< Previous4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 19 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N STRESZCZENIE Filtr ultrafioletowy definiowany jest jako substancja, miesza- nina lub materiał, który blokuje lub absorbuje promieniowa- nie w zakresie UV, a jego głównym zadaniem jest ochrona skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania. Obawę konsumentów przed niepełną ochroną budzą głównie filtry organiczne i ich niska fotostabilność, która jest wielce niepo- żądana w kwestii bezpieczeństwa użytkowania. Celem pracy było odpowiednie zdefiniowanie terminu fo- tostabilność oraz ocena bezpieczeństwa stosowania 3 naj- popularniejszych związków klasyfikowanych jako filtry ultra- fioletowe. Przytoczone badania oraz opinie wydane przez Scientific Committee on Customer Safety potwierdzają bez- pieczeństwo stosowania dla zdrowia człowieka Avobenzo- ne, Oxybenzone i Octinoxate w ściśle określonych stężeniach maksymalnych. Skutki uboczne stosowania tych filtrów, np. akumulacja w krwiobiegu, mogą się pojawić po dłuższym czasie stosowa- nia. Aby poprawić poziom fotostabilności Avobenzone oraz Octinoxate, stosuje się następujące zabiegi: stosowanie foto- stabilizatorów oraz wygaszaczy stanów wzbudzonych, zamy- kanie cząsteczki w micelach czy dodatek antyoksydantów np. witaminy C. Mimo że związki te nie stanowią poważnego za- grożenia dla zdrowia człowieka, dwa z nich (Oxybenzone i Oc- tinoxate) mają negatywny wpływ na ekosystemy wodne. Słowa kluczowe: filtry ultrafioletowe, UV, filtry organiczne, Avobenzone, Oxybenzone, Octinoxate ABSTRACT A ultraviolet filter is defined as a substance, mixture, or ma- terial that blocks or absorbs radiation in the UV range, and its key purpose is protect the skin from the harmful effects of the radiation. Consumer concern is mainly regarding organic fil- ters and the frequent problems with their low photo-stability, which is highly undesirable in terms of safety. The aim of this work was to discuss the term “photo-stabi- lity” and to assess the safety of the three most popular com- pounds classified as ultraviolet filters. Cited studies and is- sued opinions by Scientific Committees on Customer Safety confirm the safety for human health of Avobenzone, Oxyben- zone and Octinoxate in strictly defined maximum concentra- tions. Side effects of these filters, like accumulation in the blood- stream, may occur after prolonged use. In order to improve the level of photo-stability of Avobenzone and Octinoxate the following methods are used: the use of photo-stabilizers and excited state quenchers, encapsulation of the molecule in micelles or the addition of antioxidants such as vitamin C. Al- though these compounds do not pose a serious threat to hu- man health, two of them (Oxybenzone and Octinoxate) have a negative impact on aquatic ecosystems. Keywords: ultraviolet filters, UV, organic filters, Avobenzone, Oxybenzone, Octinoxate Paulina Woźnica Radosław Starosta 0000-0001-6557-541X Zespół Chemii Biomateriałów, Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław +48 71 375 72 32 radoslaw.starosta@uwr.edu.pl Sposób cytowania / Cite Woźnica P, Starosta R. Physicochemical properties of selected compounds used as ultraviolet filters in cosmetics. Aesth Cosmetol Med. 2022;11(4):137-145. https://doi.org./10.52336/acm.2022.021 Właściwości fizykochemiczne wybranych związków stosowanych jako filtry ultrafioletowe w kosmetykach Physicochemical properties of selected compounds used as ultraviolet filters in cosmetics This is an article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 3.0 Unported (CC BY 3.0) https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/ Artykuł przeglądowy / Review article4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 20 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N WSTĘP Głównym zadaniem substancji promieniochronnych uży- wanych w kosmetykach jest: zabezpieczenie skóry przed ne- gatywnymi skutkami promieniowania nadfioletowego (UV, ultraviolet radiation), złagodzenie procesu fotostarzenia, ograniczenie powstawania zmarszczek i przebarwień oraz zmniejszenie utraty kolagenu [1]. Skuteczny produkt powi- nien chronić zarówno przed UVA, jak i przed UVB (stosu- nek ochrony UVA do UVB nie mniej niż 1:3), czyli mieszani- na filtrów powinna pokrywać całe spektrum promieniowania ultrafioletowego. Skuteczność działania zależy od zakre- su blokowanego/pochłanianego promieniowania, wysokości wskaźnika ochrony przeciwsłonecznej przed promieniami UVB (SPF, sun protective factor) oraz UVA (PPD, peristent pig- ment darkening). Zalecana ilość kremu z filtrem to 2 mg/cm2 powierzchni skóry [2]. Wyróżnia się dwa typy filtrów różniących się między sobą mechanizmem działania: filtry fizyczne, czyli nieorganiczne oraz filtry chemiczne, czyli organiczne. Filtry nieorganiczne odbijają od powierzchni skóry i rozpraszają fotony UV, chro- nią przed promieniowaniem UVA, UVB i częścią promienio- wania widzialnego, podczas gdy filtry organiczne są odpo- wiedzialne za pochłanianie promieniowania i przekształ- canie pochłoniętej energii w ciepło – nie wszystkie jednak absorbują długości fali z obydwu zakresów. CEL PRACY Celem pracy było przedstawienie najważniejszych informa- cji o budowie, właściwościach fizykochemicznych, fotostabil- ności oraz bezpieczeństwie stosowania wybranych związków organicznych będących filtrami UV. RODZAJE PROMIENIOWANIA I ICH DZIAŁANIE NA SKÓRĘ Wyróżnia się trzy typy promieniowania: ultrafioletowe, wi- dzialne i podczerwone [3]. Promieniowanie ultrafioletowe to promieniowanie elektromagnetyczne pokrywające obszary długości fali w zakresie 100-400 nm. W jego skład wchodzi promieniowanie UVA, UVB i UVC, które