< Previous5 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 8 SZKOLENIE TRYCHOLOGICZNE 19-20 września 2020 r. odbyła się ko- lejna edycja szkolenia trychologicz- nego, organizowanego przez firmę Trichopartner we współpracy z In- stytutem Trychologii®. Tematyka szkolenia skupiała się wokół etiopa- togenzy schorzeń trychologicznych i studium przypadków. Wszystkim kursantom życzymy sukcesów w branży trychologicznej. Tym sa- mym ogłaszamy nabór na kolejną edycję szkolenia – napisz do nas i sprawdź, co będzie w programie! PEELINGI CHEMICZNE MEDIK8 Nowa gama peelingów Medik8 pozwala na warstwowa- nie zabiegu, umożliwiając stworzenie indywidualnej te- rapii, dopasowanej do potrzeb skóry każdego klienta. Arginine Complex stopniowo uwalnia kwasy hydroksy- lowe w głąb skóry, bez tworzenia piku podrażnienia po aplikacji peelingu. EFEKTYWNA DEZYNFEKCJA TWOJEGO GABINETU COMBO3 Ostatnie miesiące sprawiły, że bardziej niż kiedykolwiek istot- na okazała się kwestia bezpieczeństwa otoczenia, w którym przebywają zarówno osoby pracujące w gabinetach, jak i odwiedzający je pacjenci. Naprzeciw temu zapotrzebowaniu wyszła firma Biotec, która włączyła do swojej ofer- ty urządzenie CombO3, które służy do efektywnej dezynfekcji gabinetów na zasadzie ozonowania powietrza, co zwiększa bezpieczeństwo pracy. 5 korzyści płynących z użycia ozonu: skuteczne dezynfekowanie i dezodoryzowanie otoczenia, silne utlenianie, brak wtórnych zanie- czyszczeń, z apobieganie korozji i fermentacji, Elastyczność dozowania i łatwość instalacji. AKTYWNA TERAPIA NA POZIOMIE KOMÓRKOWYM Stworzony przez INDIBA® System Proio- nic® przyspiesza regenerację z zachowa- niem fizjologii komórki. W naturalny spo- sób przywraca potencjał elektryczny błony oraz równowagę komórkową, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Dosko- nale sprawdza się w ujędrnianiu, regeneracji skóry, odmładzaniu twarzy, zapobieganiu wypadaniu włosów, wellness. Technologia poparta 36 latami prac, co zaowocowało ponad 300 badaniami naukowymi oraz próbami kli- nicznymi, a także 10 badaniami evidence based medicine, licznymi dokto- ratami i artykułami medycznymi. W: UWAGA! liczba miejsc OGRANICZONA SPOTKANIE LIVE 14–15 listopada 2020, EXPOKRAKÓW WYDARZENIE ONLINE 28–30 listopada 2020, platforma LNE UWAGA! liczba miejsc OGRANICZONA 020, EXPOKRAKÓW LINEE 020, platforma LNE Najbardziej wyczekiwane spotkanie profesjonalistów! + nowa, dynamiczna formuła sesji + 80 paneli dyskusyjnych, pokazów i wykładów + ponad 100 wystawców + spotkania w kameralnych grupach + dostęp do nagrań z wydarzenia Fot. Adobe S tock Program i wejściówki na www.kongres.lne.pl www.aplikacja.lne.pl Pobierz aplikację LNELNEPolska LNE_Polska ORGANIZATOR:SPONSOR:PARTNER: NA ŻYWOONLINEBEZPIECZNIE EDYCJAHYBRYDOWA11 5 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna / Aesthetic Cosmetology and Medicine ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N Oryginalny artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine“ Udział wolnych rodników w procesie starzenia się skóry Participation of free radicals in the skin aging process WSTĘP Starzenie się organizmu, w tym skóry, od wielu lat sta- nowi przedmiot zainteresowań badaczy. Prowadzone badania dotyczą głównie przyczyn i sposobów opóź- nienia tego procesu, który rozpoczyna się już w chwili narodzin i jest efektem zachodzących w organizmie przemian metabolicznych, zapewniających jego funk- cjonowanie. Pierwsze zmiany w strukturze i funkcjach skóry widoczne są już między 20 a 25 rokiem życia. Proces starzenia tłumaczy wiele teorii, a jedną z naj- bardziej popularnych jest wolnorodnikowa teoria sta- rzenia, która głosi, że za tym procesem kryją się reak- cje indukowane przez wolne rodniki. W związku z tym, że skóra stanowi najbardziej zewnętrzną powłokę cia- ła, jest bezpośrednio narażona na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych. Dlatego też ulega starzeniu znacznie szybciej niż pozostałe narządy. PROCES STARZENIA SIĘ SKÓRY Starzenie się skóry to proces fizjologiczny, nieunik- niony i wieloczynnikowy, regulowany przez wpływ czynników egzo- i endogennych. Niezwykle ważne są zależności pomiędzy tymi czynnikami, ponieważ każdy czynnik może wpływać bezpośrednio na pro- ces starzenia lub