest po- wtarzany latami, co w konsekwencji może skutkować osła- bieniem i atrofią mięśni. W badanach przeprowadzonych przez naukowców na królikach rasy nowozelandzkiej białej (NZW, New Ze- aland White) stwierdzono, że długotrwałe, seryjne iniekcje BoNT-A prowadzą do znacznej atrofii mięśni i utraty tkan- ki kurczliwej. Nie wiadomo, czy zmiany te są odwracalne i w jakim czasie możliwa jest pełna regeneracja mięśni. W przeglądzie systematycznym, obejmującym 30 pu- blikacji oceniających związek między iniekcjami BoNT-A a atrofią mięśni, wykazano, że wstrzyknięcia do mięśni BoNT-A w seriach lub pojedynczych zabiegach przyczy- niają się do rzeczywistego zaniku mięśni w perspektywie krótko- lub długoterminowej, zarówno w modelach zwie- rzęcych, jak i u ludzi. Wyniki powyższego przeglądu dostarczyły również dowodów na to, że domięśniowe iniekcje BoNT-A mogą powodować zarówno atrofię mięśni żucia, jak i mięśni mimicznych twarzy. Z kolei pomiary morfometryczne włó- kien mięśnia okrężnego oka, wykonane trzy miesiące po podaniu BoNT-A wykazały zmniejszenie włókien mięśnia okrężnego oka oraz nieregularność jego średnicy. Wydłu- żenie przerw między kolejnymi iniekcjami sprzyjało czę- ściowej odbudowie równowagi mięśni. BUDOWA MIĘŚNI MIMICZNYCH Mięśnie mimiczne twarzy należą do mięśni szkieleto- wych, poprzecznie prążkowanych. Zbudowane są z dłu- gich, wielojądrzastych komórek, nazywanych włóknami mięśniowymi (miocytami), są one ułożone równolegle do długiej osi mięśnia i zgrupowane w pęczki. Całą strukturę porządkuje sieć tkanki łącznej – śródmięsna, która oplata pojedyncze włókna, omięsna oddziela pęczki, a namięsna otacza cały brzusiec mięśnia. Ta ciągła „siatka” łącznotkan- kowa prowadzi naczynia i nerwy, a poprzez ścięgna prze- nosi siłę skurczu na kości. Każde włókno jest unerwione w obrębie płytki nerwowo-mięśniowej. ROLA KOLAGENU W REGENERACJI I WSPARCIU FUNKCJI MIĘŚNI Włókna mięśniowe znajdują się w trójwymiarowym rusz- towaniu, nazywanym macierzą zewnątrzkomórkową (ECM), składającym się z kolagenów, glikoprotein, prote- oglikanów i elastyny. Badania wykazały, że ECM odgrywa ważną rolę w rozwoju, wzroście i regeneracji mięśni oraz jest niezbędna do efektywnego skurczu mięśni i przeno- szenia siły. Sieć śródmięśniowej tkanki łącznej zawiera różne formy kolagenów, przy czym typy I i III są najliczniej- sze, stanowiąc około 75% całego kolagenu mięśniowego. Kolagen, będąc głównym białkiem ECM mięśni szkie- letowych, jest niezbędny do regeneracji mięśni. Odgry- wa kluczową rolę w budowie błony podstawnej miofibryli śródmięsnej w mięśniach szkieletowych. W procesie rege- neracji kolagen typu I i III jest dostarczany do mięśni przez fibroblasty śródmiąższowe, które go syntetyzują. Deficyt kolagenu w macierzy zewnątrzkomórkowej powoduje nieprawidłową regenerację i sprzyja dystrofii mięśni. Im mniej nowo powstałych włókien oraz połączeń poprzecznych, tym mniejsza jest wytworzona masa mię- śniowa. Kolagen, jako kluczowy składnik ECM, warunkuje prawidłową regenerację mięśni, ogranicza apoptozę i nasi- la proliferację mioblastów. Rys. 3 Główne składniki macierzy zewnątrzkomórkowej mięśni szkieletowych i jej powiązania ze składnikami kurczliwymi mięśni Źródło: [8] Rys. 2 Schemat budowy mięśnia szkieletowego Źródło: [11]5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 99 ARTYKUŁ EKSPERCKI E TROPOKOLAGEN W PROCESACH REGENERACYJNYCH Kolagen jest najważniejszym białkiem strukturalnym i stanowi 30% całkowitej zawartości białka w organizmie człowieka. Zbudowany jest z aminokwasów, m.in.: glicy- ny, proliny i hydroksyproliny. Jest złożony z trzech łańcu- chów α , ciasno owiniętych wokół siebie w potrójną helisę, tworząc włókna kolagenowe. Podstawową jednostką strukturalną dojrzałego kola- genu jest tropokolagen (prokolagen), zbudowany z trzech spiralnie skręconych łańcuchów polipeptydowych, two- rzących potrójną helisę. Składa się z cukrów – glukozy i ga- laktozy, oraz aminokwasów – glicyny, proliny, hydroksy- proliny i lizyny. W organizmie człowieka tropokolagen syntetyzowany jest głównie przez fibroblasty w tkance łącznej i wydziela- ny do macierzy zewnątrzkomórkowej (ECM). Po uwolnieniu do przestrzeni międzykomórkowej cząsteczki tropokola- genu samoorganizują się w fibryle, a następnie we włókna kolagenowe. Tropokolagen działa jak gotowy budulec ECM, umożliwiając szybką odbudowę biorusztowania kolageno- wego bez konieczności oczekiwania na pobudzenie fibro- blastów do neosyntezy własnego kolagenu. ECM jest niezbędna dla miogenezy i regeneracji komó- rek mięśniowych. Ścisłe interakcje komórek mięśniowych z macierzą zewnątrzkomórkową tworzą kluczową sieć podporowo-sygnałową w tkankach poddawanych obcią- żeniom mechanicznym. Tropokolagen uczestniczy w od- budowie i organizacji ECM, a także odpowiada za tworzenie solidnego