różnią się pomiędzy sobą długością fali oraz stopniem absorpcji przez ozonosferę. Promieniowanie UVA Fale promieniowania UVA mają długość 315-400 nm i nie- malże w całości docierają do powierzchni Ziemi [4]. Z tego powodu narażenie na negatywne skutki jego działania jest jednakowe przez cały rok. Nie jest zatrzymywanie ani przez szyby okienne, ani samochodowe. W związku z tym, że ten typ promieniowania przenika do głębszych warstw skóry, powoduje natychmiastowy efekt opalenizny. Ponadto zna- cząco wpływa na procesy starzenia się skóry i powstawania zmarszczek, do czego przyczynia się zmniejszona zdolność wiązania wody oraz zjawisko uwalniania kolagenazy z fibro- blastów, czyli enzymu powodującego rozkład włókien kola- genowych. Ingeruje też w rozwój nowotworów skóry, ponie- waż nasila proces niekontrolowanego podziału komórek oraz syntezy wolnych rodników, która jest jedną z przyczyn uszko- dzeń DNA komórek [2, 5]. Ponadto wykazano, że ten rodzaj promieniowania UV wpływa na komórki immunokompe- tentne i śródbłonka naczyniowego [1]. Promieniowanie UVB O zakresie 280-315 nm jest częściowo pochłaniane przez warstwę ozonową, ale nie przenika przez szyby okienne ani chmury. Jest bardzo aktywne biologicznie, chociaż nie prze- chodzi poza powierzchniowe warstwy skóry. Ze względu na to, że do powierzchni Ziemi dociera nie więcej niż 10% tego promieniowania, opalenizna i poparzenia powstają z opóź- nieniem. Mimo to intensyfikuje ono proces starzenia oraz rozwój raka skóry [1, 3, 5]. Promieniowanie UVC Promieniowanie w zakresie 100-280 nm jest całkowicie blo- kowane przez warstwę ozonu w atmosferze, więc jedyne źró- dła promieniowania w tym zakresie to sztuczne, wytwarzane przez człowieka (np. świetlówki bakteriobójcze). Promienio- wanie UVC jest zabójcze dla organizmów żywych, ale też ce- chuje się bardzo niskim stopniem przenikania i praktycznie nie przenika ono przez naskórek. Wszystko to sprawia, że nie jest ono brane pod uwagę przy opracowywaniu kosmetyków promieniochronnych. MECHANIZMY TŁUMIENIA PROMIENIOWANIA UV Wyróżnia się dwa sposoby odziaływania promieniowania elektromagnetycznego z materią – absorpcję oraz rozpra- szanie. W filtrach przeciwsłonecznych (szczególnie w filtrach nieorganicznych) często istotne są obydwa mechanizmy [6]. W momencie absorpcji fotonu przez cząsteczkę filtru or- ganicznego, elektrony z orbitalu molekularnego HOMO, czy- li najwyższego obsadzonego orbitalu, są przenoszone na naj- niższy nieobsadzony orbital (tzw. LUMO) (rys. 1). Stan wzbu- dzony może zostać zdezaktywowany np. w wyniku fotoreakcji (wytwarzanie wolnych rodników czy innych fotoproduktów). Zachodzą wtedy nieodwracalne lub odwracalne zmiany strukturalne. Nieodwracalne zmiany strukturalne prowadzą do rozkładu, co oznacza, że absorbent UV nie charakteryzu- je się dobrą fotostabilnością [7]. Filtry nieorganiczne, tj. TiO 2 i ZnO, działają na zasadzie absorpcji promieniowania UV – na efekt ten nakłada się pewne rozpraszanie. Cząstki te charak- teryzują się wysoką energią przerwy pomiędzy pasmami wa- lencyjnym a przewodnictwa (380-420 nm) [6]. Idealna substancja przeciwsłoneczna, poza silnym po- chłanianiem promieniowania, powinna rozpraszać nadmiar energii przy pomocy odpowiednich mechanizmów. Im bar- dziej wydajny mechanizm powodujący powrót cząsteczki do stanu podstawowego bez zachodzących zmian chemicznych, tym mniejsze jest ryzyko zajścia niepożądanych procesów 4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 21 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N rozkładu. Najbardziej pożądanymi absorbentami są związki charakteryzujące się dużą szybkością procesów dezaktywa- cji [6-8]. Fotostabilność jest rozważana w odniesieniu do degrada- cji filtrów UV. W dużym uproszczeniu redukcja promieniowa- nia UV odbywa się przez absorpcję fotonów przez chromofor, czyli filtr UV, co powoduje jego wzbudzenie. Cząsteczka po- chłaniająca energię rozprasza ją w postaci ciepła lub światła, w zazwyczaj bardzo krótkim czasie. Dzieje się to na sposób np. fluorescencji lub fosforescencji, co powoduje powrót do stanu podstawowego lub macierzystego. Izomeryzacja, frag- mentacja, reaktywność z innymi cząsteczkami czy też wy- twarzanie wolnych rodników zmniejszają lub całkowicie eli- minują zdolność chromoforu do pochłaniania energii. W wy- niku tego działania następuje degradacja filtru UV. W produktach fotoprotekcyjnych zawierających filtry or- ganiczne stosuje się przeważnie mieszaniny związków, po- nieważ żaden pojedynczy związek nie zapewnia odpowied- niej ochrony przed promieniowaniem UVA i UVB przy zasto- sowaniu dopuszczalnych stężeń. Równie częstym zjawiskiem jest łączenie filtrów chemicznych z fizycznymi, choć wymaga to uprzednio prowadzonych badań w celu uniknięcia wpływu na rozkład filtrów organicznych z wytworzeniem toksycznych fotoproduktów [9]. PODZIAŁ FILTRÓW PRZECIWSŁONECZNYCH ZE WZGLĘDU NA RODZAJ I POZIOM OCHRONY Ustawa o produktach kosmetycznych z dnia 4 października 2018 r. [10] definiuje substancję promieniochronną jako sub- stancję chroniącą skórę przed szkodliwym działaniem pro- mieniowania ultrafioletowego. Produkt ochrony przeciw- słonecznej to każdy preparat, którego przeznaczeniem jest wyłącznie lub przede wszystkim ochrona przed promieniowa- niem UV na sposób pochłaniania, rozpraszania lub odbijania promieniowania [10, 11]. Od takich związków oczekuje się wo- doodporności, fotostabilności, a także niewielkiej zdolności do penetracji w głąb skóry, nie dalej niż do warstwy rogowej. Do- datkowymi wymogami są brak powodowania reakcji alergicz- nych, brak toksyczności oraz bezpieczeństwo dla skóry [1]. Filtry fizyczne są to związki pochodzenia mineralnego. Działają na zasadzie odbijania promieniowania z