pośrednio, oddziałując na inne [1, 2]. W wyniku procesu starzenia dochodzi do zmniejsze- nia biologicznej aktywności komórek, spowolnienia procesów regeneracyjnych oraz obniżenia odpo- wiedzi i odporności na stres oksydacyjny. Ponadto dochodzi do obniżenia właściwości adaptacyjnych organizmu, kontrolowanych przez czynniki genetycz- ne. Innymi słowy, w skórze, jak i w całym organizmie zahamowaniu ulega wzrost komórek, a zaczynają przeważać procesy zanikowe [2, 3]. W zależności od przyczyny, wyróżnić można dwa główne typy starze- nia się skóry: zewnątrzpochodne (egzogenne) i we- wnątrzpochodne (endogenne). Starzenie egzogenne warunkowane jest wpływem czynników zewnętrz- nych, do których zaliczyć można: promieniowanie ultrafioletowe UV, narażenie na dym papierosowy, za- nieczyszczenia środowiska, nieprawidłową pielęgna- cję oraz niewłaściwą dietę. Na starzenie endogenne składają się zmiany wynikające z upływu czasu, czyli związane z wiekiem – starzenie chronologiczne oraz zaburzenia hormonalne (menopauza). Pomimo po- działu, obydwa typy starzenia się skóry mają wspólne mechanizmy biologiczno-chemiczne i molekularne, przez co nie zawsze są możliwe do różnicowania. Me- chanizmy te nakładają się na siebie i decydują o peł- nym obrazie starzejącej się skóry [4, 5]. » 12 STRESZCZENIE Proces starzenia się skóry, jak również całego orga- nizmu uwarunkowany jest czynnikami wewnątrz- i zewnątrzpochodnymi. Istotną rolę w tym procesie odgrywają również reaktywne formy tlenu i azotu, których głównym źródłem są procesy metaboliczne zachodzące we wnętrzu organizmu. Brak równowagi pomiędzy generowaniem wolnych rodników a ich usu- waniem określany jest mianem stresu oksydacyjnego. Celem artykułu było przedstawienie wpływu wolnych rodników tlenowych i azotowych na pro- ces starzenia się skóry. Reaktywne formy tlenu i azotu pełnią w organi- zmie funkcje fizjologiczne. Nieprawidłowości w ich wytwarzaniu lub usuwaniu przez systemy antyok- sydacyjne organizmu prowadzą do powstania stresu oksydacyjnego. Przewlekle trwający stres przyczy- nia się w konsekwencji do przyspieszenia procesu starzenia oraz wystąpienia chorób z nim związanych. Słowa kluczowe: starzenie się skóry, wolne rodniki, reaktywne formy tlenu, reaktywne formy azotu, stres oksydacyjny ABSTRACT The skin aging process, as well as the whole body is con- ditioned by intrinsic and extrinsic factors. Reactive oxy- gen and nitrogen species, whose main source are meta- bolic processes occurring inside the body, also play an important role in this process. The imbalance between generation of free radicals and their removal is referred to as oxidative stress. The aim of the article was to present the effect of oxy- gen and nitrogen species on the skin aging process. Reactive forms of oxygen and nitrogen perform phys- iological functions in the body. Abnormalities in their production or removal by the body's antioxidant sys- tems lead to oxidative stress. As a consequence, chronic stress contributes to the acceleration of the aging pro- cess and the occurrence of related diseases. Keywords: skin aging, free radicals, reactive oxygen species, reactive nitrogen species, oxidative stress Anna Zięba 1 Justyna Marwicka 2 1. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Collegium Medicum ul. IX Wieków Kielc 19a 25-516 Kielce 2. Wydział Nauk o Zdrowiu Wyższa Szkoła Ekonomii Prawa i Nauk Medycznych im. E. Lipińskiego w Kielcach ul. Jagiellońska 109a 25-734 Kielce T: +48 41 345 13 13 E: j.marwicka@op.pl otrzymano / received 23.03.2020 poprawiono / corrected 19.04.2020 zaakceptowano / accepted 01.05.202012 5 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna Aesthetic Cosmetology and Medicine ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N OBRAZ SKÓRY STARZEJĄCEJ SIĘ Starzenie związane z wiekiem charakteryzuje się przewagą procesów zanikowych i zwiotczeniowych. Natomiast w sta- rzeniu zewnątrzpochodnym dominują procesy przerostowe. Pod wpływem działania wyżej wymienionych czynników ego- zo- i endogennych, dochodzi do zmian na poziomie każdej z warstw skóry: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskór- nej. Z upływem lat skóra staje się sucha, cienka, źle odżywio- na i mało elastyczna. Na jej powierzchni pojawiają