biorusztowania dla tkanek, co sprawia, że odgry- wa istotną rolę w regeneracji włókien mięśniowych i przy- wracaniu prawidłowego tonusu mięśniowego. Badania kliniczne wskazują, że domięśniowe iniekcje kolagenu poprawiają funkcję mięśni. W innych pracach odnotowano także lepszą kondycję tkanki mięśniowej oraz redukcję nadmiernej aktywności mięśniowej po podaniu kolagenu. W odniesieniu do cyklicznych iniekcji BoNT-A, które mogą prowadzić do okresowego osłabienia i atrofii tkanki mięśniowej, można przypuszczać, że odbudowa i uporząd- kowanie macierzy zewnątrzkomórkowej przez tropokola- gen sprzyjają regeneracji włókien mięśniowych pomiędzy zabiegami z zastosowaniem toksyny botulinowej. MECHANIZM DZIAŁANIA Po iniekcji do macierzy zewnątrzkomórkowej tropokolagen podlega takim samym procesom obróbki enzymatycznej, jak ludzki tropokolagen. Cząsteczki tropokolagenu sponta- nicznie łączą się we włókienka kolagenu, które następnie agregują w większe struktury, tworząc włókna kolagenowe. Powstaje biorusztowanie niezbędne do prawidłowej prze- budowy ECM. Wraz z postępem organizacji sieci dochodzi do przywrócenia anizotropii włókien kolagenowych, czyli ich prawidłowej, kierunkowej orientacji przestrzennej, Następuje stymulacja receptorów integrynowych na powierzchni fibroblastów, co uruchamia szlaki sygnało- we odpowiedzialne za zwiększenie syntezy kolagenu typu I (COL-I). Dochodzi do pobudzenia fibroblastów do produk- cji nowego kolagenu typu I, poprzez aktywację kaskady czynników wzrostu. Na stymulację syntezy kolagenu wpły- wa TGF- β (transformujący czynnik wzrostu beta), IGF-1 (insulinopodobny czynnik wzrostu 1) pobudza wzrost tka- nek, wspomaga m.in. tworzenie kolagenu natomiast CTGF (czynnik wzrostu tkanki łącznej) wpływa m.in. na prolife- rację, migrację, adhezję i różnicowanie komórek. Równole- gle tropokolagen moduluje degradację macierzy, ponieważ hamuje aktywność MMP-1 poprzez indukcję tkankowego inhibitora metaloproteinaz TIMP-1, co ogranicza nadmier- ną proteolizę i sprzyja dojrzewaniu oraz stabilizacji po- wstającej sieci kolagenowej. W konsekwencji dochodzi do odbudowy struktury uszkodzonego obszaru oraz poprawy jego właściwości mechanicznych i funkcjonalnych. TROPOKOLAGEN W PROFILAKTYCE REGENERACJI MIĘŚNI PO TOKSYNIE BOTULINOWEJ Tropokolagen warto rozważyć jako terapię wspomaga- jącą regenerację tkanki mięśniowej u osób poddających się regularnym zabiegom toksyny botulinowej, szczegól- nie w przypadku pojawienia się oznak nadmiernej atrofii mięśni. Zastosowanie tropokolagenu ma w tym kontekście charakter zarówno profilaktyczny, jak i regeneracyjny. Ce- lem jest wsparcie odbudowy macierzy zewnątrzkomórko- wej (ECM), poprawa organizacji włókien i warunków dla miogenezy, a nie znoszenie działania BoNT-A. Iniekcje tropokolagenem wspierają i przyspieszają natu- ralne procesy autoregeneracyjne tkanki łącznej włóknistej, nie zaburzając fizjologicznych procesów zachodzących w tkankach. Efektem jest odbudowa struktury uszkodzo- nych obszarów, poprawa ich właściwości mechanicznych Rys. 4 Struktura włókien kolagenu, fibryle, potrójne helisy łańcuchów alfa jako tropokolagen i reszty aminokwasowe Źródło: [10] 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 100 ARTYKUŁ EKSPERCKI E oraz przywrócenie prawidłowego tonusu mięśniowego. Zastosowanie tropokolagenu można uznać za bezpieczne, niezależnie od wieku czy współistniejących chorób, co czy- ni tę metodę szczególnie obiecującym kierunkiem w pro- filaktyce i leczeniu działań niepożądanych, związanych z powtarzanymi iniekcjami BoNT-A. PODSUMOWANIE BoNT-A pozostaje złotym standardem redukcji zmarsz- czek, lecz wieloletnie, częste stosowanie może sprzyjać osłabieniu i atrofii mięśni mimicznych. Z punktu widzenia budowy tkanki mięśniowej rola ECM, a szczególnie kolage- nu jest kluczowa w utrzymaniu prawidłowej architektury tkanek oraz w procesie regeneracji. Tropokolagen jako go- towy budulec włókien kolagenowych może pełnić funkcję wsparcia poprzez odbudowę i porządkowanie rusztowania kolagenowego, wpływając na poprawę warunków dla ak- tywności komórek mięśniowych oraz sprzyjając przywró- ceniu prawidłowego tonusu. Najlepsze rezultaty mogą przynosić rozsądne dawki tok- syny botulinowej, czyli podawanie najniższej skutecznej dawki w najdłuższych sensownych odstępach w połącze- niu z oknem regeneracyjnym na iniekcje tropokolagenem. W praktyce gabinetowej stosowanie tropokolagenu moż- na rozważyć jako bezpieczne wsparcie procesów rege- neracyjnych oraz element profilaktyki osłabienia mięśni, szczególnie u osób poddawanych wieloletnim zabiegom z zastosowaniem BoNT-A. BIBLIOGRAFIA 1. Przypilak A. Medycyna estetyczna – podręcznik dla studentów kosmetologii. Warszawa: Wyd. PZWL; 2022. 2. Adamski ZA. Kaszuba A. Dermatologia dla kosmetologów. Wrocław: Erda Urban & Partner; 2019. 