całego za- kresu długości fal. Tworzą na powierzchni skóry ochronną warstwę przed promieniami UV, przez co nie wnikają w głęb- sze warstwy skóry [12]. Związki te wykazują szersze spektrum ochrony, mniejsze właściwości uczulające, większą fotosta- bilność w porównaniu do filtrów organicznych [1, 13]. Dwutlenek tytanu oraz tlenek cynku chronią przed pro- mieniowaniem UVA i UVB, jednak zakres ich ochrony jest ni- ski w porównaniu z innymi organicznymi filtrami UV. Czą- steczki pigmentu często są pokrywane silikonami, tlenkiem glinu czy kwasami tłuszczowymi po to, aby zmniejszyć ich nagromadzenie, ułatwić ich rozprowadzanie na powierzchni skóry [1], ale przede wszystkim po to, aby zablokować ich kon- takt z wodą, aby nie powstawały wolne rodniki. Filtry chemiczne to związki posiadające pojedyncze lub wielokrotne struktury aromatyczne, czasami sprzężone z po- dwójnymi wiązaniami węgiel-węgiel lub ugrupowania karbo- nylowe [14]. Związki te pochłaniają część promieniowania, natomiast odbijają promieniowanie o długości fali wyższej niż 380 nm, widzialne lub podczerwone (IR). Filtry organicz- ne są całkowicie nierozpuszczalne w wodzie, dzięki czemu utrzymują się na powierzchni skóry. Charakteryzują się rów- nież dużą masą cząsteczkową – mają ograniczoną penetra- cję w komórkach skóry, więc nie przechodzą przez warstwę rogową [12]. Aby dana substancja została dopuszczona do użytku jako filtr przeciwsłoneczny musi przejść przez szereg badań po- twierdzających ich działanie i bezpieczeństwo stosowania. Tylko 2 związki nieorganiczne i 74 organiczne zostały do- puszczone do stosowania w Unii Europejskiej. Filtry orga- niczne są benzofenonami lub pochodnymi kamfory, benzo- ilometanów i kwasów: paraaminobenzoesowego, salicylowe- go, cynamonowego oraz antranilowego [11]. Spośród wszystkich dopuszczonych związków, wybrano 3 najbardziej kontrowersyjne filtry chemiczne i przyjrzano się ich strukturze, właściwościom, fotostabilności oraz bezpie- czeństwu stosowania. Rys.1 Mechanizm absorpcji w filtrach organicznych i nieorganicznych Źródło:Opracowanie własne4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 22 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N AVOBENZONE Właściwości fizykochemiczne Avobenzone (AVO) to potoczna nazwa 4-tert-butylo-4’me- toksydibenzoilometanu (rys. 2). Wg nomenklatury INCI (In- ternational Nomenclature Cosmetic Ingredient) stosowanej w nazewnictwie składników produktów kosmetycznych jego nazwa to Butyl Methoxydibenzoylmethane. Związek ten jest białawym lub żółtawym krystalicznym proszkiem o słabym zapachu. Dobrze rozpuszcza się w olejach, nie rozpuszcza się w wodzie [15]. Maksimum absorpcji wykazuje przy długości fali równej 355 nm [16]. Rys.2 Struktura Avobenzone Źródło:Opracowanie własne Fotostabilność Avobenzone występuje w postaci dwóch tautomerów: enol i diketon. Ze względu na asymetryczność tego związku istnie- ją dwie postaci enoli (rys. 3). Izomeryzacja keto-enolowa związana jest ze spadkiem ab- sorbcji w zakresie UVA (320-400 nm) i równoczesnym wzro- stem absorpcji w zakresie UVC (260-280 nm). Pod wpływem promieniowania, forma enolowa ulega fotoizomeryzacji do formy diketonowej. Proces ten jest zależny od obecności tlenu. Fotostabilność butylometoksydibenzoilometanu jest za- leżna od rodzaju rozpuszczalnika [17]. Po napromieniowaniu, związek ten jest fotostabilny w rozpuszczalnikach polarnych proteolitycznych, a niestabilny w polarnych rozpuszczalni- kach aprotycznych. Najlepszym rozpuszczalnikiem stosowa- nym w przemyśle zapewniającym fotoochronę jest olej mine- ralny i/lub mirystynian izopropylu [18]. Na widmach Avoben- zone obserwuje się przejścia pasma – pierwsze z nich ma swoje maksimum absorpcji przy długości fali równej 350 nm i jest przypisywane enolowej formie, drugie, znacznie słabsze pasmo, z maksimum przy 270 nm jest uważane za pochodzące od formy diketonowej. Wraz z rosnącym czasem naświetlania zmniejsza się intensywność pierwszego pasma, a zwiększa O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 O O CH3 CH3 CH3 H H e n o l Z - enol E- enol E- diketon O CH3 C O CH2 O CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 C O O CH3 CH2 O termicznie lub hv (UV) termicznie lub hv (UV) przez rotację, hv (UV) lub fotoizomeryzację hv (UV) i fotodegradacja O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 O O CH3 CH3 CH3 H H e n o l Z - enol E- enol E- diketon O CH3 C O CH2 O CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 C O O CH3 CH2 O termicznie lub hv (UV) termicznie lub hv (UV) przez rotację, hv (UV) lub fotoizomeryzację hv (UV) i fotodegradacja O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 O O CH3 CH3 CH3 H H e n o l Z - enol E- enol E- diketon O CH3 C O CH2 O CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 C O O CH3 CH2 O termicznie lub hv (UV) termicznie lub hv (UV) przez rotację, hv (UV) lub fotoizomeryzację hv (UV) i fotodegradacja Rys.3 Avobenzone w równowadze keto-enolowej Źródło:Opracowanie własne na podstawie [17] O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 OO H H CH3 CH3 CH3 O CH3 O O CH3 CH3 CH3 H H e n o l Z - enol E- enol E- diketon O CH3 C O CH2 O CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 C O O CH3 CH2 O termicznie lub hv (UV) termicznie lub hv (UV) przez rotację, hv (UV) lub fotoizomeryzację hv (UV) i fotodegradacja4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 23 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N drugiego, co jest związane ze zjawiskiem tautomeryzacji, czy- li wzajemnym przechodzeniem w siebie formy enolowej i di- ketonowej pod wpływem jakiegoś czynnika (w tym przypadku fotonów) lub na skutek spontanicznej reakcji wewnątrzczą- steczkowej. Przemiana enolu w