się liczne zmarszczki, które w zależności od głębokości można podzielić na powierzchowne i głębokie. Zlokalizowane są głównie w oko- licy oczodołów, na czole, policzkach oraz dolnej części twarzy i szyi [6]. W obrazie klinicznym starzejącej się skóry obserwuje się zanik warstwy kolczystej i ziarnistej naskórka, dlatego sta- je się on cienki i podatny na uszkodzenia. Zmniejsza się ilość ceramidów i steroli w naskórku. Zaburzeniu ulega proces wy- twarzania naturalnego czynnika nawilżającego NMF (natural moisturizing factor), a także maleje zawartość glikozaminogli- kanów, w tym głównie kwasu hialuronowego odpowiedzialnego za optymalne nawilżenie. Procesy te decydują o występowaniu suchej skóry [7]. Kolejną zmianą zachodzącą w skórze w wyniku procesu starzenia jest spadek aktywności gruczołów łojowych i potowych. Powoduje to uszkodzenie płaszcza hydrolipidowego skóry i zwiększenie przeznaskórkowej utraty wody TEWL (tran- sepidermal water loss), a tym samym upośledzenie funkcji barie- rowej naskórka [6]. Następuje zmniejszenie liczby i aktywności fibroblastów, degradacja włókien kolagenowych i sprężystych oraz zmiana ich wzajemnego ułożenia. Skutkiem tego jest spa- dek nawilżenia, jędrności i elastyczności skóry [8]. Innym obja- wem starzenia się skóry są zaburzenia czynności melanocytów, które wykazują tendencję do gromadzenia się w jednym miej- scu. Wynikiem tego jest występowanie plam i przebarwień na powierzchni skóry oraz niewystarczająca ochrona przed pro- mieniami UV [9]. W wyniku zmniejszenia liczby naczyń włoso- watych oraz pogrubienia ich ścian, następuje spadek ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi oraz zahamowanie procesu dyfuzji i osmozy. Prowadzi to do spadku podaży tlenu w skórze właści- wej i naskórku, co powoduje zmniejszenie wymiany składników odżywczych oraz zaburzenia termoregulacji. Ponadto ze wzglę- du na to, że naczynia stają się kruche, często ulegają uszkodze- niom, co objawia się występowaniem rumienia i teleangiektazji na powierzchni skóry [9, 10]. Z wiekiem zmniejsza się także liczba komórek Langerhansa, wchodzących w skład układu im- munologicznego skóry. Pojawia się skłonność do powstawania dermatoz i podatność na występowanie zmian nowotworowych. Stopniowy zanik poduszek tłuszczowych w tkance podskórnej przyczynia się do ścieńczenia skóry jako całości [9, 11]. MOLEKULARNE PODŁOŻE STARZENIA SIĘ SKÓRY W przebiegu starzenia się skóry dochodzi do szeregu zmian morfologicznych, biochemicznych, immunologicznych i endo- krynnych, które polegają między innymi na utracie macierzy pozakomórkowej ECM (extracellular marix), a zwłaszcza kwasu hialuronowego HA (hyaluronic acid), który wraz z włóknistymi białkami kolagenowymi i sprężystymi odpowiada za jej ela- styczność. Zanik włókien kolagenu i elastyny związany jest ze zwiększoną ekspresją metaloproteinaz macierzy zewnątrzko- mórkowej MMP (matrix metalloproteinases) indukowaną między innymi przez ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe czy dym tytoniowy. MMP należą do endopeptydaz i stanowią blisko 20 cynkozależnych enzymów proteolitycznych, które można podzielić na sześć grup: matrylizyny, kolagenazy, stromielizy- ny, żelatynazy, błonowe MMP i niesklasyfikowane MMP [12-14]. Metaloproteinazy biorą udział w wielu procesach w organizmie. Główna ich rola polega na degradacji białek macierzy pozako- mórkowej ECM: kolagenu, lamininy, proteoglikanów i fibronek- tyny, co ułatwia migrację komórek oraz powoduje uwolnienie czynników wzrostu, które oddziałują na komórki. W warunkach fizjologicznych metaloproteinazy regulują procesy rozwojowe, embriogenezę, kontrolują angiogenezę i gojenie się ran. Ponad- to uczestniczą w procesie tworzenia receptorów komórkowych oraz w wielu procesach immunologicznych i patologicznych [14]. W warunkach fizjologicznych metaloproteinazy w tkankach ulegają ekspresji na bardzo niskim poziomie i pozostają pod ścisłą kontrolą na wielu poziomach regulacji, mianowicie na poziomie transkrypcji, obróbki potranslacyjnej, sekrecji, ak- tywacji i degradacji. Ujawniono, iż interleukiny, interferon oraz wiele czynników wzrostu przyczynia się do indukcji transkryp- cji genów metaloproteinaz, między innymi czynnik wzrostu naskórka EGF (epidermal growth