< Previousjąca w wyniku tego degradacja włókien kolagenowych i ela- styny powoduje utratę integralności macierzy pozakomór- kowej (ECM, extracellular matrix), osłabienie struktury skóry, zmniejszenie jej sprężystości i elastyczności, a także pojawia- nie się zmarszczek [13, 14]. Proces ten nosi nazwę fotosta- rzenia i prowadzi do widocznych oznak starzenia skóry, na- wet przy braku ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe (UV, ultraviolet radiation), co potwierdzają badania wykazują- ce wzrost ekspresji MMP-1 i produkcji ROS pod wpływem sa- mego światła widzialnego, jak również skutki uszkodzeń skó- ry w warunkach stresu oksydacyjnego obserwowane in vitro na ludzkich fibroblastach [14, 15]. Dodatkowo wykazano, że ten mechanizm może być częściowo hamowany przez sub- stancje przeciwutleniające, które zmniejszają produkcję ROS, hamują aktywację AP-1 i obniżają ekspresję MMP, co sugeru- je możliwość profilaktyki fotostarzenia poprzez zastosowanie substancji antyoksydacyjnych [13, 16, 17]. Promieniowanie HEV indukuje powstawanie reaktywnych form tlenu, które uszkadzają lipidy błon komórkowych, biał- ka strukturalne oraz DNA komórek skóry. W efekcie docho- dzi do aktywacji MMP odpowiedzialnych za degradację włó- kien kolagenu i elastyny. Proces ten przyczynia się do utraty jędrności, elastyczności oraz do pogorszenia funkcji barie- ry naskórkowej. W badaniach in vitro wykazano, że długo- trwała ekspozycja skóry pigmentowanej na światło niebie- skie skutkuje pogrubieniem warstwy rogowej, zwiększoną suchością oraz obniżeniem poziomu kwasu hialuronowego [1]. Skóra głowy, szczególnie u osób z przerzedzonym owło- sieniem, traci zdolność do skutecznego zatrzymywania wody, co zwiększa jej podatność na podrażnienia, mikrourazy oraz przewlekłe stany zapalne. W badaniach in vitro na keratyno- cytach linii HaCaT wykazano, że ekspozycja na światło nie- bieskie (420-430 nm, dawka 41,4 J/cm²) prowadzi do natych- miastowego wzrostu stężenia nadtlenku wodoru (H₂O₂), przy czym poziom reaktywnych form tlenu wzrasta istotnie już 30 min po naświetlaniu, choć częściowo jest neutralizowany po upływie godziny, to ich dynamiczna obecność może zabu- rzać integralność bariery naskórkowej [18]. Melanocyty, czyli komórki odpowiedzialne za syntezę me- laniny, zlokalizowane są zarówno w naskórku skóry głowy, jak i w mieszku włosowym. Udowodniono, że promieniowa- nie z zakresu światła niebieskiego, może wpływać na prze- bieg melanogenezy poprzez aktywację fotoreceptora Opsin-3 (OPN3), co prowadzi do wzrostu ekspresji enzymów odpowie- dzialnych za produkcję melaniny, takich jak tyrozynaza oraz białko związane z tyrozynazą 1 (TRP-1, tyrosinase-related pro- tein 1) i białko związane z tyrozynazą 2 (TRP-2, tyrosinase-re- lated protein 2) [19]. W efekcie może dojść do miejscowej hi- perpigmentacji skóry, zaburzeń barwnikowych, a w dłuższej perspektywie również do nieprawidłowej pigmentacji łodyg włosa, co klinicznie może objawiać się przedwczesnym si- wieniem [19]. Światło niebieskie wpływa także na komórki macierzy mieszka włosowego, kluczowe dla utrzymania cyklu wzrostu włosa. W modelach skóry in vitro wykazano, że HEV indukuje stres oksydacyjny, aktywację kaspaz oraz szlaków zapalnych (m.in. NF-κB), co może przyspieszać przejście mieszka wło- sowego z fazy anagenu do telogenu, prowadząc do rozwoju telogenowego wypadania włosów [8]. Promieniowanie HEV zaburza rytm dobowy poprzez hamowanie syntezy melato- niny – hormonu nie tylko regulującego sen, ale także wspie- rającego regenerację mieszków włosowych i chroniącego je przed stresem oksydacyjnym. Obniżony poziom melatoniny może zatem zwiększać podatność mieszków na czynniki śro- dowiskowe i osłabiać ich zdolność do regeneracji, co może przyspieszać progresję łysienia [19]. W kontekście anatomicznej ekspozycji na promieniowa- nie widzialne o wysokiej energii, istotnym czynnikiem ogra- niczającym jego transmisję do powierzchni skóry głowy jest obecność owłosienia. Włosy, ze względu na swoją hierar- chiczną strukturę keratynową oraz zawartość melaniny, wy- kazują zdolność do pochłaniania i rozpraszania promienio- wania elektromagnetycznego w zakresie widzialnym, peł- niąc funkcję naturalnej bariery optycznej. Najnowsze badania udowodniły, że elongacja ścieżki optycznej promieniowania słonecznego (SPL, solar path length) w obrębie włosa zacho- dzi dzięki zjawiskom wielokrotnego rozpraszania, uwarunko- wanym budową włókien keratynowych oraz dystrybucją me- laniny w korze włosa. Mechanizmy te skutecznie zmniejszają intensywność promieniowania docierającego do powierzch- ni skóry głowy, a pochłonięta energia jest rozpraszana w po- staci ciepła, co wspomaga termoregulację i ochronę przed stresem oksydacyjnym indukowanym przez HEV [20]. W badaniach wykazano, że w zakresie długości fal 400-500 nm, melanina zawarta w strukturach włosa odgry- wa kluczową rolę w absorpcji promieniowania, natomiast ke- ratynowa matryca włosa intensyfikuje zjawiska rozpraszania, ograniczając głębokość penetracji światła do skóry właściwej. Wyniki badań in vivo potwierdziły, że zmienność współczyn- ników absorpcji (μa) i rozpraszania (μs’) w obrębie naskórka i łodygi włosa wpływa na stopień tłumienia promieniowa- nia HEV [21]. Liczba melanosomów zawartych w łodydze wło- sa bezpośrednio wpływa na efektywność konwersji energii światła niebieskiego w ciepło, co stanowi mechanizm zabez- pieczający struktury skóry głowy przed