diketon może być wynikiem przeniesienia protonu do sąsiedniego wiązania podwójnego. Izomery te prezentują pasma absorpcji jako przejścia z orbita- li wiążących na antywiążące [19]. Pasma przejść π-π* przesu- wają się w stronę wyższych długości fali wraz z rosnącą polar- nością rozpuszczalnika. Maksimum absorpcji formy enolowej w rozpuszczalnikach polarnych położone jest przy wyższych długościach fal w stosunku do położenia maksimum w roz- puszczalnikach niepolarnych. Ze względu na tworzenie się agregatów w wodzie, na widmach obserwuje się typowy pro- fil rozpraszania dla zawiesiny koloidalnej z ogonem rozciąga- jącym się na większe długości fal [20]. Jak wspomniano, fotodegradacja prowadzi do nieodwracal- nego rozkładu Avobenzone i tworzenia się reaktywnych form (np. tlenu singletowego), przez co Avobenzone obecny w pre- paracie musi być dodatkowo stabilizowany. Jedną z metod stabilizacji jest wprowadzenie do produktu antyoksydantów. Ich działanie związane jest z obecnością wolnych elektronów, które mogą być oddane do niesparowanych elektronów wol- nych rodników. To powoduje wygaszanie reaktywnych form. Do najlepiej przebadanych związków pełniących rolę stabili- zatorów zalicza się witaminę C i E, a także ubichinon. Efekt stabilizacji jest uzależniony od stężenia przeciwutleniacza – pod wpływem promieniowania obserwuje się spadek ab- sorpcji w zakresie UVA, czyli spadek skuteczności fotoprotek- cji, aczkolwiek jest on niższy niż w przypadku czystego związ- ku. Ubichinon i witamina E są obiecującą opcją do zwięk- szania stabilności filtrów, a także wartości SPF bez potrzeby wprowadzania kolejnych substancji [21]. Innym czynnikiem stabilizującym jest zamknięcie czą- steczki w miceli. Udowodniono, że formowanie miceli pro- wadzi do dezagregacji Avobenzone. Ta forma stabilizacji nie zapobiega w pełni procesowi diketonizacji, ale w zależności od wybranego środka powierzchniowo czynnego może osią- gać poziom stabilizacji porównywalny do czystego metanolu. Wnioskuje się, że zamknięcie w micelach zapewnia dostęp do cząsteczek wody, co ułatwia zmianę formy enolowej po ab- sorpcji fotonów i relaksacji [21]. Aby zapewnić maksymalną skuteczność filtra, a tym sa- mym bezpośrednio kontrolować jego fotostabilność, łączy się różne fotostabilizatory (np. filtr Octocrylene (INCI), czyli 2-cyjano-3,3-difenyloprop-2-enian 2-etyloheksylu) oraz wy- gaszacze stanu wzbudzonego (np. Ethylhexyl Methoxycry- lene (INCI) czyli 2-cyjano-3,3-difenyloprop-2-enian 2-ety- loheksylu) [22]. Bezpieczeństwo Rozprawy na temat bezpieczeństwa stosowania Avobenzo- ne w kosmetykach przeciwsłonecznych trwają od momen- tu dowiedzenia, że związek ten ulega rozpadowi pod wpły- wem promieniowania UV. Istnieją doniesienia o potencjale fototoksycznym, który może wynikać z powstających w wy- niku ekspozycji na promieniowanie UV fotoproduktów [22]. Wyszczególniono dwie główne klasy fotoproduktów: ben- zile (aromatyczne diketony) i aromatyczne pochodne gliok- salu (aldehydu szczawiowego), które są silnymi czynnikami uczulającymi [23]. Wynika z tego, że w wyniku fotodegradacji Avobenzone powstają klasy fotoproduktów o dużym poten- cjale uczulającym, co zostało potwierdzone badaniami z uży- ciem testów foto-patch [24, 25]. Potencjał fototoksyczny został wykryty przez jeden z testów dla samego związku, jak i w po- łączeniu z innymi filtrami. Co zaskakujące, podczas testów na modelu ludzkiej skóry nie zaobserwowano podobnych wy- ników. Sugeruje się zatem akceptowalną fotostabilność pro- duktów zawierających ten filtr [26]. Avobenzone znajduje się na liście substancji dopuszczonych do stosowania w produktach kosmetycznych. Jego maksymal- ne stężenie w produktach kosmetycznych określone w Rozpo- rządzeniu 1223/2009 dotyczącym produktów kosmetycznych wynosi 5% [11]. SCCS (Scientific Committee on Customer Safety) potwierdził brak skutków estrogennych o potencjalnie szkodli- wym wpływie na zdrowie ludzkie – oznacza to, że substancja ta nie oddziałuje na te same receptory co hormon i nie powoduje podobnego działania w organizmie człowieka. OXYBENZONE Właściwości fizykochemiczne oraz zastosowania Oxybenzone (INCI: Benzophenone-3) (rys. 4), a właściwie (2-hydroksy-4-metoksyfenylo)-fenylometanon jest słabo roz- puszczalny w wodzie oraz dobrze w większości rozpuszczal- ników organicznych. Może mieć postać białego lub żółtego proszku. Pochłania promieniowanie ultrafioletowe w zakre- sie UVA i UVB [27]. Substancja ta jest używana w wielu kosmetykach, nie tyl- ko jako filtr przeciwsłoneczny. Można ją odnaleźć również w produktach do higieny osobistej (tj. szampony i odżywki do włosów, kremy przeciwzmarszczkowe, mydła i olejki do ką- pieli), w perfumach czy kosmetykach kolorowych (np. pudry, tusze do rzęs) [28]. Jego funkcją jest absorbowanie promie- ni UV w celu zapobiegania obniżenia jakości produktów ko- smetycznych. Rys.4 Struktura Oxybenzone Źródło:Opracowanie własne4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 24 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N Fotostabilność Oxybenzone charakteryzuje się wysoką fotostabilnością, za- równo względem promieniowania UV, jak i promieniowa- nia słonecznego oraz znacznymi właściwościami absorp- cyjnymi. Na widmach absorpcyjnych związku obserwuje się 3 pasma o maksimach przy następujących długościach fal: 241 nm, 288 nm i 324 nm. Pierwsze dwa są wynikiem obec- ności w strukturze dwóch pierścieni benzenowych, na- tomiast trzecie obecnością ugrupowania keto-fenolowe- go w cząsteczce. W ciągu 9 godzin naświetlania, utrata tego związku jest mniejsza niż 5%, a na jego fotostabilność nie wpływa obecność wygaszacza np. metioniny. Filtr ten posia- da skuteczny mechanizm powracania do stanu podstawowe- go po przekształceniu