3. Baumann L. Dermatologia estetyczna. Warszawa: Wyd. PZWL; 2021. 4. Padlewska K. Medycyna estetyczna i kosmetologia. Warszawa: Wyd. PZWL; 2022. 5. Fortuna R, Vaz MA, Youssef AR, et al. Changes in contractile properties of mu- scles receiving repeat injections of botulinum toxin (Botox). Journal of Biome- chanics. 2011;44(1):39-44. 6. Nassif AD, Boggio RF, Espicalsky S, Faria GEL. High Precision Use of Botulinum Toxin Type A (BONT-A) in Aesthetics Based on Muscle Atrophy, Is Muscular Ar- chitecture Reprogramming a Possibility? A Systematic Review of Literature on Muscle Atrophy after BoNT-A Injections. Toxins. 2022;14(2):81. 7. Kjær M. Role of Extracellular Matrix in Adaptation of Tendon and Skeletal Musc- le to Mechanical Loading. Physiological Reviews. 2004;84:649-698. 8. Csapo R, Gumpenberger M, Wessner B. Skeletal Muscle Extracellular Ma- trix – What Do We Know About Its Composition, Regulation, and Physiologi- cal Roles? A Narrative Review. Frontiers in Physiology. 2020;11:1-15. https://doi. org/10.3389/fphys.2020.00253 9. Gillies AR, Lieber RL. Structure and Function of the Skeletal Muscle Extracellu- lar Matrix. Muscle Nerve. 2011;44(3):318-331. 10. Amirrah IN, Lokanathan Y, Zulkiflee I, et al. A Comprehensive Review on Col- lagen Type I Development of Biomaterials for Tissue Engineering: From Bio- synthesis to Bioscaffold. Biomedicines. 2022;10(9):2307. https://doi.org/10.3390/ biomedicines10092307 11. Grodzicki P. Budowa i czynność mięśni szkieletowych (poprzecznie prążkowa- nych). Katedra Fizjologii Zwierząt i Neurobiologii Wydziału Nauk Biologicznych i Weterynaryjnych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; rok. 12. Khare E, Yu C-H, Obeso CG, et al. Discovering design principles of collagen mo- lecular stability using a genetic algorithm, deep learning, and experimental validation. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 2022;119(40):e2209524119. https://doi.org/10.1073/pnas.2209524119. 13. Nitecka-Buchta A, Walczyńska-Dragon K, Batko-Kapustecka J, Więckiewicz M. Comparison between Collagen and Lidocaine Intramuscular Injections in Terms of Their Efficiency in Decreasing Myofascial Pain within Masseter Mu- scles: A Randomized, Single-Blind Controlled Trial. Pain Research and Manage- ment. 2018;2018(1):261090. https://doi.org/10.1155%2F2018%2F8261090 14. Tropokolagen. https://tropokolagen.pl/tropokolagen-guna. Klinika Infinity Health Center to miejsce, w którym łączymy doświadczenie i wiedzę z indywidualnym podejściem do klientów. Specjalizujemy się w terapii bólu, ginekologii oraz medycynie estetycznej i kosmetologii, zapewniając kompleksową opiekę, ukierunkowaną na poprawę zdrowia, samopoczucia i wyglądu. Nasz zespół tworzą doświadczeni specjaliści, korzystający z bezpiecznych i sprawdzonych metod terapeutycznych. Infinity Health Center to miejsce, w którym zdrowie spotyka się z pięknem. +48 666 669 785 recepcja@infinityhealthcenter.pl infinityhealthcenter.pl InfinityHealthCenter infinityhealthcenter5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 101 ARTYKUŁ PROMOCYJNY P STYMULATORY TKANKOWE Stymulatory tkankowe, można podzielić na: • Stymulatory na bazie kwasu hialuronowego. Nawilżają skórę oraz stymulują syntezę kola- genu, poprawiając jędrność i elastyczność. • Kompleksy peptydowe. Zawierają bioaktywne peptydy aktywujące fibroblasty, co zwiększa produkcję macierzy pozakomórkowej i spłyca zmarszczki. • Preparaty z nukleotydami i koenzymami, jak sodium DNA czy koenzym A. Wspierają odno- wę DNA i metabolizm komórek. • Stymulatory na bazie kwasu polimlekowego (PLLA). Działają wolno, uwalniając polimle- kowy kwas, który pobudza długotrwałą pro- dukcję kolagenu i poprawia strukturę skóry na wiele miesięcy. • Formuły witaminowe i antyoksydacyjne. Do- starczają skórze substancji odżywczych i chro- nią ją przed wolnymi rodnikami. NUCLEOLIFT MAESELLE NUCLEOLIFT to lekki stymulator, który dzięki sy- nergii składników aktywnych pobudza regenera- cję skóry bez jej obciążenia. Jego formuła zawiera: • Sodium DNA. Odbudowuje DNA, przyspiesza odnowę i wzmacnia barierę ochronną skóry. • Calcium pantothenate (witamina B5). Nawilża i wspiera regenerację naskórka, poprawiając elastyczność. • Koenzym A. Zwiększa energię komórek, popra- wiając metabolizm i zdolności regeneracyjne. • Witamina E. Silny antyoksydant neutralizujący wolne rodniki i chroniący przed fotostarzeniem. • Retinyl. Prekursor witaminy A, stymuluje syn- tezę kolagenu i poprawia napięcie skóry. • Kompleks 5 peptydów (Tetrapeptide-30, Oli- gopeptide-68, Oligopeptide-4, Hexapeptide-8, Tripeptide-). Aktywują fibroblasty, zwiększa- jąc produkcję kolagenu i elastyny, redukując zmarszczki. WSKAZANIA • utrata jędrności i elastyczności skóry, • drobne i średnie zmarszczki, • odwodniona i zmęczona skóra, • blizny potrądzikowe i inne