fotouszkodzeniami. W badaniach z użyciem mikroskopii termicznej stwierdzono, że włosy o wyższej zawartości eumelaniny wykazywały sku- teczniejszą konwersję energii światła niebieskiego na ciepło, ograniczając tym samym transmisję promieniowania do po- wierzchni skóry [22]. Brakuje bezpośrednich badań ilościowych określających transmisję HEV przez owłosienie skóry głowy w warunkach in vivo, dostępne dane z analiz optycznych włosów wskazują, że struktura keratynowa oraz zawartość melaniny ogranicza- 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 88 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Wją narażenie skóry głowy na szkodliwe działanie tego zakre- su promieniowania. W przypadku przerzedzenia owłosienia, charakterystycznego dla łysienia androgenowego, naturalna ochrona skóry głowy staje się mniej efektywna – co przemawia za koniecznością stosowania dodatkowych form fotoprotekcji. STRATEGIE OCHRONY SKÓRY GŁOWY PRZED ŚWIATŁEM NIEBIESKIM Jednym z najskuteczniejszych sposobów przeciwdziałania negatywnym skutkom ekspozycji na światło niebieskie są miejscowo stosowane antyoksydanty. Jak wykazano w prze- glądzie literatury naukowej, witamina C i E, resweratrol, nia- cynamid oraz koenzym Q10 skutecznie neutralizują ROS i hamują ekspresję MMP-1 i MMP-3, które odpowiadają za de- gradację kolagenu i elastyny. Substancje te chronią również komórki mieszków włosowych przed przedwczesnym uszko- dzeniem, wspomagają regenerację tkanek oraz poprawia- ją nawilżenie i elastyczność skóry. Szczególnie resweratrol i niacynamid wykazują zdolność do blokowania szlaków za- palnych zależnych od NF-κB i AP-1, co dodatkowo wzmacnia mechanizmy obronne skóry głowy przed stresem oksydacyj- nym [23]. Uzupełnieniem terapii miejscowej może być suple- mentacja doustna z wykorzystaniem astaksantyny lub liko- penu, które wzmacniają systemową odporność skóry na stres oksydacyjny i redukują stan zapalny [24]. Na dalszym etapie odpowiedzi ochronnej przed promienio- waniem HEV, szczególną rolę odgrywają preparaty miejscowe zawierające zaawansowane filtry przeciwsłoneczne nowej ge- neracji. Klasyczne kosmetyki ochronne, opracowywane z my- ślą wyłącznie o promieniowaniu ultrafioletowym, nie zapew- niają pełnej ochrony przed szkodliwym wpływem widzialnego światła niebieskiego [25]. Ochrona skóry głowy przed HEV jest szczególnie istotna u pacjentów z przerzedzeniem owłosie- nia lub objawami łysienia androgenowego. W tych przypad- kach naturalna ochrona skóry (warstwa włosów) jest istotnie zredukowana, co skutkuje zwiększoną ekspozycją naskórka i mieszków włosowych na światło. Prace badawcze wskazu- ją, że w obrębie skóry głowy dotkniętej łysieniem dochodzi do nasilenia zjawisk prozapalnych oraz wzmożonego stre- su oksydacyjnego, co prowadzi do zaburzenia mikrośrodowi- ska brodawki włosa i może przyspieszać jego miniaturyzację. W kontekście ekspozycji na światło HEV, zjawiska te mogą się dodatkowo pogłębiać, co czyni ochronę fotodynamiczną klu- czowym elementem profilaktyki progresji łysienia [26]. Nowe formulacje preparatów ochronnych, opracowane z myślą o pełnym spektrum światła, zawierają fizyczne filtry mineralne, takie jak dwutlenek tytanu (TiO₂) oraz tlenki że- laza, a także opatentowane cząsteczki absorbujące HEV, jak TriAsorB™. Związki te wykazują wysoką zdolność pochłania- nia promieniowania UVA, UVB i HEV, skutecznie redukując powstawanie ROS i zmniejszając aktywność MMP-1, MMP-3 [25, 27]. Badania in vitro wykazały, że formulacje zawierają- ce TriAsorB™ znacząco redukują powstawanie cyklobutano- wych dimerów pirymidynowych (CPD, cyclobutane pyrimidi- ne dimer) oraz uszkodzeń oksydacyjnych 8-OHdG w modelu zrekonstruowanego ludzkiego naskórka, nawet w kontekście ekspozycji na światło niebieskie [28]. Ochrona przed HEV wy- daje się kluczowa w miejscach o obniżonej linii owłosienia, gdzie brak bariery włosowej sprzyja fotouszkodzeniom. Zastosowanie filtrów mineralnych, takich jak dwutlenek tytanu (TiO₂) oraz tlenki żelaza, zapewnia skuteczną ochronę przed UVA, UVB i HEV. Badania wykazały obecność cząstek TiO₂ na powierzchni łodyg włosowych oraz w okolicy miesz- ków u pacjentów z łysieniem czołowym fibrozującym (FFA, frontal fibrosing alopecia) oraz w populacji kontrolnej. Choć nie stwierdzono penetracji do wnętrza mieszka włosowego, wykazano trwałą retencję cząstek w obrębie naskórka i przy nasadzie włosów [29]. Problemem praktycznym związanym ze stosowaniem fil- trów mineralnych na skórę głowy pozostaje ich adhezja do powierzchni skóry oraz włosów, co wymaga dokładnego zmywania tych preparatów. W badaniach innych autorów wy- kazano, że cząstki TiO₂ mogą wnikać do 7-13 warstw stratum corneum, a ZnO pozostawać głównie na powierzchni skóry oraz przy mieszkach włosowych. Retencja tych cząstek, choć powierzchowna, wskazuje na konieczność ich mechaniczne- go usunięcia podczas wieczornej higieny celem zapobiegania ewentualnej kumulacji i potencjalnym objawom retencji sub- stancji kosmetycznych [30]. W praktyce trychologicznej rekomenduje się stosowanie fotoprotekcji w postaci lekkich lotionów, mgiełek lub sprayów, które umożliwiają równomierne pokrycie skóry głowy, nawet w obszarach z przerzedzeniem włosów. Produkty te nie ob- ciążają łodyg włosów i nie wpływają na ich objętość czy tek- sturę, co zwiększa komfort ich użytkowania. Preparaty te są zalecane w profilaktyce fotostarzenia, ale również jako uzu- pełnienie terapii dermatoz zapalnych oraz łysienia androge- nowego i telogenowego [31]. Równie istotna pozostaje ochrona fizyczna skóry głowy, szczególnie w populacjach predysponowanych do łysienia androgenowego oraz telogenowego. U osób z przerzedze- niem owłosienia bariera keratynowa nie stanowi już skutecz- nej osłony przed promieniowaniem, przez co skóra głowy jest bardziej narażona na fotouszkodzenia i stres oksydacyjny, co może prowadzić do pogorszenia kondycji mieszków włoso- wych oraz pogłębienia utraty włosów [32]. Stosowanie odzieży ochronnej, takiej jak czapki, opaski czy chusty z materiałów o wysokim współczynniku ochro- ny przeciwsłonecznej (UPF, ultraviolet protection factor), sta- nowi skuteczną strategię ograniczania ekspozycji skóry gło- wy na szkodliwe działanie promieniowania ultrafioletowego oraz światła widzialnego o wysokiej energii. Badania wyka- zują, że tego typu tkaniny dzięki zawartości mikropigmen- tów odbijających i pochłaniających światło ograniczają trans- 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 89 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” Wmisję promieniowania do powierzchni skóry, redukując stres oksydacyjny i fotouszkodzenia [33]. Chociaż nie udokumen- towano bezpośredniego wpływu noszenia odzieży ochronnej z wysokim UPF na hamowanie miniaturyzacji mieszków wło- sowych, istnieją doniesienia naukowe sugerujące, że zmniej- szenie ekspozycji skóry głowy na promieniowanie, może pośrednio wspierać utrzymanie prawidłowego mikrośro- dowiska mieszków włosowych, szczególnie u osób z przerze- dzeniem owłosienia lub predyspozycją do łysienia androge- nowego [26]. W odpowiedzi ochronnej skóry głowy na ekspozycję na światło HEV, szczególną rolę odgrywa melatonina. Wyka- zano, że melatonina promuje regenerację mieszków wło- sowych poprzez aktywację szlaku sygnałowego Wnt/β-ka- tenina, kluczowego w cyklu wzrostu włosa. Badania in vivo na modelu depilacyjnym u myszy pokazały, że suplementa- cja melatoniną znacząco zwiększała ekspresję genów szlaku Wnt i przyspieszała regenerację mieszków, co sugeruje po- tencjalne zastosowanie terapeutyczne u ludzi [34]. Dodatko- wo, ekspozycja na światło zaburza ekspresję receptorów me- latoninowych (MT1) w skórze, gruczołach łojowych i miesz- kach włosowych, co wpływa na zdolność skóry do reagowania na stres oksydacyjny. Podawanie melatoniny egzogennej ko- rygowało te zaburzenia, przywracając prawidłową ekspresję receptorów MT1 w badaniach na modelach szczurzych pod- danych deprywacji światła [36]. Ekspozycja na światło może upośledzać odpowiedź skóry na melatoninę, poprzez zabu- rzenie ekspresji jej receptorów (MT1), co może osłabiać rege- neracyjne działanie tego hormonu. Suplementacja melatoni- ną przywraca ten szlak i aktywuje procesy odbudowy miesz- ków – co potwierdzają zarówno badania molekularne, jak i modele zwierzęce [35, 36]. PODSUMOWANIE Światło niebieskie emitowane przez naturalne i sztuczne źró- dła penetruje skórę głowy indukując stres oksydacyjny, akty- wację szlaków zapalnych (NF-κB, AP-1) oraz ekspresję MMP, co skutkuje degradacją kolagenu, elastyny i pogorszeniem in- tegralności bariery naskórkowej. Mieszki włosowe, wykazują- ce wysoką aktywność metaboliczną i mitotyczną, są szczegól- nie podatne na te czynniki, co może prowadzić do zakłócenia cyklu wzrostu włosa, jego miniaturyzacji oraz telogenowego wypadania. Ponadto HEV przyczynia się do dysbiozy mikro- biomu skóry głowy, promując patogenną aktywność droż- dżaków z rodzaju Malassezia, co sprzyja rozwojowi zapalnych dermatoz oraz nasila uszkodzenia mieszków włosowych. Badania in vitro i kliniczne wykazują, że HEV może być nie- zależnym czynnikiem fotostarzenia oraz pogorszenia zdro- wia skóry głowy, niezależnie od promieniowania UV. Z tego względu konieczne jest wdrażanie kompleksowych strate- gii fotoprotekcji obejmujących stosowanie antyoksydantów (miejscowych i ogólnoustrojowych), filtrów HEV oraz ochrony fizycznej skóry. Uwzględnienie rytmów dobowych i roli me- latoniny w regeneracji mieszków włosowych otwiera nowe perspektywy terapeutyczne. Wnioski te wskazują na potrze- bę dalszych, pogłębionych badań translacyjnych w dziedzinie fotobiologii skóry głowy oraz dermotrychologii. LITERATURA / REFERENCES 1 . Rochette P, Zinflou C. Indenopyrene and blue-light co-exposure impa- irs the tightly controlled activation of xenobiotic metabolism in retinal pigment epithelial cells: A mechanism for synergistic toxicity. Int J Mol Sci. 2023;24:17385. https://doi.org/10.3390/ijms242417385 2 . Parisi AV, Igoe DP, Amar A, et al. Solar blue light radiation enhancement during mid to low solar elevation periods under cloud affected skies. Sensors. 2020;20(15):4105. https://doi.org/10.3390/s20154105 3 . Rampersad N, Carlson A. Spectral transmission of commercially ava- ilable high-energy visible light-filtering spectacle lenses. Optom Vis Sci. 2024;101(8):508-513. https://doi.org/10.1097/OPX.0000000000002171 4 . Kala R, Wheeler S, Mallin H, et al. Reproducible method for assessing the effects of blue light using in vitro human skin tissues. Int J Cosmet Sci. 2022;45:95-107. https://doi.org/10.1111/ics.12821 5 . Mega K, Zamani A, Tahmasebi S, et al. Digital screen time and the risk of female breast cancer: A retrospective matched case-control study. J Bio- med Phys Eng. 2024;14:169-182. https://doi.org/10.31661/jbpe.v0i0.2310-1678 6 . Matsangas P, McDonough M, Giles K, et al. Using light to facilitate cir- cadian entrainment from day to night flights. Aerosp Med Hum Perform. 