w stan wzbudzony pod wpływem ab- sorpcji energii przez formę enolową. Po przeniesieniu energii do cząsteczki w stanie wzbudzonym, stan ten jest wygasza- ny dzięki konwersji wewnętrznej do formy ketonowej, a ener- gia jest przeniesiona ponownie na cząsteczkę w stanie pod- stawowym [19]. Odczyn środowiska ma wpływ na działanie tego filtra prze- ciwsłonecznego. W przeciwieństwie do form anionowych, cząsteczki obojętne przeważające w środowisku wodnym nie ulegają fotodegradacji nawet po długim czasie naświe- tlania. Podczas badań nad zdeprotonowaną formą filtra, za- obserwowano znacząco zmniejszony poziom absorpcji pro- mieni w zakresie 370-330 nm względem widm układu obo- jętnego [29]. Na podstawie badań wpływu kwasu huminowego na de- gradację BP-3 pod wpływem sztucznego światła słoneczne- go wysnuto wniosek, że degradacja BP-3 wzrasta w obecności kwasu huminowego w porównaniu do bezpośredniej fotoli- zy w wodzie. Zjawisko to można wytłumaczyć fotowrażliwo- ścią tego kwasu, który absorbuje energię słoneczną i gene- ruje rodniki, które z kolei mogą atakować związki chemiczne w wodzie. Okres półtrwania BP-3 w czystym roztworze wod- nym wynosi 433 dni [30]. Bezpieczeństwo stosowania dla zdrowia ludzkiego i środowiska Obawy konsumentów odnośnie benzofenonu-3 w produk- tach ochrony przeciwsłonecznej budzi wielkość cząstecz- ki – jest ona wystarczająco mała, by przeniknąć przez skórę, skąd może dostać się do krwiobiegu. Wnioskuje się, że zwią- zek ten może być przenoszony przez białka nośnikowe oso- cza, oddziaływać z albuminami surowicy ludzkiej i wypierać leki czy inne substancje, co powodowałoby zakłócenia w pra- widłowym funkcjonowaniu organizmu. Benzofenon-3 wyda- lany jest z organizmu głównie z moczem, po związaniu z kwa- sem glukuronowym [28]. Końcowy okres półtrwania jest dłu- gi, a sam związek w osoczu ulega akumulacji [31]. Coraz częściej pojawiają się doniesienia o toksyczności Oxybenzone, co zostało poparte badaniami na dwóch or- ganizmach – danio pręgowanym (Danio rerio) oraz karasiu chińskim (Carassius auratus). W obydwu przypadkach zosta- ły potwierdzone zachodzące zmiany związane z aktywnością i strukturą enzymów antyoksydacyjnych, a ponadto zmiany w stężeniu glutationu u Carassius auratus oraz indukcja wol- nych rodników u Danio reri) [32, 33]. Wzrost peroksydacji lipi- dów i spadek aktywności antyoksydacyjnej w korze czołowej oraz hipokampie zaobserwowano również u samic szczurów przy działaniu Oxybenzone o stężeniu 100 mg/kg masy ciała, co odpowiada stężeniu związku w osoczu ludzkim przy stoso- waniu kosmetyków przeciwsłonecznych zawierających bada- ny filtr [34]. Związek ten może więc ulegać akumulacji w or- ganizmie oraz generować stres oksydacyjny. Działanie Oxybenzone może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie tkanek i narządów, tj. skóra, nerki, mózg, układ endokrynny i hematologiczny, narządy rozrodcze, a także na rozwój płodu w czasie ciąży – jego wykrywalne po- ziomy stwierdzono w moczu oraz mleku kobiet karmiących. Zaobserwowano również, że związek ten może zmieniać mor- fologię gruczołu sutkowego [28, 35]. Według Północnoame- rykańskiej Grupy ds. Kontaktowego Zapalenia Skóry, filtr ten jest zaliczany do trzech najczęstszych alergenów w tej gru- pie produktów kosmetycznych [36]. Wszystkie benzofeno- ny są zaliczane do grupy substancji chemicznych zaburzają- cych gospodarkę hormonalną ze względu na powinowactwo do receptorów steroidowych, co może powodować zaburza- nia w funkcjonowaniu gonad. Ponadto, związki te są antagoni- stami względem receptorów androgenowych i progesterono- wych oraz mogą być inhibitorami bądź stymulatorami w pro- cesach produkcji bądź metabolizmie hormonów [28]. Według najnowszych doniesień SCCS, BP-3 kumuluje się w znacznej części w wątrobie szczurów, gdzie może być prze- kształcony do 2,4-dihydroksybenzofenonu (BP-1) oraz praw- dopodobnie do (2-hydroksy-4-metoksyfenyl)(2-hydroksyfe- nyl)metanonu (BP-8) pod wpływem enzymów, z czego BP-1 jest głównym metabolitem również u ludzi [35]. W produk- tach do ochrony przeciwsłonecznej jego dopuszczalne stę- żenie wynosi 2%, natomiast w pozostałych kosmetykach stę- żenie maksymalne wynosi 0,5% [11]. W badaniach NTP (Na- tional Toxicology Program) nie zaobserwowano zmian genów reagujących na estrogeny ani niekorzystnych objawów kli- nicznych przed ani po porodzie pod wpływem działania fil- tra [37]. Badania in vitro i in vivo potwierdziły brak fotomu- tagennych i fotogenotoksycznych właściwości, a także to, że związek nie jest fototoksyczny. W przypadku tego filtra, zaob- serwowano, że nie wykazuje on stymulacji proliferacji komó- rek raka piersi, ale przy długotrwałej styczności z produktem o odpowiednio wysokim stężeniu obserwuje się zwiększo- ne właściwości migracyjne i inwazyjne dwóch linii komór- kowych raka piersi in vitro. Sugeruje się więc, że stwarza on ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu przez uwa- runkowaną przez retikulum endoplazmatyczne aktywację transkrypcyjną genów. Ponadto wykazano, że związek ten nie wpływa na poziom hormonów tarczycowych i nie jest w sta-4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 25 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N nie zaburzyć ich homeostazy. Substancja nie wykazuje dzia- łania żrącego ani drażniącego na skórę czy oczy. Używanie tego związku zostało zakazane na Hawajach, Wy- spach Dziewiczych Stanów Zjednoczonych oraz w Palau ze względu na to, że stanowi wielkie zagrożenie dla raf koralo- wych. Koralowce narażone na działanie Oxybenzone ulega- ją wybieleniu. Jest to związane z utratą integralności mem- bran, co prowadzi do utraty pigmentów u zooksantelli [38], które wraz z koralem pozostają w relacji