defekty skóry, • podtrzymaniu efektów po intensywnych ku- racjach rewitalizujących, • profilaktyka skóry wymagającej wzmocnienia odporności na czynniki zewnętrzne. Formuły lekkie, takie jak NUCLEOLIFT, nada- ją się również do skóry wrażliwej, zapewniając szybkie wchłanianie i komfort. MECHANIZM DZIAŁANIA I EFEKTY Stymulatory pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny, a także syntezę kwasu hia- luronowego, co zwiększa nawilżenie, jędrność i elastyczność skóry. Antyoksydanty, jak witami- na E, chronią przed wolnymi rodnikami, hamu- jąc procesy starzenia. Stymulatory kwasu polimlekowego działają długofalowo, stopniowo poprawiając strukturę skóry przez wiele miesięcy. NUCLEOLIFT, dzię- ki unikalnej kompozycji nukleotydów, witamin, koenzymów i peptydów, wspiera kompleksową regenerację, wzmacnia barierę ochronną i przy- wraca młodzieńczy wygląd skóry. PODSUMOWANIE Stymulatory tkankowe to skuteczne i bezpiecz- ne preparaty w kosmetologii anti-aging. Takie produkty, jak NUCLEOLIFT marki Maeselle, oferują efektywną regenerację na poziomie ko- mórkowym, zwiększając odporność, jędrność i elastyczność skóry. Uzupełnienie terapii o pre- paraty na bazie kwasu polimlekowego może za- pewnić długotrwałe efekty rewitalizujące. To doskonały wybór dla osób poszukujących lek- kich, innowacyjnych i kompleksowych rozwią- zań przeciwstarzeniowych. S tymulatory tkankowe to dynamicznie rozwijająca się grupa preparatów w kosmetologii, słu- żących rewitalizacji skóry i zwalczaniu oznak starzenia. Działają one na poziomie komórko- wym, pobudzając naturalne mechanizmy regeneracji oraz produkcję kluczowych białek, takich jak kolagen i elastyna. Spośród licznych produktów wyróżnia się NUCLEOLIFT marki Maeselle – lekki biostymulator łączący biotechnologię z bogatym zestawem aktywnych składników. STYMULATORY W KOSMETOLOGII Jolanta Zawistowska absolwentka WUM oraz WSKiPZ w Warszawie, od 2011 r. związana z branżą beauty, zdobywała doświadczenie w gabinetach kosmetycznych, spa oraz jako szkoleniowiec dla firm kosmetycznych, obecnie pełni funkcję menedżera ds. sprzedaży i szkoleń w firmie MAESELLE +48 668 023 000 maeselle@beautymed.pl maeselle.com measelleagelessKontakt: Paulina Zastocka 502 455 795 pzastocka@trimed.pl trimed.pl Clarius L20 HD3 Zobacz każdy szczegół Zapraszamy również na nasze mistrzowskie kursy USG z dr Romanowską To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją.STRESZCZENIE Dolina łez jest szczególnie wymagającą okolicą anatomicz- ną, której wygląd w dużym stopniu wpływa na estetykę twa- rzy. Zabiegi odmładzające wykonywane w tym obszarze cie- szą się rosnącą popularnością, a wraz z ich liczbą wzrasta tak- że ryzyko powikłań. Trafna diagnostyka zmian w dolinie łez jest wyzwaniem klinicznym. Pomocna w tym zakresie może być obrazowa metoda diagnostyczna, jaką jest ultrasonogra- fia wysokiej częstotliwości. Celem pracy było wykazanie uży- teczności ultrasonografii wysokiej częstotliwości w diagno- styce powikłań w obrębie doliny łez na przykładzie kobiety, której podano biostymulator na bazie polinukleotydów. W oparciu o opisany przypadek można stwierdzić, że ultra- sonografia wysokiej częstotliwości jest użyteczną metodą w diagnostyce powikłań po zabiegach w obrębie doliny łez. Umożliwia różnicowanie zmian ogniskowych oraz dokony- wanie ich pomiarów. Włączenie tej metody do codziennej praktyki medycyny estetycznej zwiększa bezpieczeństwo pa- cjentów i skuteczność podejmowanych interwencji. Słowa kluczowe: dolina łez, diagnostyka skóry, ultrasonografia wysokich częstotliwości, badania ultrasonograficzne, ziarniniaki ABSTRACT The tear trough is a particularly challenging anatomical area whose appearance greatly affects the aesthetics of the face. Rejuvenating procedures performed in this area are growing in popularity, and with their number, the risk of complications is also increasing. Accurate diagnosis of changes in the tear trough is a clinical challenge. High-frequency ultrasound is an imaging method that can be helpful in this regard. The study aimed to demonstrate the utility of high- frequency ultrasonography in diagnosing complications in the tear trough area in a woman who had been given a polynucleotide-based biostimulator. Based on the case described, it can be concluded that high-frequency ultrasonography is a useful method in the diagnosis of complications after procedures in the tear trough area. It allows for the differentiation of focal lesions and their measurement. Incorporating this method into everyday aesthetic medicine practice increases patient safety and the effectiveness of interventions. Keywords: tear trough, skin diagnostics, high-frequency ultrasound, ultrasound examinations, granulomas Robert Krzysztof Mlosek 1 0000-0001-9295-3164 Corrado Tagliati 2 0000-0002-4630-1090 1 Pracownia