factor), czynnik wzrostu kera- tynocytów KGF (keratinocyte growth factor), czynnik wzrostu he- patocytów HGF (hepatocyte growth factor), czynnik wzrostu śród- błonka naczyniowego VEGF (vascular endothelial growth factor), czynnik martwicy nowotworu α – TNF-α (tumor necrosis factor alpha) i transformujący czynnik wzrostu β1-TGF-β (transfor- ming growth factor β1) [ 15, 16]. Innym czynnikiem transkrypcyj- nym jest jądrowy czynnik kappa β – NF-kβ (nuclear factor kappa), aktywowany przez promieniowanie UV. Ma on wpływ na białka macierzy, ponieważ stymuluje transkrypcję cytokin zapalnych przyciągających neutrofile, które również przyczyniają się do aktywacji metaloproteinaz macierzy (MMP-8) z jednoczesną degradacją białek macierzy zewnątrzkomórkowej [12]. Wykazano, że wolne rodniki tlenowe przyczyniają się do ak- tywacji metaloproteinaz macierzy MMP: kolagenazy (MMP-1), żelatynazy (MMP-2 i -9) i elastazy, rozkładających składniki ma- cierzy skóry. Kolagenazy (MMP-1, -8, -13) posiadają zdolność do degradacji praktycznie wszystkich podtypów kolagenu. Cechą charakterystyczną tych enzymów jest zdolność do hydrolizo- wania superhelisy kolagenowej w około ¾ długości łańcucha, zbudowanej z 3 łańcuchów polipeptydowych skręconych wokół siebie. A modyfikacje posttranslacyjne (glikozylacja i hydroksy- lacja), odpowiadają za istotne właściwości kolagenu [14]. Żelaty- nazy (MMP-2 i MMP-9) potrafią degradować kolagen typu IV, la- mininy, a także wykazują aktywność przeciw zdenaturowanemu kolagenowi – żelatynie. MMP-2 trawi ponadto kolageny typu I, II i III i jest szeroko ekspresjonowana w tkankach [16]. 13 5 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna Aesthetic Cosmetology and Medicine ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N WOLNORODNIKOWA TEORIA STARZENIA Tlen jest pierwiastkiem wykorzystywanym w procesach meta- bolicznych zachodzących w komórkach organizmów tlenowych. W wyniku szeregu reakcji enzymatycznych z wykorzystaniem tlenu, powstaje dwutlenek węgla i woda oraz uwolniona zosta- je energia konieczna do przeprowadzania procesów metabo- licznych. Jednocześnie w procesie oddychania komórkowego tworzą się cząsteczki szkodliwe dla organizmu. Zatem tlen, który jest bezwzględnie potrzebny do życia, paradoksalnie jest również czynnikiem toksycznym [17]. W 1956 roku Denham Harman wysunął hipotezę, według któ- rej podstawową przyczyną procesu starzenia się organizmów jest nagromadzenie się w ich komórkach uszkodzeń wywoła- nych aktywnością reaktywnych form tlenu. Teoria ta znana jest dziś jako wolnorodnikowa teoria starzenia. Wyjaśnia, że wolne rodniki powstające w organizmie w wyniku procesów fi- zjologicznych przyłączają się do innych komórek i powodują ich uszkodzenia. Akumulacja uszkodzeń oksydacyjnych powoduje upośledzenie funkcji komórek i tkanek, co prowadzi do rozwoju procesu starzenia i chorób z nim związanych, a w konsekwencji do śmierci organizmu. Najbardziej narażone na działanie wol- nych rodników są białka, lipidy oraz kwasy nukleinowe [18, 19]. KLASYFIKACJA I ŹRÓDŁA WOLNYCH RODNIKÓW Wolne rodniki tlenowe to produkty niecałkowitej redukcji czą- steczki tlenu w procesie oddychania, zdolne do samodzielnego istnienia. Mogą występować w postaci atomów lub cząsteczek. Posiadają co najmniej jeden atom tlenu i jeden lub więcej nie- sparowanych elektronów. Taka budowa chemiczna warunkuje wysoką reaktywność tych cząsteczek, która spowodowana jest dążeniem do pozbycia się nadmiarowego elektronu. W związku z tym wolne rodniki z niezwykłą łatwością wchodzą w reakcje ze składnikami komórek, prowadząc do powstawania kolejnych rodników [20]. Wolne rodniki oraz inne reaktywne formy tlenu w skrócie nazywane są ROS (reactive oxygen species). Do grupy wolnych rodników należą także związki azotu, RONS (reactive oxygen and nitrogen species) [21]. W języku polskim reaktywne formy tlenu i azotu w skrócie nazywane są jako RFT i RFA. Reaktywne formy azotu (RFA) to druga obok reaktywnych form tlenu grupa związków o niesparowanych elektronach. Do RFA na- leży tlenek azotu (•NO) oraz powstające z niego w wyniku przemian metabolicznych kation nitrozylowy (NO+), anion nitrozylowy (NO-) i nadtlenoazotyn (ONOO). Tlenek azotu to niewielka, silnie reak- tywnie cząsteczka