2023;94(2):66-73. https://doi.org/10.3357/AMHP.6161.2023 7 . Liu S, Xie Y, Lai Y, et al. Blue light inhibits cell viability and prolifera- tion in hair follicle stem cells and dermal papilla cells. Lasers Med Sci. 2024;39(1):251. https://doi.org/10.1007/s10103-024-04195-9 8 . Zou F, Liu D, Wang Y, et al. Intrinsic ROS drive hair follicle cycle pro- gression by modulating DNA damage and repair and subsequently hair follicle apoptosis and macrophage polarization. Oxid Med Cell Longev. 2022;2022:8279269. https://doi.org/10.1155/2022/8279269 9 . Sadowska M, Narbutt J, Lesiak A. Blue light in dermatology. Life. 2021;11:670. https://doi.org/10.3390/life11070670 10 . Altunel CT, Öztürk MÖ. The role of Malassezia in nonscarring scalp folli- culitis, the disease course, and the treatment responses: A retrospecti- ve case series. Indian J Dermatol. 2024;69(3):283. https://doi.org/10.4103/ijd.ijd_715_23 11 . Li J, Shi L, Shi D. P226 Malassezia hyphae play possible roles in the path- ogenesis of androgenetic alopecia. Med Mycol. 2022;60:myac072.P226. https://doi.org/10.1093/mmy/myac072.P226 12 . Bagatin E, Hassun K, Melo A, et al. Cutaneous fungal microbiome: Ma- lassezia yeasts in seborrheic dermatitis scalp in a randomized, compa- rative and therapeutic trial. Dermatoendocrinol. 2017;9:1361573. https://doi.org/10.1080/19381980.2017.1361573 13 . Liebel F, Kaur S, Ruvolo E, et al. Irradiation of skin with visible light in- duces reactive oxygen species and matrix-degrading enzymes. J Invest Dermatol. 2012;132(7):19011907. https://doi.org/10.1038/jid.2011.476 14 . Kossodo S, Wong WR, Simon G, et al. Effects of UVR and UVR-induced cytokines on production of extracellular matrix proteins and proteases by dermal fibroblasts cultured in collagen gels. Photochem Photobiol. 2004;79(1):86-93. 15 . Thareja S, Bhatti J, Oc A, et al. A comprehensive review of the molecular mechanisms driving skin photoaging and the recent advances in thera- peutic interventions involving natural polyphenols. S Afr J Bot. 2024. https://doi.org/10.1016/j.sajb.2024.01.035 16 . Lee JH, Park J, Shin DW. The molecular mechanism of polyphenols with anti-aging activity in aged human dermal fibroblasts. Molecules. 2022;27(14):4351. 17 . Pillai S, Oresajo C, Hayward J. Ultraviolet radiation and skin aging: roles of reactive oxygen species, inflammation and protease activation, and strategies for prevention of inflammationinduced matrix degradation – a review. Int J Cosmet Sci. 2005;27(1):1734. https://doi.org/10.1111/j.1467-2494.2004.00241.x 18 . Becker A. Influence of photobiomodulation with blue light on the meta- bolism, proliferation and gene expression of human keratinocytes. Bad Bergzabern: Zentrum für Medizinische Forschung; 2017. https://doi.org/10.11588/heidok.00023702. 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 90 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” W19 . Tulic M, Passeron T, Bernerd F, et al. Melanocytes sense blue light and regu- late pigmentation through opsin-3. J Invest Dermatol. 2018;138(1):171-178. https://doi.org/10.1016/j.jid.2017.07.833 20 . Pal S, Jeong S, Otoufat T, et al. Adaptive cooling strategy via human hair: High optothermal conversion efficiency of solar radiation into thermal dissipation. Proc Natl Acad Sci U S A. 2024;121. https://doi.org/10.1073/pnas.2312297121 21 . Shimojo Y, Nishimura T, Hazama H, et al. Measurement of absorption and reduced scattering coefficients in Asian human epidermis, dermis, and subcutaneous fat tissues in the 400- to 1100-nm wavelength range for optical penetration depth and energy deposition analysis. J Biomed Opt. 2020;25. https://doi.org/10.1117/1.JBO.25.4.045002 22 . Roldan-Kalil J, Zueva L, Alves J, et al. Amount of melanin granules in hu- man hair defines the absorption and conversion to heat of light energy in the visible spectrum. Photochem Photobiol. 2022;99(4):1092-1096. https://doi.org/10.1111/php.13744 23 . Kumar A, Tanwar N, Singh G, et al. Antioxidants for skin health. Recent Adv Food Nutr Agric. 2024;16(3):250-265. https://doi.org/10.2174/012772574X311177240710100118 24 . Pesce M, Glade M, Riccioni G, et al. Novel phytonutrient contributors to antioxidant protection against cardiovascular disease. Nutrition. 2012;28(6):605-610. https://doi.org/10.1016/j.nut.2011.11.028 25 . Redoules D, Jacques-Jamin C, Roullet N, et al. Formulation of a new broad-spectrum UVB + UVA and blue light SPF50+ sunscreen conta- ining phenylene bis-diphenyltriazine (TriAsorB), an innovative sun filter with unique optical properties. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2022;36(S6):29-37. https://doi.org/10.1111/jdv.18196 26 . Trüeb R. Is androgenetic alopecia a photoaggravated dermatosis? Der- matology. 2004;207:343-348. https://doi.org/10.1159/000074111 27 . Wiench K, Monteiro-Riviere N, Inman A, et al. Safety evaluation of sunscreen formulations containing titanium dioxide and zinc oxide na- noparticles in UVB sunburned skin: an in vitro and in vivo study. Toxicol Sci. 2011;123(1):264-280. https://doi.org/10.1093/toxsci/kfr148 28 . Jourdan E, Binois R, Gutierrez M, et al. Protection of human skin aga- inst visible light-induced hyperpigmentation by a sunscreen en- riched with iron oxides and TriAsorB. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2023;37(12):2385-2392. https://doi.org/10.1111/jdv.19689 29 . Mosteiro G, Vacas-Cordoba E, Landin R, et al. Are sunscreen par- ticles involved in frontal fibrosing alopecia? Am J Dermatopathol. 2022;44(12):902-908. https://doi.org/10.1097/DAD.0000000000002297 30 . Monteiro-Riviere NA, Wiench K, Landsiedel R, et al. Safety evaluation of sunscreen formulations containing titanium dioxide and zinc oxide na- noparticles in UVB sunburned skin: An in vitro and in vivo study. Toxicol Sci. 2011;123(1):264-280. https://doi.org/10.1093/toxsci/kfr148 31 . Prudkin-Silva L, Delgado J, Morgado-Carrasco D, et al. Sunscreens pre- scribed to patients with skin of color and/or with melasma: A survey of 221 dermatologists and dermatology residents in Spain. Photodermatol Photoimmunol Photomed. 2024;40(5):e12996. https://doi.org/10.1111/phpp.12996 32 . Piérard-Franchimont C, Quatresooz P, Piérard GE. Effect of UV radia- tion on scalp and hair growth. In. Trüeb, Tobin D. (eds). Aging Hair. Berlin: Springer; 2010:113-121. https://doi.org/10.1007/978-3-642-02636-2_12 33 . Lu JT, Ilyas E. An overview of ultraviolet-protective clothing. Cureus. 2022;14(7):e2733. 34 . Religi A, Moccozet L. 3D modelling for solar erythemal UV protection provided by human hair. Appl Sci. 2019;9(22):4724. https://doi.org/10.3390/app9224724 35 . Li W, Ge W, Li Y, et al. Melatonin promotes hair regeneration by modula- ting the Wnt/β-catenin signalling pathway. Cell Prolif. 2024;57:e13656. https://doi.org/10.1111/cpr.13656 36 . Sobolevskaya I, Krasnobaeva M, Myadelets O. Effect of exogenous me- latonin and flaxseed oil on the expression state of MT1 receptors in rat skin under light deprivation. Rep Morphol. 2021;27(2):Article 5. https://doi.org/10.31393/morphology-journal-2021-27(2)-05 otrzymano / received: 07.06.2025 | poprawiono / corrected: 11.06.2025 | zaakceptowano / accepted: 15.06.2025 5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 91 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” W AMPUŁKI CALMING CAPI MARKI GERNÉTIC POŻEGNAJ SIĘ Z ŁUPIEŻEM I SWĘDZENIEM GŁOWY RAZ NA ZAWSZE! Poznaj NOWOŚĆ marki GERnétic – ampułki Calming Capi, które natychmiast łagodzą swędzenie, zaczerwienienia i łupież, jednocześnie redukując nadmiar sebum i wspierając regenerację skóry głowy. Terapeutyczna emulsja chroni przed czynnikami zewnętrznymi, działa przeciwzapalnie i zapewnia długotrwały komfort bez pieczenia czy przetłuszczania. Włosy po aplikacji możesz stylizować jak zawsze. Lekka formuła z mentolem, peptydami i ekstraktami roślinnymi koi skórę i wzmacnia jej naturalną barierę ochronną. tristarcos.plUlepszona formuła Retino Therapy Synergia działania przynosząca spektakularne efekty Nanili Professional naniliprofessional ACMP sp. z o.o. sp. k. ul. Wernyhory 38A 02-727 Warszawa info@nanili.pl www.nanili.pl tel. +48 790 274 5565 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 93 ARTYKUŁ EKSPERCKI E Kinesiotaping twarzy znajduje zastosowanie za- równo w terapii, jak i w estetyce. W obszarze twarzy nawet niewielkie zaburzenia przepływu i napięcia są łatwo zauważalne; obrzęk podoczodołowy, za- tarcie konturu żuchwy, asymetrie. Aplikacja taśmy działa łagodnie. Nie usztywnia tkanek ani nie ogra- nicza mimiki, efekt działania wynika z poprawy warunków krążenia płynów i modulacji napięcia. Metodę stosuje się także w łagodzeniu dolegliwości bólowych okolicy głowy o podłożu napięciowym, m.in. w przebiegu wzmożonej aktywności żwaczy lub obciążenia stawu skroniowo-żuchwowego SSŻ, jako element postępowania łączonego. MECHANIZMY DZIAŁANIA Układ limfatyczny i mikrokrążenie Jednym z kluczowych obszarów, w których kine- siotaping twarzy wykazuje swoją skuteczność, jest wpływ na układ limfatyczny i mikrokrążenie. Skó- ra i tkanka podskórna w obrębie twarzy są bogato unaczynione i unerwione, a gęsta sieć drobnych naczyń limfatycznych i krwionośnych reaguje na nawet najmniejsze zmiany w warunkach przepły- wu. To właśnie tu subtelne uniesienie skóry, które tworzy taśma, nabiera wyjątkowego znaczenia. Kiedy taśma zostaje prawidłowo zaaplikowana, między skórą a tkanką podskórną powstaje nie- wielka przestrzeń. To drobne odciążenie obniża lokalne ciśnienie śródmiąższowe i poprawia wa- runki dla krążenia płynów. Dzięki temu naczynia limfatyczne i kapilary żylne mogą działać wydaj- niej, a chłonka i krew żylna sprawniej odprowa- dzają produkty przemiany materii. Efektem jest redukcja obrzęków, szybsze oczyszczanie tkanek i bardziej równomierne ich odżywienie. Układ limfatyczny twarzy ma swoje szczególne znaczenie w estetyce, ponieważ każda stagnacja płynów natychmiast zmienia wygląd i manifestu- je się w postaci obrzęków pod oczami, zatarciem K inesiotaping został opracowany w Japo- nii pod koniec lat 70. przez Kenzo Kase, japońskiego chiropraktyka i akupunkturzy- stę, jako metoda wspierająca pracę tkanek bez ograniczania ruchu. Elastyczna, oddychająca taśma o właściwościach zbliżonych do skóry miała łagodzić przeciążenia, obciążać stawy, wspierać drenaż i propriocepcję przy zacho- waniu pełnej aktywności. Najpierw znalazła zastosowanie w sporcie, potem rehabilitacji pourazowej i terapii bólu, dając bazę do ma- nualnej terapii twarzy. Kinesiotaping twarzy Zastosowanie w praktyce manualnej i kosmetologicznej Małgorzata Gondek kosmetolog, prelegentka, autorka kursów online i artykułów, specjalistka manualnych terapii twarzy Fot. 1 Aplikacja taśm na okolice lwiej zmarszczki, praca z napięciem między brwiami, które często pojawia się przy skupieniu