Ultrasonografii, Zakład Radiologii Pediatrycznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, ul. L. Kondratowicza 8, 03- 242 Warszawa, Polska +48 601 355 236 mpage@op.pl 2 Zakład Radiologii, AST Ancona, Szpital Społeczny Maria Montessori w Chiaravalle, Via Fratelli Rosselli 176, 60033 Chiaravalle, Włochy Sposób cytowania / Cite Mlosek RK, Tagliati C. The utility of high-frequency ultrasound in assessing complications after aesthetic medicine proceduresperformed in the tear trough. Case report. Aesth Cosmetol Med. 2025;14(5):239-243. https://doi.org/10.52336/acm.2025.034 Użyteczność ultrasonografii wysokich częstotliwości w ocenie powikłań po zabiegach estetycznych wykonywanych w dolinie łez. Opis przypadku The utility of high-frequency ultrasound in assessing complications after aesthetic medicine procedures performed in the tear trough. Case report Case report / Opis przypadku 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 103 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WWSTĘP Współcześnie wygląd zewnętrzny jest istotną częścią wi- zerunku wielu osób. Utożsamiany jest z pozycją społeczną oraz postrzegany jako czynnik sprzyjający osiąganiu suk- cesów zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Ro- snące oczekiwania dotyczące atrakcyjności i estetyki ciała przyczyniły się do intensywnego rozwoju dziedzin związa- nych z poprawą wyglądu i wzrostu liczby wykonywanych za- biegów [1, 2]. Najwięcej uwagi poświęca się twarzy, w szcze- gólności okolicy oka i doliny łez [2]. Dolina łez (tear trough) jest anatomicznym zagłębieniem biegnącym od wewnętrz- nego kącika oka, skośnie w dół w kierunku środkowej czę- ści policzka. Przebiega ona tak jak płyną łzy i dlatego nazy- wana jest doliną łez. Stanowi strefę przejściową pomiędzy dolną powieką a policzkiem [3, 4]. Skóra pod oczami jest naj- cieńszą na twarzy i tutaj właśnie w pierwszej kolejności wi- dać negatywne objawy upływającego czasu [3]. W postępu- jącym procesie starzenia dochodzi do zaniku i przemiesz- czenia się poduszeczek tłuszczowych, utraty elastyczności skóry oraz resorpcji kostnej; bruzda tworząca dolinę łez uwi- dacznia się, a okolica podoczodołowa zapada się, dodatkowo pojawiają się cienie pod oczami. Zachodzące zmiany powo- dują, że twarz nabiera zmęczonego i starego wyglądu [3-5]. Dolina łez to jeden z obszarów twarzy, w którym najczęściej wykonuje się zabiegi medycyny estetycznej. Zakres dostęp- nych procedur jest szeroki – od aplikacji substancji aktyw- nych w ramach mezoterapii, przez wypełniacze na bazie kwasu hialuronowego, aż po biostymulatory tkankowe, któ- re w ostatnim czasie zyskały dużą popularność. Wymienio- ne procedury pozwalają na uzyskanie poprawy wyglądu doli- ny łez, jednak ze względu na skomplikowaną budowę anato- miczną tej okolicy obarczone są istotnym ryzykiem powikłań do których należą: przewlekły obrzęk, przetrwałe depozyty preparatu, a także reakcje typu ziarniniakowego, które mają postać wyczuwalnych palpacyjnie lub widocznych przez skó- rę grudek, guzków [6]. W przypadku wystąpienia powikłań po zabiegu, bardzo istotne jest ich właściwe rozpoznanie. Niestety kliniczna ocena tych zmian bywa niewystarczają- ca, gdyż obraz palpacyjny jest nieswoisty, dlatego do diagno- styki wykorzystywana jest ultrasonografia wysokich często- tliwości (HFUS, high frequency ultrasound), która umożliwia precyzyjną ocenę warstw skóry i tkanki podskórnej, lokali- zację depozytów preparatu oraz różnicowanie zmian zapal- nych. Kluczowe znaczenie w ocenie powikłań ma również możliwość oceny echostruktury tkanki, co pozwala na róż- nicowanie ziarniniaków od depozytów kwasu hialuronowe- go oraz unaczynienia zmian [7]. Tym samym HFUS stanowi nieodzowne narzędzie w diagnostyce i monitorowaniu po- wikłań w obrębie doliny łez i jest coraz częściej używana na gruncie medycyny estetycznej [6, 8, 9]. CEL PRACY Celem pracy była ocena użyteczności HFUS w diagnozo- waniu powikłań po zabiegach estetycznych wykonywanych w dolinie łez na przykładzie kobiety, u której wykonano me- zoterapię oraz podano biostymulator. MATERIAŁ I METODY Opis pacjentki W marcu 2025 roku na badanie HFUS zgłosiła się 65-let- nia kobieta w stanie ogólnym dobrym, bez istotnych obcią- żeń zdrowotnych. W listopadzie 2023 roku pacjentka miała wykonany jeden zabieg w okolicy doliny łez oraz skroni z wy- korzystaniem stymulatora. Użyty preparat oparty był na ni- skocząsteczkowych, wysokooczyszczonych polinukleotydach pochodzenia naturalnego i tworzony specjalnie pod kątem poprawy jakości skóry w obszarze oczodołów. Kilka lat wcze- śniej kobieta miała w tej okolicy wykonywaną również mezo- terapię, jednak nie pamięta jakim preparatem i nie posiada- ła żadnej dokumentacji medycznej. Po wykonaniu mezote- rapii nie wystąpiły żadne powikłania, natomiast po podaniu