< Previous2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 197 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P KOMPLEKSOWA PIELĘGNACJA SKÓRY Z NIEDOSKONAŁOŚCIAMI Kosmetologia bezustannie poszukuje sposobu na walkę z niedoskonałościami skóry. Jedną z metod przywrócenia skórze blasku jest zastosowanie peelingu chemicznego. Peelingi, działające w oparciu o kwasy, wpływają na połączenia jonowe korneocytów, zrywając je, a tym samym powodując odłączenie warstwy rogowej naskórka. Zastosowanie peelingów ma na celu pobudzenie pracy fibroblastów, zwiększenie napięcia skóry, zwiększenie ilości glikozaminoglikanów oraz pobudzenie mikrocyrkulacji krwi. Eksperci Medik8 stworzyli wyjątkową procedurę kolejno nakładanych peelingów, która umożliwia uzyskanie jeszcze lepszych efektów terapeutycz- nych. Do formuły zabiegowej do- łączono argininę, która pozwala na większą kontrolę uwalniania peelingu w głębi skóry oraz wy- dłuża czas ekspozycji skóry na peeling. Dodatkowym atutem mieszaniny jest zminimalizo- wanie nieprzyjemnego odczu- cia pieczenia. I ETAP – PEELING BAZOWY Peeling złożony Clarity Peel (pH 2,2) został stworzony z myślą o skórze z tendencją do łojotoku, zanieczyszczeń, rozszerzonych porów. Kwas migdałowy, obec- ny w peelingu, ma właściwości bakteriobójcze i depigmentu- jące. Kwas glikolowy wykazuje działanie stymulujące produk- cję kolagenu. Kwas mlekowy blo- kuje melanogenezę, a kwas sali- cylowy toruje przejście innym kwasom w głąb naskórka. Lipo- hydroksykwas zwiększa prze- puszczalność naskórka dla po- zostałych składników peelingu. Intensywna mieszanka kwasów skutecznie odblokowuje pory, minimalizując powstawanie wy- prysków. Pomaga normalizować cykl komórek skóry, wyrównuje teksturę oraz koloryt. II ETAP – WZMOCNIENIE MONOKWASAMI W celu uzyskania lepszych efek- tów, wzmocniono procedurę, stosując warstwę Monopeelingu. W zależności od potrzeb skóry, mamy do wyboru kwas: mig- dałowy (30%), glikolowy (30%, 50%, 70%) lub mlekowy (30%, 50%). Na tym etapie możemy zastosować peeling, charaktery- zujący się zdecydowanie wyższą procentowością. Rozwiązanie to umożliwia działanie, skierowa- ne na kilka problemów już pod- czas jednego zabiegu. III ETAP – PUNKTOWO W ostatnim etapie działamy na defekty skóry punktowo. Celem będą przede wszystkim niedo- skonałości i zmiany trądzikowe. W celu podtrzymania efektów zabiegowych, pielęgnacja do- mowa powinna stać się syner- giczną częścią terapii. W przy- padku niedoskonałości, Medik8 stworzył zestaw pielęgnacyjny Clear Skin Discovery Kit, który zawiera: piankę oczyszczająca Clarifying Foam; żel punktowy Blemish SOS; oraz krem probio- tyczny Balance Moisturiser. Co powinny zawierać kosmety- ki do pielęgnacji cery problema- tycznej? 1. Kwas salicylowy (BHA) – zmięk- cza i rozpuszcza keratynę oraz odblokowuje ujścia gruczołów łojowych. 2. Niacynamid – tłumi reakcję zapalną skóry, niweluje za- czerwienienia i bolesne nie- doskonałości. 3. Kwas L-migdałowy (AHA) – roz- rywa wiązania pomiędzy mar- twymi komórkami naskórka i usprawnia proces złuszczania. 