o charakterze rodnika, która z łatwością wcho- dzi w reakcje z akceptorami i donorami elektronów. W obecności tlenu tworzy toksyczny dwutlenek azotu (•NO 2), natomiast w roz- tworach wodnych ulega utlenieniu do azotynu (NO 2 - ) [22]. Najbardziej powszechne reaktywne formy tlenu i azotu przedstawiono w tabeli 1. Reaktywne formy tlenu i azotu znajdują się w powietrzu i w wo- dzie [17]. Natomiast w organizmie wolne rodniki powstają w wy- niku procesów metabolicznych zachodzących w komórkach or- ganizmu lub w wyniku działania czynników zewnętrznych. Głównym endogennym źródłem generowania wolnych rodni- ków w komórce jest mitochondrialny łańcuch oddechowy. Około 2-5% elektronów transportowanych przez kompleksy łańcucha oddechowego może wyciekać i wchodzić w jednoelektronowe reakcje nieenzymatyczne z tlenem. Zamiast wody powstaje wte- dy rodnik ponadtlenkowy, do którego może przyłączyć się drugi elektron. W ten sposób powstaje nadtlenek wodoru (H 2O2), a po dołączeniu trzeciego elektronu generuje się rodnik hydroksylo- wy (HO•), który jest najbardziej reaktywnym utleniaczem [23, 24]. Do czynników zewnętrznych będących źródłem generowania wolnych rodników należą: promieniowanie ultrafioletowe i jo- nizujące, dym papierosowy oraz ultradźwięki. Ponadto źródłem RFF i RFA mogą być także ekspozycja na wysokie ciśnienie tlenu, działanie związków chemicznych (pestycydy, skażenie ozonem, tlenkiem azotu), stany zapalne (infekcje, oparzenia), czy choroby przewlekłe (choroby nowotworowe, cukrzyca, alkoholizm) [25]. OBLICZA REAKTYWNYCH FORM TLENU I AZOTU Reaktywne formy tlenu i azotu znane są z dwojakiego działa- nia w organizmie. W warunkach homeostazy pełnią funkcję sygnalizatorów lub przekaźników, co ma istotne znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu komórki. Indukują różnico- wanie i apoptozę komórek, regulują ekspresję genów, wpływają na regulację napięcia naczyniowego oraz zwiększają przepusz- czalność naczyń włosowatych. Biorą także udział w procesach obronnych organizmu, wydzielaniu hormonów czy usuwaniu leków z ustroju [20, 26]. Tlenek azotu oprócz regulacji przepły- wu krwi pełni także inne funkcje: hamuje adhezję leukocytów, agregację płytek krwi oraz proliferację mięśni gładkich. Ponad- to jest mediatorem komórek nerwowych autonomicznego ukła- du nerwowego oraz mediatorem przewodnictwa synaptyczne- go [27, 28]. Badania wskazują także na udział tlenku azotu (•NO) w procesach tworzenia pamięci, uczenia się oraz sygnalizacji neuronalnej [22]. Tlenek azotu wykazuje także działanie anty- oksydacyjne. Wchodzi w reakcje z innymi wolnymi rodnikami biorącymi udział, na przykład w procesie peroksydacji lipidów [28]. Jednym z istotniejszych zadań jakie pełnią w organizmie wolne rodniki jest udział w procesach starzenia. Cząsteczki te decydują o śmierci lub przeżyciu komórek. Niskie stężenie RFT prowadzi do aktywacji czynników transkrypcyjnych i pobudze- nia procesów różnicowania się komórek. Dzięki temu komórki Tabela 1 Najbardziej powszechne reaktywne formy tlenu i azotu Reaktywne formy tlenu (RFT) Tlen singletowy 1 O 2 Anionorodnik ponadtlenkowy O 2 •- Rodnik hydroksylowy HO• Nadtlenek wodoru H 2O2 Rodnik alkoksylowy RO• Rodnik nadtlenkowy RO 2 - Reaktywne formy azotu (RFA) Tlenek azotu • NO Anion nitrozylowy NO- Kation nitrozylowy NO+ Dwutlenek azotu •NO 2 Kation nitrylowy NO 2 + Nadtlenoazotyn ONOO- Źródło: opracowanie własne14 5 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna Aesthetic Cosmetology and Medicine ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N zyskują zdolność przystosowania się do zmienionych warun- ków. W przypadku ekspozycji na wysokie stężenia wolnych rodników, komórka kierowana jest na drogę apoptozy. Mecha- nizm ten pozwala na eliminację uszkodzonych komórek, które mogłyby stanowić potencjalne zagrożenie dla organizmu (np. prowadząc do rozwoju choroby nowotworowej) [27]. Jak już wiadomo, niskie stężenia RFT i RFA spełniają funk- cje fizjologiczne. Natomiast przekroczenie określonych stę- żeń tych cząsteczek w komórkach wywołuje ich uszkodzenia i w konsekwencji przyczynia się do całkowitej destrukcji [27]. W prawidłowych warunkach, organizm utrzymuje równowagę pomiędzy powstawaniem wolnych rodników i ich usuwaniem. Równowaga