polinukleotydów bezpośrednio po zabiegu w dolinie łez poja- wił się obrzęk. Po ustąpieniu obrzęku pojawiły się wyczuwal- ne pod skórą grudki, które mimo upływu 15 miesięcy pozo- stały. W odczuciu pacjentki grudki te powiększają się i to było główną przyczyną zgłoszenia się na badanie ultrasonogra- ficzne. Ponadto rozważała kolejne zabiegi z medycyny este- tycznie w tej okolicy oka. Badanie ultrasonograficzne Wykonano badanie ultrasonograficzne doliny łez oraz okolicy skroniowej. Zastosowano ultrasonograf klasyczny, który umoż- liwia szeroki zakres badań obrazowych w diagnostyce klinicz- nej. Aparat wyposażony był w dwie głowice liniowe: standardo- wą LA2-14A oraz głowicę L3-22A, tzw. „hokejową”, które pracują w zakresie wysokich częstotliwości do 22 MHz (rys. 1). Obie głowice przeznaczone są do obrazowania struktur po- wierzchownych, jednakże ze względu na specyfikę badanej okolicy, szczególnie istotna okazała się głowica „hokejowa”, gdyż jej charakterystyczna budowa ułatwia dostęp do miejsc trudnych anatomicznie i umożliwia stabilne przyłożenie do powierzchni ciała, co minimalizuje ryzyko artefaktów. Wyko- nane obrazy zostały zapisane, a następnie przeanalizowane. WYNIK Skóra powiek dolnych i okolicy dolin łez wykazała prawidło- wą echostrukturę. Grubość naskórka wynosiła ok. 0,18 mm, a skóry właściwej ok. 2,08 mm. W obrazie skóry nie zaobser- wowano cech patologicznych. Natomiast po wykonaniu ba- dania ultrasonograficznego w miejscu wyczuwalnych pal- pacyjnie zgrubień podskórnych stwierdzono występowa- nie nieprawidłowych zmian ogniskowych. W przyśrodkowej i środkowej części doliny łez, obustronnie, w obrębie skóry 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 104 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Wwłaściwej uwidoczniono liczne owalne obszary hipoechoge- niczne, niejednorodne, o średnicy kilku milimetrów. Zmiany te miały nieostre, ale równe granice zewnętrzne. Największe zmiany w obrębie dolin łez uwidoczniono po stronie lewej – przyśrodkowo, tuż poniżej przegrody oczodołowej, o wymia- rach ok. 4,5 × 2,1 mm oraz 3,9 × 2,0 mm, a także centralnie (po- niżej źrenicy) o wymiarach ok. 4,5 × 2,4 mm i 2,8 × 1,5 mm. Po stronie prawej największe ogniska miały ok. 2,9 × 1,9 mm oraz 2,4 × 1,2 mm (rys. 2). Bezpośrednio pod skórą (na granicy skóry i tkanki pod- skórnej) obu dolin łez uwidoczniono dodatkowo kilka podob- nych zmian hipoechogenicznych. Największe z nich miały ok. 2,9 × 1,5 mm (lewa strona) oraz 3,5 × 1,9 mm (prawa strona). Również w okolicach skroni, w miejscach podania prepara- tu, stwierdzono obecność licznych analogicznych zmian – w większości zlokalizowanych w skórze właściwej. Najwięk- sze zmiany w okolicy skroni miały wymiary ok. 4,2 × 2,3 mm i 3,9 × 1,8 mm po stronie lewej oraz 3,6 × 1,9 mm i 3,2 × 2,4 mm po stronie prawej. W badaniu dopplerowskim z wykorzysta- niem opcji do oceny mikroprzepływów nie stwierdzono prze- pływu we wnętrzu tych zmian, natomiast obecne było prze- krwienie obwodowe, co może wskazywać na przewlekły stan zapalny (rys. 3). Obraz ultrasonograficzny sugeruje liczne ziarniniaki typu ciała obcego. DYSKUSJA W pracy opisano powikłanie w postaci licznych zmian ogni- skowych, których obraz ultrasonograficzny odpowiada ziar- niniakom powstałych prawdopodobnie po podaniu prepara- tu zawierającego polinukleotydy. Polinukleotydy zaliczane są stymulatorów tkankowych i tym samym nie są wypełniacza- mi tkankowymi. Ich podawanie nie przyczynia się do zwięk- szenia objętości, ale do poprawy struktury i kondycji skóry. Polinukleotydy są wysoko oczyszczonymi fragmentami DNA, najczęściej pochodzenia naturalnego − w przypadku zastoso- wanego preparatu rybiego − wykazujące silne działanie bio- stymulujące i regeneracyjne [10]. Mechanizm ich działania polega na: stymulacji fibroblastów do syntezy kolagenu i ela- styny, neutralizacji wolnych rodników, poprawie nawodnienia skóry oraz regulacji mikrokrążenia [10, 11]. Znajdują one za- stosowanie w zabiegach poprawiających jakość skóry, zwłasz- cza w delikatnych obszarach, takich jak okolica oka. Badania kliniczne mimo, że niejednoznacznie wskazują na ich wy- soką skuteczność w redukcji oznaki fotostarzenia, poprawie elastyczności skóry, redukcji cieni pod oczami, terapii blizn [10-13]. Stymulatory na bazie polinukleotydów uważane są za preparaty o niskim ryzyku powikłań [10, 11], jednak podob- nie jak wszystkie substancje podawane iniekcyjnie, mogą pro- wadzić do powikłań. Tak jak w przypadku innych substan- cji przeznaczonych do iniekcji, podawany preparat może zo- stać rozpoznany przez układ immunologiczny jako ciało obce, co może doprowadzić do powstania ziarniniaków, tak jak to prawdopodobnie miało miejsce w opisanym przypadku. Rys. 1 Badanie ultrasonograficzne doliny łez z wykorzystaniem głowicy ultrasonograficznej