4. Pro- i prebiotyki, przywraca- jące naturalną florę bakteryj- ną skóry. Połączenie profesjonalnych za- biegów wykonywanych w gabi- necie z dopasowaną pielęgnacją domową to przepis na piękną skórę. Aby uzyskać spektaku- larne efekty, rekomendujemy wykonanie serii 6 zabiegów, połączonych z dopasowaną co- dzienną pielęgnacją. W: medik8.pl Wyłączny dystrybutor W: bogdanidermatologia.pl Marosz Gabinety Medycyny Estetycznej i Kosmetologii ul. Kazimierska 2G/2 Szczecin W: agnieszka-marosz.pl Agnieszka Marosz współwłaścicielka Gabinetów Medycyny Estetycznej i Kosmetologii w Szczecinie. Z wykształcenia biotechnolog, kosmetolog, pasjonatka innowacyjnych rozwiązań stosowanych w kosmetyce estetycznej2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 198 JAPOŃSKA JAKOŚĆ KWASU HIALURONOWEGO WYPEŁNIACZE AMESON MEDICAL SERIES CERTYFIKAT UE Gwarantujemy w naszych pro- duktach najwyższej jakości kwas hialuronowy (HA) pochodzenia niezwierzęcego, pozyskiwany ze źródła Shiseido CO. LTD JAPAN Dzięki AMESON podkreślisz urodę, skorygujesz niedoskonałości, osiągając naturalny efekt. Wysoko homogeniczna technologia sieciowania (H2CLT) zapewnia maksymalne bezpieczeństwo i zadowalający efekt, utrzymujący się do 18 miesięcy (według badań klinicznych). Zaufało nam wielu specjalistów, dołącz do nich. Zapewniamy szko- lenia prowadzone przez certyfikowanych trenerów. W: smart-skin.pl LUKSUS DLA WŁOSÓW Luksusowa, trychologiczna, pielęgnacyjna linia do włosów Innovatis to profesjonalna, wieloetapowa propozycja zabiegowa dla salonów beauty troszczących się o klientów premium. Procedura zabiegowa opiera się na takich składnikach, jak: puder diamentowy, puder z czar- nej, japońskiej perły, zielony kawior czy 23-karatowe złoto. Efektem są gładkie, lśniące i nawilżone włosy. Poszerz ofertę trychologiczną o naj- bardziej regenerujący i luksusowy zabieg na świecie. Producent: Innowatis, Dystrybutor: Trichopartner MARKA GERNÉTIC POZNAJ SEKRET ZDROWEJ, PIĘKNEJ I NAPIĘTEJ SKÓRY Przedstawiamy MYO MYOSO – krem inten- sywnie wygładzający. Ma działanie przeciw- zmarszczkowe, stymuluje mięśnie mimiczne i skutecznie napina skórę. Krem MYO MYOSO jest bardzo lekkim kremem, doskonale się wchłania. Sprawdza się szczególnie w miejscach, gdzie występują zmarszczki i skóra o zmniejszonej elastyczności – dookoła ust, oczu i na szyi. Dla osiągnięcia najlepszych efektów, poleca się stosowanie kremu MYO MY- OSO łącznie z kremem SYNCHRO – bazowym kremem marki GERnétic. Zamów i ciesz się efektami działania kremu MYO MYOSO już dziś. W: tristarcosmetics.pl2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 199 ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N otrzymano / received 08.03.2020 poprawiono / corrected 19.03.2020 zaakceptowano / accepted 25.03.2020 STRESZCZENIE Peelingi chemiczne ze względu na swoje szero- kie działanie, prostotę wykonania, relatywnie niewielki koszt zabiegu oraz udowodnione efek- ty, należą do najczęściej wykonywanych zabie- gów w gabinetach kosmetologicznych. W artykule usystematyzowano wiedzę na te- mat doboru odpowiednich substancji złuszcza- jących w celu przeprowadzenia efektywnego za- biegu chemoeksfoliacji. Przedstawiono czynniki, które wpływają na intensywność złuszczania, postępowanie przeprowadzenia bezpieczne- go zabiegu oraz opisano najbardziej popularne substancje złuszczające. Istnieje wiele różnych złuszczających sub- stancji chemicznych. Każda z nich ma wielora- kie oraz specyficzne działanie na skórę. Słowa kluczowe: peeling, substancje złuszczające, kwasy, eksfoliacja, retinol ABSTRACT Chemical exfoliation, due to its widespread use, simplicity of implementation, the comparatively low cost of the procedure and its proven effects, is one of the most frequently performed procedures in cosmetology salons. The article systematizes knowledge on the selec- tion of appropriate exfoliating substances to carry out an effective chemoexfoliation treatment. The factors that influence the intensity of exfoliation, and