symbiotycznej. Wy- kazano też, że związek ten pełni istotną rolę w uszkodzeniach larw koralowców [39]. OCTINOXATE Właściwości fizykochemiczne Octinoxate (INCI: Ethylhexyl Methoxycinnamate) czyli metok- sycynamonian etyloheksylu / OMC) to ester kwasu cynamo- nowego (rys. 5). Jest lepką, nierozpuszczalną w wodzie cieczą, może być bezbarwny lub przyjmować barwę jasnożółtą [40]. Pochłania promieniowanie UVB w zakresie fali 280-320 nm, chociaż niskoenergetyczny ogon widma absorpcji rozciąga się na zakres odpowiadający UVA, czyli 320-400 nm [41]. Fotostabilność Metoksycynamonian oktylu pod wpływem promieniowa- nia przekształca się z izomeru trans w izomer cis – co stano- wi główny szlak reakcji fotochemicznej tego związku (rys. 6). Forma Z- charakteryzuje się mniejszą zdolność absorpcji pod wpływem promieniowania UV. Zdolności absorpcyjne izo- meru trans zależą od polarności rozpuszczalnika w porów- naniu do formy cis, gdzie nie znaleziono podobnej zależności. Na widmie absorpcyjnym rozcieńczonych roztworów ob- serwuje się przesunięcie maksimum w zależności od roz- puszczalnika – forma trans wykazuje maksimum absorpcji przy długości fali równej 291 nm w cykloheksanie, natomiast w metanolu i etanolu następuje przesunięcie do ok. 310 nm. Co ciekawe, polarność rozpuszczalnika ma znaczenie jedy- nie w przypadku izomeru E-, w przypadku izomeru Z- w oby- dwu przypadkach maksimum wynosi 305 nm, chociaż widma pomiędzy rozpuszczalnikami różnią się szerokością (dla cy- kloheksanu pasmo jest węższe). Pod wpływem promieniowa- nia UVA i UVB gwałtownie maleje zakres pochłanianego pro- mieniowania formy trans w rozpuszczalniku niepolarnym aż do momentu osiągnięcia fazy fotostacjonarnej. W tym stanie intensywność absorpcji jest wyższa dla rozpuszczalnika nie- polarnego niż dla polarnego. W rozcieńczonym roztworze roz- puszczalnika organicznego dominującą reakcją jest więc foto- izomeryzacja, choć może wystąpić dodatkowa fotodegradacja. W wyniku agregacji na widmie absorpcyjnym, obserwuje się długi ogon w czerwieni, ponieważ następuje rozpraszanie światła przez cząsteczki oraz charakterystyczne przesunięcia do odpowiedniego zakresu. Agregacja cząsteczek trans w po- łączeniu z przesunięciami prowadzi do zwiększenia polaryzo- walności. Pod wpływem promieniowania, na widmie ukazują się 3 piki o charakterystycznych długościach fal, co wskazuje na powstawanie fotoproduktów, nie tylko formy cis. Dodatko- wymi produktami są np. 4-metylobenzaldehyd oraz 2-ety- loheksanol, które mają zmniejszoną zdolność do pochłania- nia promieniowania UVB, co objawia się absorpcją wyższych wartości energii. Jest to spowodowane utratą koniugacji, czy- li zjawiska nakładania się jednego orbitalu π na drugi przez sąsiednie wiązanie σ. W wyniku fotodegradacji mogą wytwo- rzyć się również przejściowe produkty, których absorpcja jest przesunięta w kierunku rejonu UVA, co sugeruje powstawa- nie związków o większej koniugacji. Podsumowując, agrega- cja prowadzi do szybkiej, nieodwracalnej degradacji oraz po- wstania złożonej mieszaniny fotoproduktów. Zjawisku agregacji cząsteczek można zapobiec poprzez włączenie do formuły antyoksydantów czy wygaszaczy sta- nów wzbudzonych [41]. Bezpieczeństwo stosowania dla zdrowia ludzkiego i środowiska Octinoxate oddziałuje na układ hormonalny człowieka i in- nych organizmów [42]. Związek ten ma podobne działanie endokrynologiczne jak Oxybenzone. Narażenie na negatyw- ne skutki działania jest związane ze spadkiem poziomu T4, co jest spowodowane hamowaniem 5’dejodynazy, czyli en- zymu katalizującego konwersję T4 do T3 [43]. Ester wykazu- je łagodne właściwości fotoalergiczne [44] i jest wykrywalny w moczu, surowicy i mleku matki [45]. Według SCCS, związek Rys.6 Struktura izomeru trans i cis Octinoxate Źródło:Opracowanie własne. Rys.5 Struktura Octinoxate (gwiazdką oznaczono centrum chiralności) Źródło:Opracowanie własne4 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 26 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N ten jest bezpieczny do stosowania, charakteryzuje się niskim poziomem ostrej toksyczności, nie jest drażniący ani uczula- jący, choć w pewnym przypadkach może odpowiadać za aler- giczne zapalenie skóry. Substancja nie jest fotomutagenna, a jej dawka teratogenna wynosi ponad 500 mg/kg masy cia- ła dziennie [46]. Podobnie jak Oxybenzone, związek ten nie jest dopusz- czony do użytku w niektórych miejscach na świecie, głównie tam, gdzie występują duże ilości koralowców. Udowodniono, że filtr ten przyczynia się do ich zanikania zgodnie z mecha- nizmem, który przedstawiono wcześniej [37, 38]. PODSUMOWANIE Ze względu na rosnącą świadomość na temat szkodliwego działania promieniowania UV, filtry przeciwsłoneczne stały się obiektem badań wielu naukowców. Do głównych aspektów poruszanych w pracach badawczych należą właściwości fizy- kochemiczne, fotostabilność oraz bezpieczeństwo stosowania. Wszystkie dopuszczone do użytku przez FDA (Food & Drug Administration) i Unię Europejską związki fotoprotekcyj- ne spełniają wszelkie względy bezpieczeństwa, różnią się głównie poziomem fotostabilności. SCCS dostarcza coraz to nowych, obszernych opinii potwierdzających wszystkie te aspekty. W celu poprawy poziomu fotostabilności w produk- tach kosmetycznych stosuje się mieszaniny filtrów mecha- nicznych, dodatki filtrów fizycznych do związków organicz- nych lub zwiększenie ilości filtra UV. W przypadku popular- nego Avobenzone, ciekawym podejściem jest zastosowanie fotostabilizatorów oraz wygaszaczy stanu wzbudzonego. Niektóre związki przy długotrwałym stosowaniu mogą mieć negatywny wpływ na układ hormonalny człowieka lub wyka- zywać działania fotouczulające. Wpływ na inne układy, narzą- dy wewnętrzne czy rozwój płodu w