tzw. „hokejówki” aparatu Samsung RS85 Prestige: a) widok z góry, b) widok z boku, c) prawi- dłowy obraz ultrasonograficzny Źródło: Archiwum własne autorów Rys. 2 Ultrasonograficzny obraz ziarniniaków Źródło: Archiwum własne autorów Rys. 3 Ultrasonograficzny obraz doliny łez z widocznymi ziarniniakami: a) obrazowanie w skali szarości, b) obrazowanie z wykorzystaniem opcji dopplerowskich wskazujące na przekrwienie tkanek (kolor pomarańczowy) Źródło: Archiwum własne autorów 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 105 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WPostawienie niniejszego rozpoznania nie byłoby jednak możliwe bez zastosowania ultrasonografii wysokich często- tliwości, gdyż to właśnie ultrasonografia z użyciem głowic li- niowych o częstotliwości powyżej 20 MHz pozwala na ocenę nawet małych struktur położonych w obrębie skóry właściwej i tkanki podskórnej [7, 9]. Wykonanie badania ultrasonogra- ficznego jest konieczne, ponieważ informacje uzyskane z wy- wiadu i badania palpacyjnego mogą sugerować różne zmia- ny, takie jak włókniaki, ziarniniaki czy zbite grudki materiału, przez co nie stanowią wiarygodnej podstawy do postawie- nia rozpoznania. Natomiast badanie ultrasonograficzne po- zwoliło nie tylko na określenie położenia niniejszych zmian ogniskowych względem otaczających tkanek, ale również na postawienie rozpoznania. Obraz uwidocznionych zmian był charakterystyczny dla ziarniniaków [7, 9], które charaktery- zują się zatartymi granicami, niejednorodną echogeniczno- ścią oraz wzmożonym przekrwieniem obwodowym widocz- nym w badaniu dopplerowskim. Obraz ziarniniaków różni się tym samym od ultrasonograficznego obrazu depozytu mate- riału np. kwasu hialuronowego, który widoczny jest jako do- brze odgraniczona, regularna, bezechowa zmiana [7, 9]. Oce- na typu zmiany za pomocą ultrasonografii jest bardzo istotna, gdyż rodzaj zmiany determinuje sposób leczenia. Ziarninia- ki wymagają terapii przeciwzapalnej, najczęściej z użyciem glikokortykosteroidów podawanych miejscowo, podczas gdy w przypadku depozytów wystarczy leczenie zachowawcze i obserwacja. Na uwagę zasługuje również fakt, że HFUS nie tylko umożliwia postawienie diagnozy, ale także pozwala na monitorowanie przebiegu choroby i efektów prowadzonych terapii [9, 14]. Z racji tego, że badanie ultrasonograficzne jest bezpieczne dla pacjenta i stosunkowo łatwe do wykonania można je powtarzać w regularnych odstępach czasu, a uzy- skane obrazy porównywać, co stwarza możliwość oceny dy- namiki procesu leczenia i jego skuteczności. Ponadto HFUS można wykorzystać do wykonywania i monitorowania prze- prowadzanych zabiegów w czasie rzeczywistym np. podawa- nia leków sterydowych bezpośrednio do zobrazowanej zmia- ny, co zwiększa bezpieczeństwo i skuteczność terapii. Należy jednak pamiętać, że choć obraz ziarniniaka w HFUS jest cha- rakterystyczny, zawsze ostateczne rozpoznanie uzyskuje się po wykonaniu badania histopatologicznego. Z racji tego, że do badania histopatologicznego konieczne jest chirurgiczne pobranie wycinka lub wykonanie biopsji, pacjentki często nie wyrażają zgody na te procedury z uwagi na ich inwazyjny cha- rakter oraz obawę przed powstaniem blizn lub trwałych de- fektów estetycznych, szczególnie w przypadku zmian zlokali- zowanych w obrębie twarzy. Na podstawie opisanego przypadku można jednoznacznie stwierdzić, że w diagnostyce powikłań po zabiegach medycy- ny estetycznej wykonywanych w okolicy oka, HFSU stanowi metodę o wysokiej wartości diagnostycznej, ponieważ w spo- sób rzetelny i nieinwazyjny umożliwia różnicowanie zmian, a następnie monitorowanie skuteczności wdrożonego postę- powania. Należy zauważyć, że niniejszy przypadek jest praw- dopodobnie pierwszym na świecie doniesieniem o ziarni- niakach powstałych po zastosowaniu polinukleotydów. Trze- ba jednak mieć na uwadze istotne ograniczenia tego badania, które należy uwzględnić w interpretacji wyników. Najważniej- szym z nich jest brak wykonania biopsji, która mogłaby jedno- znacznie potwierdzić charakter histopatologiczny opisanych zmian. Rozpoznanie ziarniniaków oparto na badaniu ultraso- nograficznym, które – choć zgodne z aktualną praktyką w me- dycynie estetycznej – nie zapewnia pełnej pewności diagno- stycznej. Drugim ograniczeniem jest brak pełnej dokumentacji medycznej pacjentki. Dane dotyczące wcześniejszych proce- dur były uzyskane wyłącznie z wywiadu i opierały się na de- klaracjach pacjentki, co ogranicza możliwość obiektywnej ana- lizy. Należy zaznaczyć, że pacjentka w przeszłości poddawała się mezoterapii w okolicy oka, przy czym nie wiadomo, jakie- go preparatu wówczas użyto. Brak tej wiedzy powoduje, że nie można z całą pewnością stwierdzić, że obserwowane zmiany są konsekwencją zastosowania polinukleotydów, mimo że ob- raz kliniczny i ultrasonograficzny