procedures for conducting a safe procedure, as well as the most popular exfoliating substances are described. There are many different exfoliating chemicals. Each of them has multiple and specific effects on the skin. Keywords: exfoliation, exfoliating substances, acids, exfoliation, retinal » 200 Svitlana Stasiorowska, Izabela Rodak Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy ul. Jagiellońska 4 85-067 Bydgoszcz M: +48 691 669 604 E: i90rodak@gmail.com Chemoeksfoliacja w gabinecie kosmetologicznym Chemical exfoliation in the cosmetology office WSTĘP Skóra jest bezustannie narażona na czynniki, które przyspieszają procesy starzenia: zanie- czyszczenia, promieniowanie ultrafioletowe, stres, zła dieta oraz wiele innych. Niemożliwe jest ich uniknięcie, ale dzięki odpowiedniej pro- filaktyce można niwelować czynniki niekorzyst- nie wpływające na stan i wygląd skóry [1]. Wśród sposobów niwelowania procesów starze- nia zachodzących w skórze oraz odmładzania jej wyglądu można wyodrębnić zabiegi z użyciem pe- elingów chemicznych, których zadaniem jest usu- nięcie martwych komórek naskórka. Działają one pobudzająco, zmniejszają drobne linie mimiczne oraz zmarszczki, rozjaśniają przebarwienia, wy- równują koloryt skóry i zwężają pory. Chemoeks- foliacja jest także sprawdzoną metodą pielęgnacji skóry trądzikowej. Pomaga zredukować stany zapalne, niedoskonałości, zaskórniki, wyregulo- wać wydzielanie sebum. Dodatkowo peelingi wy- kazują działanie nawilżające, zwiększają podat- ność skóry do absorpcji składników aktywnych przeznaczonych konkretnym problemom. Często wykonywane są jako wstęp do zabiegów pielęgna- cyjnych, w szczególności tych ukierunkowanych na dostarczenie silnych antyoksydantów [1, 2]. Oddziaływanie kwasów jest bardzo wszech- stronne. Ich zastosowanie nie ogranicza się tylko do złuszczania. W rzeczywistości zasadniczym zadaniem peelingów jest pobudzenie skóry do odnowy i regeneracji. Chemiczna eksfoliacja in- tensyfikuje procesy przemiany komórkowej, co z kolei polepsza strukturę oraz wygląd skóry. Pe- elingi chemiczne zajmują wysoką pozycję wśród najczęściej wykonywanych zabiegów kosmetolo- gicznych. Są znacznie mniej kosztowne w porów- naniu z zabiegami opartymi na laseroterapii [3-5]. CHEMOEKSFOLIACJA Chemoeksfoliacja jest peelingiem chemicznym podczas którego zachodzi kontrolowane uszko- dzenie skóry pod wpływem protonu uwalnianego z kwasu. Zabieg ma na celu poprawienie wyglądu oraz stanu skóry poprzez złuszczanie martwych komórek warstwy rogowej, regenerację żywych ob- szarów naskórka i przebudowę skóry właściwej [6, 7].2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 200 ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N Procesy zachodzące w skórze podczas działania peelingu chemicznego przebiegają w dwóch etapach: • katabolicznym (zniszczenie, usunięcie uszkodzonych struktur komórkowych); • anabolicznym (odbudowa, zastąpienie usuniętych struktur nowymi) [7, 8]. Faza kataboliczna dotyczy głównie białek, a dokładnie de- smosomów i korneodesmosomów. Desmosomy są to struk- tury, które łączą keratynocyty na zasadzie zatrzasków. Zahaczają jeden keratynocyt o drugi za pomocą białek adhezyjnych. Podczas różnicowania komórek naskórka desmosomy przekształcają się w korneodesmosomy, które chronią skórę przed nadmiernym rozciąganiem i zapew- niają jej jednolitość [7]. Proton, który uwalnia się z kwasu, powoduje rozerwanie wiązań białkowych, które łączą poszczególne aminokwasy w białka. To z kolei prowadzi do utraty połączeń między