trakcie ciąży w dużej mie- rze pozostaje w dalszym ciągu w kwestii domysłów i wymaga przeprowadzenia większej ilości badań. Wykazano, że związki te mogą ulegać akumulacji w krwiobiegu. Ponadto, związki te mogą mieć szkodliwy wpływ na środowisko wodne i rafy kora- lowe. O ile w przypadku Oxybenzone i Octinoxate działanie to jest dobrze udokumentowane, to Avobenzone wydaje się dość bezpieczny. Niestety, najnowsze wstępne badania nad Avoben- zone [47, 48] sugerują, że związek ten może oddziaływać na środowisko i organizmy wodne w dość podobny sposób. LITERATURA / REFERENCES 1 . Smyk P, Smyk E, Hołyńska-Iwan I, Olszewska-Słonina D. Połączenie filtrów naturalnych i sztucznych jako najlepsze źródło ochrony prze- ciwsłonecznej w preparatach kosmetycznych. In: Górecki M, Gór- ska A, Ślachciak D. Nauka niejedno ma imię. Bydgoszcz: Wydaw. Ucz. UTP;2016:220-221. 2 . Krzyżostan M. Ochrona przeciwsłoneczna. Fakty i mity na temat działa- nia filtrów słonecznych. Cosmetic reporter. 2018;7-12:26-128. 3 . Narayanan DL, Saladi RN, Fox JL. Ultraviolet radiation and skin cancer. International Journal of Dermatology.2010;49:978-986. https://doi.org/10.1111/j.1365-4632.2010.04474.x 4 . UV Radiation. Centers for Disease Control and Prevention. https:// www.cdc.gov/nceh/features/uv-radiation-safety/index.html. Accessed 18.03.2022. 5 . Radiation: Ultraviolet (UV) radiation. World Health Organization. https:// www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/radiation-ul- traviolet-(uv). Accessed 18.03.2022. 6 . Osterwalder U, Herzog B. Chemistry and Properties of Organic and Inorganic UV Filters. In: Lim HW, Draelos ZD, eds. Clinical Guide to Sunscreens and Photoprotection. New York: Informa Healthcare; 2009:11-38. 7 . Rodrigues NDN, Staniforth M, Stavros VG. Photophysics of sunscreen molecules in the gas chase: a stepwise approach towards understan- ding and developing next-generation sunscreens. Proceedings. Mathe- matical, Physical and Engineering Sciences. 2016;472:1-29. https://doi.org/10.1098/rspa.2016.0677 8 . Rodzik-Czałka Ł. Nanostrukturalne fluorescencyjne materiały hybrydo- we do konstrukcji biosensorów. Rozprawa doktorska. Kraków: Uniwer- sytet Jagielloński; 2018. 9 . Nałęcz-Jawecki G, Zawadzki T, Skrzypczak A. Substancje promie- niochronne a środowisko przyrodnicze. Biuletyn Wydziału Farmaceu- tycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. 2012;5:32-39. 10 . Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o produktach kosmetycznych. Dz.U. 2018 poz. 2227. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=W- DU20180002227. Accessed 14.03.2022. 11 . Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych (wer- sja przekształcona). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HT- ML/?uri=CELEX:32009R1223. Accessed 14.03.2022. 12 . Stanisz B. Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowa- nia UV. Farmacja Polska. 2009;65(5):363-368. 13 . Serpone N, Dondi D, Albini A. Inorganic and organic UV filters: Their role and efficacy in sunscreens and suncare products. Inorganica Chimica Acta. 2007;360(3):794-802. https://doi.org/10.1016/j.ica.2005.12.057 14 . Chrisvert A, Salvador A. UV Filters in Sunscreens and other Cosmetics. Regulatory Aspects and Analytical Methods. In: Chrisvert A, Salvador A. Analysis of Cosmetic Products. Italy: Elsevier Science; 2007:83-120. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-52260-3.X5020-7 15 . Avobenzone. PubChem. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/ Avobenzone. Accessed 12.03.2022. 16 . Bojarowicz H, Bartnikowska N. Kosmetyki ochrony przeciwsłonecznej. Część I. Filtry UV oraz ich właściwości. Problemy Higieny i Epidemiologii. 2014;95(3):596-601. 17 . Murphy RB, Staton J, Rawal A, Darwish TA. The effect of deuteration on the keto-enol equilibrium and photostability of the sunscreen agent Avobenzone. Photochemical & Photobiological Science. 2020;19:1410-1422. https://doi.org/10.1039/D0PP00265H 18 . Vallejo JJ, Mesa M, Gallardo C. Evaluation of the Avobenzone photostabi- lity In solvents User In cosmetics formulation. Vitae. 2011;18(1):63-71. 19 . Abid AR, Marciniak B, Pędziński T, Sahid M. Photo-stability and photo- -sensitizing characterization of selected sunscreens’ ingredients. Jour- nal of Photochemistry and Photobiology A: Chemistry. 2017; 332:241-250. https://doi.org/10.1016/j.jphotochem.2016.08.036 20 . Hanson KM, Cutuli M, Rivas T, et al. Effects of solvent and micellar enca- psulation on the photostability of Avobenzone. Photochemical & Photo- biological Sciences. 2020;19:390-398. https://doi.org/10.1039/C9PP00483A 21 . Afonso S, Horita K, Sousa e Silva JP, et al.Photodegradation of Avoben- zone: Stabilization effect of antioxidants. Journal of Photochemistry and Photobiology. 2014;140:36-40. https://doi.org/10.1016/j.jphotobiol.2014.07.004 22 . Nash JF, Tanner PR. Relevance of UV filter/sunscreen product photosta- biity to human safety. Photodermatology, Photoimmunology & Photome- dicine. 2014;30:88-95. https://doi.org/10.1111/phpp.12113 23 . Karlsson I, Hillerstrӧm L, Stenfeldt AL, et al. Photodegradation of diben- zoylmethanes: potential causa of photocontact allergy to sunscreens. Chemical research In toxicology. 2009;22(11):1881-1892. https://doi.org/10.1021/tx900284e 24 . Victor FC, Cohen DE, Soter NA. A 20-year analysis of previous and emerging allergens that elicit photoallergic contact dermatitis. Journal of the American Academy of Dermatology. 2010;62(4):605-610. https://doi.org/10.1016/j.jaad.2009.06.084 25 . Shaw T, Simpson B, Wilson B, et al. True photoallergy to sunscreens is rare despite popular belief. Dermatitis. 2010;21(4):185-198. 