ta nazywana jest potencjałem redoks. Reaktywne formy tlenu są inaczej nazywane oksydantami. W przypadku zwiększenia liczby oksydantów w stosunku do antyoksydantów dochodzi do zaburzenia równowagi w kierunku reakcji utlenia- nia, co określane jest mianem stresu oksydacyjnego [20, 29]. STRES OKSYDACYJNY Stres oksydacyjny to nieustanna ekspozycja na szkodliwe działa- nie wolnych rodników. Ich stężenie oraz szybkość reakcji uszka- dzających komórki zależne jest od sprawności mechanizmów obronnych oraz od ilości antyoksydantów w organizmie. W przy- padku zwiększenia szybkości generowania wolnych rodników pod wpływem czynników zewnętrznych lub wewnętrznych, bądź niedoborów czynników chroniących organizm przed RONS do- chodzi do wzmożenia reakcji indukowanych przez wolne rodniki [10, 17]. Niszczące działanie reaktywnych form tlenu i azotu może obejmować praktycznie wszystkie biocząsteczki, w tym białka, li- pidy, węglowodany i nukleotydy. Chemiczne modyfikacje w obrę- bie tych struktur, a przede wszystkim w strukturze DNA prowa- dzą m.in. do mutacji czy efektów cytotoksycznych [30]. Jednym z ważniejszych procesów biologicznych, związanych z działaniem RFT jest peroksydacja lipidów. Procesowi temu ulegają przede wszystkim reszty wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, wchodzących w skład fosfolipidów, będących pod- stawowym składnikiem budującym błony biologiczne. Na proces peroksydacji lipidów składa się wiele etapów, które mogą być wspomagane działaniem enzymów. Końcowymi produktami tego procesu są m.in. ugrupowania alkanów i alkenów, które wpływa- ją na zmianę struktury i płynności błon komórkowych, co z kolei wpływa na zmiany w integralności komórek. Dialdehyd malono- wy (MDA) to kolejny z końcowych produktów peroksydacji lipidów. Wykazuje działanie mutagenne i kancerogenne, a także może mieć wpływ na regulację tempa proliferacji komórek [31]. Reakcje silnych oksydantów z białkami powodują modyfikacje nieaminokwasowych składników białek złożonych, czyli reszt aminokwasowych i grup prostetycznych, fragmentację łańcucha polipeptydowego czy powstawanie agregatów białkowych. Przy- pisuje się im się także udział w hemolizie erytrocytów czy utlenia- niu hemoglobiny. W wyniku tych modyfikacji zostają zaburzone biologiczne funkcje białek lub dochodzi do ich całkowitego unie- czynnienia. Najczęściej dochodzi do tego w wyniku aktywności rodnika hydroksylowego choć do utleniania grup tiolowych bia- łek może przyczynić się także anionorodnik ponadtlenkowy oraz nadtlenek wodoru. Reakcje RFT z białkami powodują nie tylko ich utlenianie, ale także powstawanie w białkach grup redukują- cych, zdolnych do redukcji cytochromu c i jonów metali. Reakcje te mogą prowadzić do powstawania nadtlenków aminokwasów i bia- łek, a także do uszkodzeń zasad i kwasów nukleinowych [32, 33]. Ujawniono, że podczas starzenia się komórek i organizmów, gro- madzą się w nich zmodyfikowane, utlenione formy wielu białek Oksydatywne uszkodzenia DNA są spowodowane głównie przez bezpośrednie reakcje rodnika hydroksylowego (OH•) z nukleotydami DNA. Anionorodnik ponadtlenkowy (O2•-), czy nadtlenek wodoru (H 2O2) nie powodują uszkodzeń składników kwasów nukleinowych. Powstałe uszkodzenia prowadzą do pęknięcia pojedynczej nici polinukleotydowej. Produkty po- wstałe w wyniku pojedynczego pęknięcia nici mogą wchodzić w reakcje z innymi fragmentami DNA, co powoduje uszkodze- nia obu nici. Uszkodzenia DNA związane ze szkodliwym dzia- łaniem wolnych rodników mogą być spowodowane również tworzeniem się agregatów objętościowych z utlenionymi biał- kami i lipidami. Szacuje się, że w komórkowym DNA człowieka dochodzi do około 10 000 uszkodzeń na dobę [34]. Ze stresem oksydacyjnym ściśle związany jest stres nitroza- cyjny, definiowany jako stan wywołany tlenkiem azotu (•NO) lub związkami pokrewnymi, prowadzący do powstania nitrozylacji białek tioli cysteinowych (S-nitrozylacja) i metalokofaktorów białek. Nitrozylacja odnosi się do dodania grupy nitrozowej (-NO) do grupy tiolowej lub centrum aktywnego redoks jonu metalu w białku. Podczas gdy rozregulowanie nitrozylacji jest związane z szeregiem stanów patofizjologicznych, dobrze kon- trolowana nitrozylacja odgrywa ważną rolę w przekazywaniu sygnałów