komórkami, co nazywa się procesem złuszczania. Z fizjo- logicznego punktu widzenia dochodzi wtedy do usunięcia korneocytów czy też keratynocytów. Zakłócenie funkcji ba- rierowych skóry powoduje kaskadę zdarzeń. Zostają pobu- dzone komórki warstwy podstawnej naskórka i w rezultacie dochodzi do różnicowania keratynocytów w korneocyty [7]. W fazie anabolicznej, na skutek drażniącego działania protonu, z keratynocytów uwalniają się cytokiny, mię- dzy innymi interleukina 1-α, która rozpoczyna stan za- palny. To z kolei pobudza interleukinę 6, która działa już bezpośrednio na fibroblasty. W wyniku tego dochodzi do zwiększonej produkcji metaloproteinaz macierzy, czyli en- zymów proteolitycznych, które przetrawiają stare, uszko- dzone włókna kolagenowe. Ta sama interleukina 1-α działa również na fibroblasty – powoduje zwiększenie produkcji kolagenu i kwasu hialuronowego [7]. Podział peelingów chemicznych Zależnie od głębokości przenikania do skóry, peelingi można podzielić na [9, 10]: • bardzo powierzchowne – powodują oddzielenie korne- ocytów do 15 warstw komórek w obrębie warstwy rogo- wej naskórka, maksymalnie do warstwy kolczystej; • powierzchowne – powodują uszkodzenia na całej głęboko- ści naskórka powyżej warstwy podstawnej, do 0,06 mm; • średnio głębokie – uszkodzenie skóry właściwej do war- stwy brodawkowej, do 0,45 mm; • głębokie – uszkodzenie obszaru środkowej strefy skóry właściwej do warstwy siateczkowej, do 0,6 mm. Czynniki wpływające na intensywność złuszczania Na głębokość działania peelingów chemicznych oraz inten- sywność złuszczania wpływa wiele czynników [4, 6, 7, 9-11]: • substancja użyta do eksfoliacji: alfahydroksykwasy, betahydroksykwasy, polihydroksykwasy, alfaketokwasy, kwas trójchlorooctowy, fenol (kwas karbolowy), rezorcy- na (rezorcynol), kwas retinowy czy peelingi złożone; • wielkość cząsteczki – im mniejsza, tym substancja głębiej penetruje. Małe cząsteczki łatwiej przemieszczają się w głąb skóry (np. kwas migdałowy posiada dużą cząsteczkę (152,14 g/mol), w związku z tym bardzo wolno przenika przez skórę). Kwas glikolowy z masą molową = 76,05 ma najmniejszą czą- steczkę, co powoduje szybką penetrację przez naskórek [4]; • wartość pH roztworu, kwasowość roztworu – stężenie protonów w formie wolnej, zdysocjowanej. Im jest ich więcej, tym niższe pH. Taki kwas jest bardziej biodostęp- ny i wywiera większy wpływ na skórę [7]; • moc kwasu (pKa) – zdolność dysocjacji danego kwasu w roztworze, informuje z jaką łatwością proton jest uwalnia- ny z cząsteczki. Im niższe wartości pKa, tym większa moc kwasu. Wartość pKa jest stałą wartością charakterystyczną dla każdej substancji [7, 10, 12, 13]. Skuteczność chemoeks- foliacji uwarunkowana jest zależnością pomiędzy pKa a pH preparatu. Możemy porównać te wartości i sprawdzić, ile mamy kwasu w preparacie. Jeśli [6, 7, 9, 10, 14]: – pH=pKa – oznacza to, że 50% kwasu pozostaje w po- staci wolnej (HA), a 50% w postaci zdysocjowanej (A-) w formie soli; – pH<pKa – preparat ma przewagę kwasu w formie niezdysocjowanej (wolnej), która pokonuje barierę warstwy rogowej. To wpływa pozytywnie na efektyw- ność zabiegu, ale też zwiększa ryzyko działań niepo- żądanych. Im niższe pH w stosunku do pKa, tym moc eksfoliacyjna większa; – pH>pKa – oznacza, że preparat ma przewagę soli w formie zdysocjowanej. Sól nie jest w stanie przedo- stać się przez barierę warstwy rogowej i nie wpływa na proces złuszczania. Taki preparat będzie miał mniejszy potencjał złuszczający z dominacją właści- wości bardziej