26 . Gaspar LR, Tharmann J, Maia Campos PM, Liebsch M. Skin phototoxici- ty of cosmetics formulations containing photounstable and photostable UV-filters and vitamin A palmitate. T oxicology In Vitro. 2013;27:418-425. https://doi.org/10.1016/j.tiv.2012.08.0064 / 2022 Kosmetologia Estetyczna 27 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N 27 . Oxybenzone. PubChem. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/ Oxybenzone. Accessed 12.05.2022. 28 . Wnuk W, Michalska K, Krupa A, Pawlak K. Benzophenone-3, a chemi- cal UV-filter in cosmetics: is it really safe for children and pregnant wo- men? Advances in Dermatology and Allergology. 2022;1(39):26-33. https://doi.org/10.5114/ada.2022.113617 29 . Wong NGK, Berenbeim JA, Hawkridge M, et al. Mapping the intrinsic ab- sorption properties and photodegradation pathways of the protonated and deprotonated forms of the sunscreen Oxybenzone. Physical Chemi- stry Chemical Physics. 2019;21(26):14311-14321. https://doi.org/10.1039/C8CP06794E 30 . Liu YS, Ying GG, Shareef A, Kookana RS. Photostability of the UV filter benzophenone-3 and its effect on the photodegradation of benzotria- zole in water. Environmental Chemistry. 2011;8(6):581-588. https://doi.org/10.1071/EN11068 31 . Matta MK, Zusterzeel R, Nageswara RP, et al. Effect of sunscreen ap- plication under maximal use conditions on plasma concentration of sunscreen active ingredients. JAMA. 2019;321(21):2082-2091. https://doi.org/10.1001/jama.2019.5586 32 . Rodriguez-Fuentes G, Sandoval-Gio J, Arroyo-Silva A, et al. Evaluation of the estrogenic and oxidative stress effects of the UV filter 3-benzo- phenone In zebrafish (Danio rerio) Eleuthero-embryos. Ecotoxicology and Environmental Safety. 2015;115:14-18. https://doi.org/10.1016/j.ecoenv.2015.01.033 33 . Liu H, Sun P, Liu H, et.al. Hepatic oxidatiove stress biomarker responses in freshwater Fish Carassius auratusexpose to four benzophenone UV filters. Ecotoxicology and Environmental Safety. 2015;119:116-122. https://doi.org/10.1016/j.ecoenv.2015.05.017 34 . Skórkowska A, Maciejska A, Pomierny B, et al. Effects of combined pre- natal and adult benzophenone-3 dermal exposure on factors regulating neurodegenerative processes, blood hormone levels, and hematologi- cal parameters in female rats. Neurotox Res. 2020;37:683-701. https://doi.org/10.1007/s12640-020-00163-7 35 . Opinion on Benzophenone-3 (CAS No 131-57-7, EC No 205-031-5). Scientific Committee on Consumer Safety, European Commission. https://ec.europa.eu/health/system/files/2021-04/sccs_o_247_0.pdf. Ac- cessed 26.05.2022. 36 . Warshaw EM, Wang MZ, Maibach HI, et al. Patch test reactions associa- ted with sunscreen products and the importance of testing to an expan- ded series: retrospective analysis of North American Contact Dermati- tis Group data, 2001 to 2010. Dermatitis. 2013;24:176-182. https://doi.org/10.1097/DER.0b013e3182983845 37 . National Toxicology Program. https://ntp.niehs.nih.gov/whatwestu- dy/testpgm/status/ts-10260-s.html?utm_source=direct&utm_me- dium=prod&utm_campaign=ntpgolinks&utm_term=ts-10260-s. Acces- sed 15.05.2022. 38 . Danovaro R, Bongiorni L, Corinaldesi C, et al. Sunscreens cause coral bleaching by promoting viral infections. Environmental Health Perspec- tives. 2008;116(4):441-447. https://doi.org/10.1289/ehp.10966 39 . Danovaro R, Corinaldesi C. Sunscreen Products Increase Virus Produc- tion Through Prophage Induction in Marine Bacterioplankton. Microbial ecology. 2003;45(2):109-118. https://doi.org/10.1007/s00248-002-1033-0 40 . Octinoxate. Pubchem. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/ Octinoxate. Accessed 18.05.2022. 41 . Hanson KM, Narayanan S, Nichols VM, Bardeen CJ. Photochemical de- gradation of the UV filter octyl methoxycinnamate in solution and in aggregates. Photochemical & Photobiological Sciences. 2015;14:1607-1616. https://doi.org/10.1039/c5pp00074b 42 . Ramos S, Homem V, Alves A, Santos L. Advances in analytical methods and occurrence of organic UV-fi lters in the environment – a review. Science of the Total Environment. 2015;526:278-311. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2015.04.055 43 . Klammer H, Schlecht C, Wuttke W, et al. Effect of a 5-day treatment with the UV-filter octyl-methoxycinnamate (OMC) on the function of the hy- pothalamo-pituitary-tyroid function in rats. Toxicology. 2007;238(2-3): 192 -199. https://doi.org/10.1016/j.tox.2007.06.008 44 . Darvay A, White IR, Rycroft RJ, et al. Photoallergic contact dermatitis is uncommon. The British Journal of Dermatology. 2001;145(4):597-601. https://doi.org/10.1046/j.1365-2133.2001.04458.x 45 . Ruszkiewicz JA, Pinkas A, Ferrer B, et al. Neurotoxic effect of active in- gredients in sunscreen products, a contemporary review. Toxicology re- ports. 2017;4:245-259. https://doi.org/10.1016/j.toxrep.2017.05.006 46 . Opinion on the Evaluation of Potentially Estrogenic Effects of UV-filters adopted by the SCCNFP during the 17th Plenary meeting of 12 June 2001. European Commission. https://ec.europa.eu/health/scientific_commit- tees/consumer_safety/opinions/sccnfp_opinions_97_04/sccp_out145_ en.htm. Accessed 27.05.2022. 47 . Boyd A, Stewart CB, Philibert DA, et al. A burning issue: The effect of organic ultraviolet filter exposure on the behaviour and physiology of Daphnia magna. Science of The Total Environment. 2021; 750:141707. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.141707 48 . Yujin Ka Y, Ji K. Waterborne exposure to avobenzone and octinoxate in- duces thyroid endocrine disruption in wild-type and thrαa−/− zebrafish larvae. Ecotoxicology.2022; 31: 948–955. https://doi.org/10.1007/s10646-022-02555-1 otrzymano / received: 02.06.2022 | poprawiono / corrected: 17.06.2022 | zaakceptowano / accepted: 02.07.2022Next >