i stresie5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 94 ARTYKUŁ EKSPERCKI E linii żuchwy czy wrażeniem ciężkości policzków W praktyce wystarczy kilka godzin od aplikacji, aby był widoczny efekt „odciążenia twarzy”. Rysy stają się wyraźniejsze, a skóra odzy- skuje równowagę. W badaniach klinicznych, które dotyczyły pacjentów po zabiegach chirurgicznych w obrębie twarzy, wykazano, że kinesiotaping może istotnie zmniejszać obrzęk i przy- spieszać powrót do normalnych funkcji. W kontekście estetycznym mechanizm jest identyczny. Plastry wspie- rają naturalny drenaż i poprawiają warunki pracy naczyń. Różnica polega jedynie na celu, którym w rehabilitacji jest powrót do sprawności, w kosmetologii utrzymanie pro- porcji i harmonii twarzy. Poprawa mikrokrążenia krwi to kolejny istotny efekt. Sprawniejszy przepływ oznacza lepsze dotlenienie i odży- wienie tkanek. To nie tylko sprzyja regeneracji, ale także wpływa na jakość i napięcie skóry. Dzięki temu twarz wyglą- da bardziej świeżo, a jej struktury odzyskują elastyczność. To nie są zmiany spektakularne jak po zabiegu inwazyjnym, ale właśnie ich subtelność sprawia, że kinesiotaping tak do- brze wpisuje się w filozofię naturalnej estetyki. Propriocepcja i układ nerwowy Drugim filarem działania kinesiotapingu twarzy jest jego wpływ na układ nerwowy. Skóra tego obszaru jest wyjątkowo bogato unerwiona. Znajdują się w niej liczne receptory czucio- we, które reagują na dotyk, nacisk i napięcie. Nawet delikatny bodziec, taki jak przyklejenie taśmy, jest odbierany przez za- kończenia nerwowe i przekazywany do ośrodkowego układu nerwowego. To właśnie ten mechanizm odróżnia kinesiota- ping od klasycznych form stabilizacji stosowanych na ciele [3]. Taśma nie wymusza ułożenia tkanek w określonej pozy- cji. Działa subtelniej – jako stały, niski bodziec sensoryczny, który modyfikuje przepływ informacji czuciowych. Układ nerwowy interpretuje go i dostosowuje napięcie mięśnio- we. W praktyce oznacza to, że mięśnie nadmiernie aktyw- ne mają szansę się rozluźnić, a osłabione włączyć do pracy. To nie mechaniczne ustawienie, ale regulacja poprzez czu- cie, które pozwala przywrócić bardziej naturalny balans. W obszarze twarzy ma to szczególne znaczenie. Mięśnie mimiczne reagują błyskawicznie na emocje i stres, przez co łatwo dochodzi do ich przeciążenia. Żwacze u osób z bruk- sizmem, mięśnie czoła czy okolicy między brwiami u osób żyjących w napięciu to typowe przykłady. Stała stymulacja sensoryczna, jaką daje taśma, przerywa te utrwalone sche- maty. Dzięki temu układ nerwowy dostaje możliwość zapi- sania nowych wzorców pracy mięśni. Efektem jest nie tylko redukcja bólu czy dyskomfortu, ale również zmiana w mimi- ce: twarz zyskuje łagodniejszy, bardziej harmonijny wyraz. Ten proprioceptywny mechanizm bywa opisywany w li- teraturze naukowej, choć badań dotyczących stricte twa- rzy jest jeszcze niewiele. Wyniki dostępnych analiz wska- zują jednak, że taping stosowany w obszarze głowy i szyi może zmniejszać ból mięśniowy i poprawiać funkcje stawu Fot. 2 Kinesiotaping twarzy wspiera naturalny odpływ chłonki, delikatnie unosząc skórę i poprawiając mikrokrążenie. Ułatwia drenaż limfatyczny, zmniejsza obrzęki i przywraca lekkość tkankom po terapii manualnej Fot. 3 Wsparcie pracy manualnej. Wykorzystanie elastyczne taśm o właściwościach zbliżonych do ludzkiej skóry, pozwala na subtelne oddziaływanie na układ powięziowy, limfatyczny i nerwowy5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 95 ARTYKUŁ EKSPERCKI E skroniowo-żuchwowego. W praktyce klinicznej obserwuje się także redukcję napięć, wyrównanie asymetrii czy po- prawę koordynacji pracy mięśni mimicznych oraz poprawę jakości snu i życia. W kontekście estetycznym ten mechanizm jest równie ważny, jak poprawa krążenia płynów. Nadmierne napięcie mięśniowe wpływa na układ zmarszczek i może pogłębiać bruzdy. Gdy mięśnie odzyskują równowagę, rysy twarzy stają się bardziej spójne, a zmarszczki mimiczne mniej wy- raźne. To pokazuje, że kinesiotaping działa nie tylko na po- ziomie widocznych objawów, ale też u źródła problemu, re- gulując sposób, w jaki układ nerwowy steruje pracą mięśni. KINESIOTAPING TWARZY W PRAKTYCE Najczęstszym powodem zainteresowania kinesiotapin- giem w pracy z twarzą są obrzęki. Nawet niewielki zastój płynów jest tutaj natychmiast widoczny w postaci podkrą- żonych oczu, ciężkich policzków czy zatartej linii żuchwy. Aplikacje prowadzone wzdłuż przebiegu dróg chłonnych ułatwiają odprowadzanie chłonki i krwi żylnej, co w prakty- ce przekłada się na szybkie zmniejszenie objętości tkanek. Efekt estetyczny jest zauważalny niemal od razu. Twarz wygląda lżej, rysy stają się bardziej wyraźne, a klientki mó- wią często o poczuciu „odciążenia”. Drugim ważnym polem zastosowań jest regulacja na- pięcia mięśni. W praktyce gabinetowej dotyczy to najczę- ściej mięśnia żwacza u osób z tendencją do zaciskania zę- bów, mięśni czoła u osób żyjących w przewlekłym stresie czy mięśnia okrężnego ust, który bywa przeciążony przez codzienne nawyki. Odpowiednia aplikacja nie blokuje ru- chu, ale moduluje jego intensywność, pozwalając mię- śniom wrócić do fizjologicznego zakresu pracy. Efektem jest nie tylko zmniejszenie bólu czy dyskomfortu, ale też subtelna zmiana w mimice – twarz staje się łagodniejsza, a zmarszczki powstające na tle napięcia mniej widoczne [3]. Kinesiotaping sprawdza się także w pracy nad asymetria- mi. Różnice w