komórkowych i zapewnia mechanizm regulacji fizjo- logicznej. Ciągła ekspozycja na wysokie stężenia NO może mieć działanie cytotoksyczne, prowadzące do uszkodzenia wielu na- rządów [22, 35]. Komórki poddane destrukcyjnemu oddziaływa- niu oksydantów nie pozostają bezczynne wobec zachodzących zmian. Bowiem w organizmie człowieka zaobserwowano wiele reakcji adaptacyjnych komórek przejawiających się zwiększe- niem stężenia antyoksydantów oraz wzmożeniem aktywności enzymów chroniących przed wolnymi rodnikami [26]. PODSUMOWANIE Reaktywne formy tlenu i azotu pełnią w organizmie funk- cje fizjologiczne. Jednak ich nadmierne wytwarzanie lub zaburzone usuwanie przez systemy antyoksydacyjne orga- nizmu prowadzi do powstania stresu oksydacyjnego. Skut- kiem przewlekle trwającego stresu są modyfikacje białek, lipidów, kwasów nukleinowych czy cukrów. Przyczynia się to do przyspieszenia procesu starzenia oraz wystąpienia chorób z nim związanych. LITERATURA 1. Literatura dostępna u autora.5 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 15 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P 72-300 Gryfice ul. Strzelecka 3/1 M: +48 736 600 995 E: info@karatica.pl Kosmetolog Alicja Kijowska -Szeszuła KREM GOLD DUCK’S EGG GDII CREAM Krem o silnym działaniu odżyw- czym i nawilżający skórę dzięki dużej zawartości lecytyny z ka- czych żółtek – aż 500,000 µg! Zawiera certyfikowany wyso- kiej jakości olej z kaczych żółtek, który jest bardzo dobrym źró- dłem kwasu linolowego i kola- genu. Dodatkowo zawarte w nim płatki złota oraz pył z natural- nych pereł, sprawiają, że skóra bezpośrednio po nałożeniu kre- mu jest widocznie rozjaśniona, promienna i wygląda młodziej. Krem wygładza skórę i nawilża ją w głębokich warstwach. Ma odświeżający zapach, dzięki dodatkowi czterech natural- nych ziół: oregano, rozmarynu, macierzanki cytrynowej oraz lawendy. Zioła te, dzięki za- wartości związków fenolowych i garbników, wykazują dodatko- wo właściwości dezynfekujące oraz ściągające, wspomagając leczenie problemów skórnych. Krem detoksykuje, rozjaśnia i tonuje, poprawia elastyczność skóry i działa przeciwzmarszcz- kowo, chroni przed niedoskona- łościami oraz przebarwieniami, a także wspomaga gojenie drob- nych ran i uszkodzeń skóry. Krem polecany jest do każdego typu cery, gdyż naturalnie złusz- cza martwy, przesuszony naskó- rek, wygładzając powierzchnię, oraz działa normalizująco w przy- padku cer mieszanych i łojotoko- wych. Jego unikatowa konsysten- cja, bogata, ale nietłusta, sprawia, że szybko się wchłania, pozosta- wiając przyjemny, lekki i jedwa- bisty film na skórze, jednocześnie tworzy doskonałą bazę pod pod- kład. Do stosowania o każdej po- rze roku, na dzień i na noc. MASKA GOLD DUCK’S EGG GDII FOIL MASK Uzupełnieniem dobroczynne- go działania kremu jest maska w podwójnym złotym płacie. Gold Duck’s Egg GDII Foil Mask to oddychająca maska, stworzona w niespotykanej dotąd technologii. Budowa i skład maski charakte- ryzują się niezwykłą efektywno- ścią. Struktura maski składa się z 3 odpowiednio zintegrowanych warstw: arkusz złotej folii, płat z naturalnej bawełny oraz naj- istotniejsza powłoka celulozowa, która aktywnie dostarcza kluczo- we składniki maski w głąb skóry. Warstwy te tworzą środowisko na wpół okluzyjne, zapewniając szybszą i głębszą absorpcję sub- stancji aktywnych, a jednocześnie nie powodując reakcji obron- nej skóry (tak jak w przypadku sauny), która mogłaby blokować przepuszczalność cząsteczek sub- stancji. Zastosowanie 360 tysięcy oddychających mikrokanalików poprawia wchłanialność esencji, a jednocześnie utrzymuje rów- nomierną temperaturę skóry. Po- dział maski na dwa odrębne płaty oraz potrójna technologia mate- riałowa zapewniają doskonałą ad- hezyjność maski w trójwymiarze twarzy, dobre przyleganie płatów do skóry skutkuje większą po- wierzchnią wchłanialną w porów- naniu z innymi maskami w płacie. Maska zawiera aż 30 ml luksuso- wej esencji, której nadmiar można wykorzystać jako serum, w celu wzmocnienia złotej kuracji. Sto- sujemy raz w tygodniu. Gold Duck’s Egg GDII Cream & Foil Mask to kompleks dla codziennej pielęgnacji skóry twarzy o dużej zawartości lecytyny z kaczych żółtek. Lecytyna żółtkowa jest podobna do struktury lipidowej ludzkich komórek, więc