wskazuje na związek czaso- wy i patogenetyczny z tym właśnie zabiegiem. Wskazane ograniczenia nie zmieniają faktu, że ultraso- nografia wysokiej częstotliwości okazała się metodą o dużej wartości w diagnozowaniu powikłań po zabiegach medycy- ny estetycznej. W związku z rosnącą liczbą procedur wykony- wanych w obrębie doliny łez, USG powinno stać się standar- dowym narzędziem diagnostycznym w codziennej praktyce klinicznej. PODSUMOWANIE W oparciu o opisany przypadek można stwierdzić, że ultra- sonografia wysokiej częstotliwości jest użyteczną metodą w diagnostyce powikłań po zabiegach w obrębie doliny łez. Umożliwia szczegółową ocenę zmian ogniskowych, ich do- kładne pomiary oraz określenie położenia względem tka- nek otaczających. Dzięki wysokiej rozdzielczości obrazowa- nia możliwe jest różnicowanie zmian ogniskowych, co umoż- liwia rozpoznanie i wdrożenie właściwego leczenia. Ultrasonografia wysokiej częstotliwości jest metodą rze- telną, nieinwazyjną, bezpieczną dla pacjenta, a jednocześnie stosunkowo tanią i łatwą do wprowadzenia w gabinecie ko- smetologa czy lekarza medycyny estetycznej. Wymienio- ne zalety HFUS powodują, że stale rośnie zainteresowanie tą metodą i jest ona coraz częściej wykorzystywana w codzien- nej praktyce. Włączenie tej metody do codziennej prakty- ki medycyny estetycznej pozwala na monitorowanie zabie- gu na każdym etapie: od wyznaczenia miejsca jego wykona- nia, przez monitorowanie wykonania w czasie rzeczywistym, aż po ocenę efektów zabiegu. Tym samym zwiększa się bez- pieczeństwo pacjentów i skuteczność podejmowanych inter- wencji. HFUS jest również użyteczna w ocenie powikłań po zabiegach z zakresu medycynę estetycznej. 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 106 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WLITERATURA / REFERENCES 1 . Padlewska K. Kosmetologia ciała. Warszawa: Wyd. PZWL; 2018. 2 . American Society of Dermatologic Surgery. 2023 ASDS Consumer Survey on Cosmetic Dermatologic Procedures. https://www.asds.net/ medical-professionals/practice-resources/consumer-survey-on-co- smetic-dermatologic-procedures. Accessed 15.12.2024. 3 . Sadick NS, O’Daniel TG, Muller G. Definition of the tear trough and the tear trough rating scale. J Cosmet Laser Ther. 2007;9(3):125-129. 4 . Stutman RL, Codner MA. Tear trough deformity: review of anatomy and treatment. Aesthet Surg J. 2012;32(4):426-436. 5 . Chopra K, Calva D, Sosin M, et al. A comprehensive examination of topographic thickness of skin in the human face. Aesthet Surg J. 2015;35(8):1007-1013. https://doi.org/10.1093/asj/sjv079 6 . Chen XR, Yu ZL, Ren JG. Managing complications in facial cosmetic tre- atment. J Craniofac Surg. 2025;36(5):1725-1730. https://doi.org/10.1097/SCS.0000000000011178 7 . Mlosek RK, Skrzypek E, Skrzypek DM, et al. High-frequency ultrasoun- d-based differentiation between nodular dermal filler deposits and fo- reign body granulomas. Skin Res Technol. 2018;24(3):417-422. https://doi.org/10.1111/srt.12444 8 . Levy J, Barrett DL, Harris N, et al. High-frequency ultrasound in clinical dermatology: a review. Ultrasound J. 2021;13(1):24. https://doi.org/10.1186/s13089-021-00222-w 9 . Argalia G, Reginelli A, Molinelli E, et al. High-frequency and ultra-high- -frequency ultrasound in dermatologic diseases and aesthetic medici- ne. Medicina (Kaunas). 2025;61(2):220. https://doi.org/10.3390/medicina61020220 10 . Marques C, Porcello A, Cerrano M, et al. From polydeoxyribonucleotides (PDRNs) to polynucleotides (PNs): bridging the gap between scientific definitions, molecular insights, and clinical applications of multifunc- tional biomolecules. Biomolecules. 2025;15(1):148. https://doi.org/10.3390/biom15010148 11 . Lampridou S, Bassett S, Cavallini M, et al. The effectiveness of polynuc- leotides in esthetic medicine: a systematic review. J Cosmet Dermatol. 2025;24(2):e16721. https://doi.org/10.1111/jocd.16721 12 . Lee YJ, Kim HT, Lee YJ, et al. Comparison of the effects of polynucleoti- de and hyaluronic acid fillers on periocular rejuvenation: a randomized, double-blind, split-face trial. J Dermatolog Treat. 2022;33(1):254-260. https://doi.org/10.1080/09546634.2020.1748857 13 . Park KY, Kwon HJ, Youn CS, et al. Treatment of periorbital dark circles of various etiologies. Ann Dermatol. 2018;30(5):522-528. https://doi.org/10.5021/ad.2018.30.5.522 14 . Gatica JL, Ortega R, Aragón-Caqueo D, et al. Granulomatous reaction se- condary to fractional radiofrequency microneedling with clinical, ultra- sonographic, and histologic correlation. Facial Plast Surg Aesthet Med. 2024;26(5):529-531. https://doi.org/10.1089/fpsam.2023.0207 otrzymano / received: 15.09.2025 | poprawiono / corrected: 03.10.2025 | zaakceptowano / accepted: 08.10.2025 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” WNext >