napięciu mięśni po obu stronach twarzy mogą powodować opadanie kącika ust, nierówną wysokość brwi czy zaburzenia linii policzków. Nie jest to mechaniczne unie- ruchomienie, ale stały bodziec czuciowy, dzięki któremu układ nerwowy może regulować napięcie mięśni w sposób bardziej zrównoważony. Regularne stosowanie – zwłaszcza w połączeniu z terapią manualną – pozwala uzyskać efekt wyrównania rysów i większej harmonii w wyglądzie. Kolejnym praktycznym zastosowaniem jest utrwalanie efektów pracy manualnej. Po masażu twarz jest rozluźnio- na i lepiej ukrwiona, ale codzienne bodźce – stres, grawi- tacja, nawyki postawy – sprzyjają szybkiemu powrotowi starych schematów. Aplikacja tapingu działa wtedy jak „przedłużenie” zabiegu. Utrzymuje tkanki w stanie większej elastyczności przez kolejne godziny, dzięki czemu efekty terapii stają się bardziej trwałe. Kinesiotaping twarzy ma podwójny wymiar – estetyczny i terapeutyczny. Zmniejsza obrzęki, co poprawia kontury, a równocześnie wspiera naturalny drenaż. Ułatwia rozluź- nienie przeciążonych mięśni, dzięki czemu mimika staje się łagodniejsza, a zmarszczki mniej widoczne. Dodatkowo zmniejsza dolegliwości bólowe i odciąża staw skroniowo- -żuchwowy. Właśnie ta wszechstronność sprawia, że me- toda ma tak dużą wartość w codziennej praktyce. MITY I BŁĘDY W KINESIOTAPINGU TWARZY Rosnące zainteresowanie kinesiotapingiem twarzy sprawi- ło, że wokół tej metody pojawiło się wiele uproszczeń. Część wynika z marketingowych obietnic, inne z kopiowania sche- matów bez zrozumienia, jak naprawdę działa taśma. To rodzi nie tylko rozczarowania, ale też błędy w praktyce. Mit 1 Jednym z najczęściej powtarzanych mitów jest przekona- nie, że taśma mechanicznie podciąga skórę lub ustawia mięśnie w nowym położeniu. Tak się nie dzieje. Kinesio- taping działa subtelniej. Lekko unosi skórę i daje układo- wi nerwowemu sygnał, który pomaga regulować napięcie i ułatwia przepływ płynów. Efekt, który widzimy, wynika z tej regulacji, a nie z siły samego materiału. Mit 2 Drugim błędem jest traktowanie tapingu jako metody samo- dzielnej. Sama aplikacja nie zastąpi masażu ani nie rozwiąże problemu, jeśli jego źródłem jest stres, parafunkcje czy niepra- widłowa postawa. Taśma wspiera terapię, wydłuża jej efekt, ale nie usuwa przyczyn. Oczekiwanie, że taping sam w sobie „na- prawi” twarz, może prowadzić do zawodu i zniechęcenia. Mit 3 Nieprawdą jest także to, że kinesiotaping jest zawsze całko- wicie neutralny i można go stosować bez ograniczeń. Twarz to obszar szczególnie wrażliwy; cienka skóra, liczne naczy- nia powierzchowne i delikatne okolice, jak powieki. Zbyt mocne napięcie taśmy, zbyt długi czas noszenia czy brak kontroli reakcji skóry mogą prowadzić do podrażnień. Mit 4 Wreszcie, częstym uproszczeniem jest postrzeganie tapingu jako szybkiej drogi do spektakularnego efektu estetyczne- go. Rzeczywiście, redukcja obrzęków bywa widoczna już po kilku godzinach, ale pełny potencjał metody ujawnia się przy regularnym stosowaniu i włączeniu jej w szerszy plan pracy z tkankami. To nie magiczny trik, lecz narzędzie, które wspie- ra fizjologię i pozwala utrwalić efekty manualnej terapii.ARTYKUŁ EKSPERCKI E CASE STUDIES Samodzielne wsparcie efektów terapii Klientka, 29 lat, zgłaszała poranne obrzęki pod oczami. Po serii masaży otrzymała instrukcję prostych aplikacji wachlarzowych, które mogła wykonywać samodzielnie w domu kilka razy w tygodniu. Początkowo stosowała ta- śmy pod kontrolą specjalisty, później samodzielnie – za- wsze z zachowaniem zaleceń dotyczących czasu noszenia i obserwacji skóry. Po miesiącu regularnego stosowania obrzęki były mniej nasilone, a efekt zabiegów utrzymywał się dłużej. Klientka podkreślała, że taśmy stały się dla niej praktycznym narzędziem w codziennej profilaktyce. Seria masaży wsparta kinesiotapingiem Kobieta, 50 lat, zdecydowała się na serię sześciu zabiegów manualnych twarzy wykonywanych raz w tygodniu. Każdy masaż kończono aplikacją taśm na owal twarzy oraz w rejo- nie czoła. Po zakończeniu serii klientka zauważyła wyraź- ne podniesienie owalu, wygładzenie zmarszczki między brwiami i zmniejszenie podbródka. Efekty nie były wyni- kiem „mechanicznego naciągnięcia”, lecz synergii masażu i tapingu, który utrwalał i wydłużał działanie zabiegu. To przykład, jak metoda może wspierać naturalne procesy es- tetyczne, bez konieczności sięgania po techniki inwazyjne. Bruksizm i napięcia żwaczy Kobieta, 43 lata, zgłaszała przewlekłe napięcie żuchwy i ob- jawy związane z bruksizmem. Wprowadzono terapię ma- nualną w postaci masażu transbukalnego, łącznie cztery sesje. Po każdej aplikowano taśmy na żwacze i szyję w for- mie mieszanej, częściowo drenażowej. Efekty były wyraź- ne: odciążenie tkanek, rozluźnienie żuchwy, zmniejszenie obrzęku w okolicy żwaczy. Klientka podkreślała nie tylko poprawę komfortu, ale i wizualną zmianę – twarz wygląda- ła lżej, a napięcia przestały nadawać jej surowy wyraz. Są to przykłady z praktyki, nie stanowią dowodu przyczy- nowego. Czas obserwacji 4-6 tygodni. PODSUMOWANIE Kinesiotaping twarzy to metoda, która łączy w sobie dwa światy – terapię i estetykę. Jej działanie nie polega na me- chanicznym uniesieniu skóry, lecz na subtelnej regulacji, w którą zaangażowany jest zarówno układ limfatyczny, mięśnie, jak i powięź oraz układ nerwowy. Dzięki temu, ta- śmy mogą wspierać naturalne procesy drenażu, poprawiać mikrokrążenie, ale także wpływać na napięcie mięśniowe i sposób, w