nawilżających; • stężenie procentowe – teoretycznie im większe stężenie składnika aktywnego, tym mocniejsze działanie kwa- su. Istnieje zależność logarytmiczna między stężeniem kwasu, a jego stopniem dysocjacji (pKa) i odczynem pH. Czasami nawet drastyczne zwiększenie stężenia nie ob- niża istotnie pH kwasu. Wynika z tego, że kluczem do kontrolowania skuteczności działania kwasów jest pH preparatu oraz jego bufor. Na przykład 70% kwas gli- kolowy o pH 2,75 będzie działał dokładnie tak samo jak 50% kwas glikolowy o pH 1,2. Oba zawierają dokładnie 48% wolnego kwasu. Należy pamiętać, że stężenia skład- ników aktywnych w preparacie się nie sumują [7, 12, 14]; • forma preparatu oraz biodostępność – ilość kwasu w formie niezdysocjowanej (wolnej), która pokonuje war- stwę rogową naskórka [7]. Roztwory w formie wodnej lub wodno-alkoholowej są mocniejsze i maja większą bio- dostępność, preparaty w formie żelu – bardziej łagodne i mają mniejszą biodostepność;2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 201 ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N • ilość nałożonego preparatu – głębokość penetracji pe- elingu w formie żelowej związana będzie z ilością nało- żonego preparatu i czasem ekspozycji (kontaktu ze skó- rą) – im więcej i dłużej, tym głębiej zadziała. Głębokość peelingów w formie roztworu uzależniona jest od ilości nałożonych warstw [14] ; • narzędzia i sposób aplikacji preparatu: patyczkiem, bagietką z bawełnianą końcówką, pędzlem lub rękoma zabezpieczonymi rękawiczkami ochronnymi. Każdy z przedstawionych sposobów aplikacji peelingów ma róż- ną chłonność, szorstkość, intensywność oraz przekazuje różną ilość preparatu skórze poddanej zabiegowi. Im więk- sza siła nacisku, im więcej preparatu narzędzie przekazu- je skórze, im bardziej masujemy, uciskamy czy pocieramy, tym peeling działa głębiej i intensywniej [9,11]; • czas kontaktu ze skórą – na dołączonej do preparatu ulotce, producent zawsze powinien zaznaczyć rekomendowany czas kontaktu preparatu ze skórą. Jeśli będzie za krótki, peeling pozostanie nieefektywny, jeśli za długi – dojdzie do tak zwanego przepeelingowania skóry i zwiększy się ryzy- ko działań niepożądanych. Czas ten jest zależny od rodzaju skóry oraz od ilości wykonywanych zabiegów w serii. Regu- łą jest, że zaczynamy serie zabiegów od mniejszych stężeń oraz od mniejszego czasu aplikacji, który przy każdym ko- lejnym zabiegu zwiększamy [7]; • struktura warstwy rogowej – prawidłowa struktura warstwy rogowej zwiększa bezpieczeństwo stosowania peelingów chemicznych oraz równomierne działanie preparatu; • typ skóry: fototyp, grubość i wrażliwość [11]. Przygotowanie do zabiegu eksfoliacji Przed zabiegiem eksfoliacji należy ustalić obawy i oczeki- wania klienta. Warto omówić czas rekonwalescencji i kosz- ty zabiegu lub serii zabiegów. Należy zwrócić uwagę na to, że zabieg najlepiej wykonywać w serii – co najmniej raz w miesiącu dla osiągnięcia oczekiwanych efektów. Należy wypełnić kartę klienta oraz poinformować o zaleceniach przed i pozabiegowych. Należy pamiętać, że dla zwiększenia efektywności pe- elingów chemicznych i zminimalizowania ryzyka powi- kłań, warto prawidłowo przygotować skórę do zabiegu. Dlatego należy zalecić klientowi odpowiednią pielęgnację domową. Przed wykonaniem pierwszego zabiegu peelin- gu często zaleca się stosowanie kremów z zawartością 8-10% AHA przez okres 2-6 tygodni w celu obniżenia pH skóry oraz przygotowania skóry do działania większych stężeń kwasów. Należy także stosować kremy nawilżają- ce, ponieważ odwodniona skóra jest bardziej narażona na podrażnienia i gorzej się goi. Przed aplikacją średnio głę- bokich peelingów dla klientów z tendencją do powstawa- nia opryszczki zaleca się wdrożenie doustnej profilaktyki przeciwwirusowej [1, 4, 7, 9]. Trzeba także zwrócić uwagę na to, jakie preparaty oraz kosmetyki stosuje klient w warunkach domowych. Nie powinno używać się peelingów mechanicznych ani sub- stancji drażniących. Mężczyzna powinien ogolić się 24-48 godzin przed zabiegiem. Zaleca się unikanie opalania, wo- skowania, depilowania, barwienia włosów, trwałej ondula- cji lub prostowania włosów; stosowania innych metod lub substancji złuszczających oraz stosowania filtrów UV [7, 9]. Klient powinien podpisać świadomą zgodę na zabieg, która zawiera opis zabiegu oraz jego skutki. W dniu wykonania peelingu zaleca się, żeby klient przy- szedł z czystą twarzą, powstrzymał się od nałożenia maki- jażu oraz kremów nawilżających [9]. Zalecenia przed zabiegiem eksfoliacji Bezpośrednio przed zabiegiem eksfoliacji należy wyelimino- wać wszystkie przeciwwskazania do zabiegu, sprawdzić stan skóry, w celu wykluczenia otarć czy podrażnień oraz stanu za- palnego. Podczas pierwszej wizyty warto wykonać dokumen- tację fotograficzną, aby móc wykazać różnicę pomiędzy sta- nem wyjściowym skóry, a końcowym efektem zabiegu [4, 9]. Przeciwwskazania do peelingów chemicznych Analizując dostępną literaturę oraz artykuły naukowe, przeciwwskazania do peelingów chemicznych można po- dzielić na [1, 5, 9-11, 14, 32, 39, 59]: • przeciwwskazania bezwzględne, • przeciwwskazania względne. Do przeciwwskazań bezwzględnych należą: • występowanie ostrej infekcji bakteryjnej, wirusowej lub grzybiczej; • ciąża i karmienie piersią; • aktualnie stosowana doustna izotretynoina oraz okres 6 miesięcy po zakończeniu terapii; • nadwrażliwość na substancję peelingującą; • występowanie chorób mający wpływ na proces gojenia (np. bliznowiec, cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, w trakcie radio- i chemioterapii); • przyjmowanie leków fotouczulających, antydepresyjnych; • zaburzenia emocjonalne, w tym depresja; • nierealne oczekiwania ze strony klienta dotyczące efektów zabiegu. Do przeciwwskazań względnych należą: • przyjmowane leki (antybiotyki, leki przeciwzapalne, antykoncepcyjne, kardiologiczne, moczopędne); • przyjmowane zioła (np. dziurawiec, mieszanki przeczyszczające); • przewlekła sterydoterapia doustna lub miejscowa; • przebyte odmrożenie lub odmroziny; • przewlekle zapalenie zatok, ponieważ często oznacza nosicielstwo gronkowca złocistego;2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 202 ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N • atrofia lub zanik gruczołów łojowych; • łuszczyca, przerwanie ciągłości naskórka; • używki (palenie tytoniu, narkotyki, alkohol); • przebyte zabiegi (lift chirurgiczny, lasery frakcyjne CO 2 – do 6 miesięcy, „fotoodmładzanie” – do 1 miesiąca); • konieczność przebywania na słońcu (np. charakter pra- cy, pora roku); • atopowe zapalenie skóry. Pielęgnacja skóry po zabiegu eksfoliacji Procedura pozabiegowa jest tak samo istotna jak sam zabieg. Połączenie prawidło przeprowadzonego zabiegu w gabinecie z odpowiednią pielęgnacją domową po zabie- gu, zapewnia najlepsze rezultaty kuracji (tabela 1) [1]. Tabela 1 Zalecenia po zabiegu eksfoliacji Co należy robićCzego nie należy robić Łagodnie zmywać obszar poddany zabiegowi delikatnymi środkami myjącymi. Przez jedną do dwóch dób po zabiegu – nie należy wykonywać ćwiczeń fizycznych