szybko wbudowuje się w warstwy skóry, nawilżając, zapobiega jej starzeniu się. Żółtko kacze zawiera dwa razy więcej lecytyny żółtkowej niż kurze, dlatego silniej detoksykuje i ma skuteczniejsze działanie naprawcze dla komórek skóry. EKSKLUZYWNE „KOREAŃSKIE ZŁOTO” GOLD DUCK’S EGG GDII CREAM & FOIL MASK LUKSUS W ZASIĘGU RĘKI! Ekstrakt z miodu Lecytyna z kaczych żółtek Pył perłowy Drobinki złotaTIMEXPERT C+ (A.G.E.) ROZŚWIETLENIE - UJĘDRNIENIE - WYGŁADZENIE Dermogalenic Experts Sp. z o.o. ul. Puławska 12/6, 02-566, Warszawa (Polska), Tel: (+48) 22 404 00 41, www.germainedecapuccini.pl @germaine_pl AnuncioC+.indd 123/09/2020 9:31:365 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 17 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P Tempo tych zmian zależne jest od stylu życia oraz ekspozycji na szkodliwe czynniki środowi- skowe i w pewnym stopniu pod- lega naszej kontroli. Pierwszą linią obrony jest zatem ochrona komórek i wzmacnianie ich na- turalnych mechanizmów obron- nych, tak by maksymalnie wy- korzystać ich potencjał. ANTYOKSYDANTY – BEZ NICH ANI RUSZ! Jedną z przyczyn przedwcze- snego starzenia się jest działa- nie wolnych rodników i stres oksydacyjny, powodujące przy- spieszoną degenerację mate- riału biologicznego. Przyczyny jego powstawania są związane z niewydolnością wewnętrz- nych mechanizmów regulacji i nadmierną produkcją reak- tywnych form tlenu ROS (reac- tive oxygen species), wynikającą z przewlekłego stanu zapalne- go, stresu czy działania takich czynników, jak promieniowa- nie UV i IR, promieniowanie jo- nizujące, zanieczyszczenia śro- dowiska. Niebagatelny wpływ ma także dieta i brak aktywno- ści fizycznej. Stwierdzenie, że antyoksydanty są niezbędnym elementem pielęgnacji, nie jest niczym odkrywczym. Najbar- dziej klasyczną substancją jest witamina C. Warto sięgać po produkty, które w swym skła- dzie zawierają stabilne formy, np. tetraisopalmitynian askor- bylu, gwarantujące odpowied- nią penetrację składnika w głąb skóry i jego działanie w miejscu docelowym. GLIKACJA To kolejny z istotnych elemen- tów przyspieszających starzenie się skóry. To wieloetapowy pro- ces, prowadzący do niszczenia struktur białkowych, a jego wy- nikiem jest pojawianie się AGE’s, czyli końcowych produktów za- awansowanej glikacji (Advanced Glycation End Product ). AGE’s po- wstają wskutek działania czyn- ników endogennych (zaburzenia metaboliczne) i egzogennych (przetworzona żywność, dym tytoniowy) odkładają się w tkan- kach i są bardzo trudne do usu- nięcia. Nasz organizm jest oczy- wiście wyposażony w naturalne mechanizmy usuwające AGE’s z organizmu, jednak wraz z wiekiem ich ilość wzrasta, a wydolność procesów „sprząta- jących” słabnie i dochodzi do ich kumulacji. Wynikiem glikacji kolagenu jest utrata właściwo- ści biomechanicznych, spadek jędrności i sprężystości skóry. Proces glikacji hamuje także ak- tywność wielu enzymów, przy- czyniając się do zwiększenia ilo- ści wolnych rodników i nasilenia stresu oksydacyjnego. W oparciu o najnowsze badania w dziedzinie pielęgnacji przeciw- starzeniowej Germaine de Capuc- cini stworzyło linię TIMEXPERT C+ (AGE), która łączy silne dzia- łanie antyoksydacyjne stabilnej formy witaminy C+: tetraisopal- mitynianu askorbylu z technolo- gią redukującą skutki uszkodzeń skóry, spowodowanych glikacją (ekstrakt ze Śliwki Japońskiej UME). To pierwsza linia obrony przed przedwczesnym starze- niem skóry o wielokierunkowym działaniu korekcyjnym: redukcja zmarszczek, wyrównanie kolory- tu, poprawa jędrności i elastycz- ności skóry z jednoczesnym dzia- łaniem profilaktycznym. Starzenie skóry jest procesem naturalnym i fizjologicznym, a zmiany zachodzące w tkankach mają charakter postępujący i nieodwracalny. To ogromna ilość procesów powiązanych ze sobą, na które to wpływ mają zarówno czynniki endogenne, jak i egzogenne. Teorii, wskazujących na przyczyny starzenia się naszego organizmu, jest wiele, ale co do jednego wszystkie są zgodne – to stopniowe upośledzanie mechanizmów obronnych i zdolności regeneracji. PIERWSZA LINIA OBRONY PRZED PRZEDWCZESNYM STARZENIEM SKÓRY Dermogalenic Experts Sp. z o.o. dystrybutor produktów Germaine de Capuccini w Polsce ul. Puławska 12A/6 02-566 Warszawa T: +48 22 404 00 41 E: W: W: Next >