jaki twarz reaguje na codzienny stres. Z perspektywy praktyki oznacza to narzędzie niezwykle elastyczne. Może być wykorzystane w pracy po zabiegach chirurgicznych i stomatologicznych, w redukcji obrzęków, w korekcji napięć związanych z bruksizmem czy w profi- laktyce u osób z tendencją do zatrzymywania wody. Jedno- cześnie znajduje swoje miejsce w kosmetologii estetycznej – jako dyskretne wsparcie dla efektów masażu, sposób na utrzymanie harmonii rysów czy regulację nadmiernej ak- tywności mięśni mimicznych. Nie bez znaczenia jest fakt, że metoda ta odpowiada na ro- snące zapotrzebowanie na rozwiązania naturalne, nieinwa- zyjne i możliwe do indywidualnego dostosowania. Jej siła tkwi w subtelności – efekty nie są sztuczne ani przesadzone, lecz wynikają z przywrócenia fizjologii i równowagi w tkankach. Dlatego kinesiotaping nie zastępuje innych form pracy, ale staje się ich uzupełnieniem, pozwalając wydłużyć i utrwalić rezultat. Warto jednak pamiętać, że skuteczność zależy od znajo- mości anatomii i umiejętności dobrania aplikacji do kon- kretnego przypadku. Kopiowanie gotowych schematów czy traktowanie taśm jako samodzielnej metody prowadzi do uproszczeń i rozczarowań. Profesjonalne podejście wy- maga zarówno wiedzy, jak i krytycznego spojrzenia – także wobec licznych obietnic obecnych w przestrzeni medialnej. ŻRÓDŁO FOTOGRAFII Archiwum autora BIBLIOGRAFIA 1. Volkan-Yazici M, Kolsuz ME, Kafa N, et al. Comparison of Kinesio Taping and ma- nual therapy in the treatment of patients with bruxism using shear-wave elasto- graphy. Int J Clin Pract. 2021;75(12):e14902. https://doi.org/10.1111/ijcp.14902 2. Golkar M, Taheri A, Alam M, et al. The effects of Kinesio tapes on facial swelling following bimaxillary orthognathic surgery in the supraclavicular region. Maxil- lofac Plast Reconstr Surg. 2023;45:22. https://doi.org/10.1186/s40902-023-00385-7 3. Markowski A. Kinesiotaping. Warszawa: SBM; 2023. Małgorzata Gondek kosmetolog, prelegentka, autorka kursów online i artykułów, specjalistka manualnych terapii twarzy oraz założycielka salonu NeoDerma, od lat łączy doświadczenie zdobyte w branży beauty z pasją do naturalnych metod pielęgnacji, tworząc wyjątkowe miejsce, gdzie podkreśla naturalną urodę kobiet poprzez masaż twarzy i świadome rytuały piękna. Specjalizuje się w holistycznych terapiach manualnych, które harmonijnie łączą różnorodne techniki, by wyłonić naturalne piękno i przynieść widoczne rezultaty. Jako prelegentka i autorka dzieli się swoją wiedzą na szkoleniach, w kursach online oraz artykułach, inspirując kobiety do świadomej pielęgnacji. gosiagondekpl kontakt@gosiagondek.pl gosiagondek.pl5 / 2025 Kosmetologia Estetyczna 97 ARTYKUŁ EKSPERCKI E Dlatego coraz większego znaczenia nabiera- ją zabiegi wspierające procesy regeneracyjne, które wpływają na odbudowę tkanki mięśnio- wej, a także na przywrócenie ich prawidłowego tonusu. Jednym z obiecujących kierunków jest wykorzystanie tropokolagenu, będącego pre- kursorem włókien kolagenowych jako narzędzia wspomagającego regenerację mięśni osłabio- nych działaniem toksyny botulinowej. TOKSYNA BOTULINOWA I MECHANIZM DZIAŁANIA Toksyna botulinowa (BTX, BoNT Botulinum neurotoxin) jest to neurotoksyna wytwarzana przez beztlenowe bakterie Clostridium botuli- num, nazywane również pałeczkami jadu kieł- basianego. Istnieje osiem typów toksyny botu- linowej, nazwanych kolejno literami alfabetu od A do H. W medycynie estetycznej, w celu reduk- cji zmarszczek stosuje się toksynę botulinową typu A (BoNT-A). Aby zainicjować skurcz mięśnia, niezbędny jest neuroprzekaźnik, jakim jest acetylocholina (Ach). Uwolnienie pęcherzyków z ACh do szczeliny sy- naptycznej złącza nerwowo-mięśniowego wyma- ga nienaruszonego kompleksu SNARE (synapto- brewiny/VAMP, SNAP-25, syntaksyny). Toksyna botulinowa typu A działa poprzez przecięcie biał- ka SNAP-25, jednego z białek kompleksu SNARE. W rezultacie, BoNT-A powoduje zablokowanie presynaptycznego uwalniania acetylocholiny (Ach) w złączu nerwowo-mięśniowym. Zahamowanie przekazywania impulsu nerwo- wego do mięśni wywołuje ich paraliż, co mani- festuje się długotrwałym rozluźnieniem mięśni i wygładzeniem zmarszczek. Efekt działania tok- syny botulinowej pojawia się po 3-4 dniach, a osła- bienie pracy mięśni utrzymuje się zwykle ok. 3-4 miesięcy. Funkcja mięśni stopniowo wraca w mia- rę regeneracji zakończeń nerwowych. Rys. 1 Hamowanie uwalniania acetylocholiny do połączenia nerwowo-mięśniowego przez toksynę botulinową Źródło: [3] Z achowanie młodego wyglądu skóry, sta- nowi obecnie jeden z kluczowych aspek- tów współczesnej kosmetologii i medycyny estetycznej. Jednym z najczęściej stosowa- nych narzędzi w redukcji oznak starzenia się skóry jest toksyna botulinowa, która poprzez czasowe zablokowanie przewodnictwa ner- wowo-mięśniowego skutecznie wygładza zmarszczki, nadając skórze twarzy młod- szy i bardziej wypoczęty wygląd. Regularne wykonywanie tego typu zabiegów wiąże się w dłuższej perspektywie z osłabieniem oraz atrofią mięśni mimicznych. Tropokolagen w regeneracji mięśni mimicznych osłabionych działaniem toksyny botulinowej Maja Stanko-Nieniewska kosmetolog i szkoleniowiec, autorka publikacji naukowych i branżowych, absolwentka ASP, Krakowie, ukończyła kosmetologię na PANS w Nysie, łączy wyczucie estetyki z rzetelną wiedzą i pasją do wykonywanego zawodu, koncentrując się na bezpiecznych i precyzyjnie dobranych terapiach do potrzeb skóryNext >