i wzmożonej aktywności ruchowej. Nie korzystać z sauny, basenu lub jacuzzi, nie należy używać złuszczających kosmetyków, nie stosować kremów do depilacji, wosku, koloryzacji włosów i nie wykonywać makijażu permanentnego. Bezwzględnie aplikować filtry UV (co najmniej SPF 30) o szerokim spektrum działania oraz preparaty nawilżające. Nie wolno skubać i zrywać złuszczających się fragmentów skóry, Proces złuszczania rozpoczyna się zazwyczaj w 2-3 dobie po zabiegu i trwa ok. 3 dni. W przypadku podrażnień można przez krótki czas stosować preparaty z hydrokortyzonem. Pozwoli to zmniejszyć stan zapalny i zapobiec powstawaniu przebarwień pozapalnych. Nie wolno przyspieszać procesu łuszczenia poprzez pocieranie ręcznikiem czy „peelingi domowe”. Źródło: [4, 7, 9, 15] Należy poinformować klienta, aby w przypadku wystąpie- nia jakichkolwiek wątpliwości dotyczących reakcji skóry po zabiegu, jak najszybszej skontaktował się z osobą, która wykonywała zabieg [7]. Wyodrębnione możliwe powikłania po peelingu chemicz- nym, które należy omówić z klientem [5, 7, 9, 11]: • obrzęk utrzymujący się powyżej trzech dni, rumień, pie- czenie, świąd; • zmiany barwnikowe; • nadkażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze; • blizny, linie demarkacyjne: granice między skórą pod- daną zabiegowi a skórą otoczenia; • teleangektazje: ryzyko bardziej widocznych, po tym jak zlikwiduje się przebarwienia; • uwrażliwienie skóry na działanie czynników zewnętrznych; • powstawanie prosaków; • reakcje alergiczne (zdarzają się dość rzadko); • trwałe uszkodzenie skóry. Stałe, systematyczne działanie kwasami przyspiesza od- nowę naskórka. Należy jednak pamiętać, że po pewnym czasie mechanizmy adaptacyjne skóry uodporniają się na ich działanie (np. szybkość odnowy naskórka male- je o 30-40% po 10 tygodniach stosowania, a po 20 tygo- dniach nawet o 65%, maleje też nawilżenie). Wygładzenie i zmniejszenie zmarszczek utrzymuje się na ustalonym poziomie. Dlatego tak ważne jest dobranie odpowiednie- go środka złuszczającego oraz używania go zgodnie z naj- lepszą wiedzą [16]. CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH SUBSTANCJI ZŁUSZCZAJĄCYCH Alfa-hydroksykwasy Hydroksykwasy ogólnie występują w przyrodzie. Pozysku- je się je metodami chemicznymi lub biotechnologicznymi. Są to związki organiczne o stosunkowo niskiej toksyczno- ści, wykazują bardzo korzystny wpływ na skórę ze wzglę- du na ich działanie dezynfekujące, nawilżające oraz złusz- czające. Z chemicznego punktu widzenia są to związki dwufunkcyjne. Cząsteczki hydroksykwasów jednocześnie zawierają dwie różne grupy – grupę hydroksylową (-OH) i karboksylową (-COOH). Dlatego hydroksykwasy reagują jak kwasy i jak alkohole [10, 17, 18]. Pozycje grup hydroksylowych w cząsteczce hydroksy- kwasów są oznaczane literami alfabetu greckiego na pod- stawie odległości od grupy karboksylowej. Jeżeli grupa hydroksylowa leży przy sąsiadującym do grupy karbok- sylowej atomie węgla, jest to wtedy α-hydroksykwas. Od- powiednio, jeżeli grupa -OH występuje przy następnym od grupy karboksylowej atomie węgla, analogicznie jest to β-, γ-, δ-hydroksykwas [ 17, 19]. Największe znaczenie kosmetyczne wykazują α-hydroksykwasy. Kwas glikolowy Kwas glikolowy jest obecnie najczęściej stosowanym alfa- -hydroksykwasem. Posiada najprostszą budowę chemicz- ną oraz najmniejszą cząsteczkę, dlatego szybko i lekko przenika przez naskórek oraz penetruje w głąb skóry. Jest promotorem przejścia przezskórnego, torując drogę in- nym związkom (tabela 2) [10, 16, 17, 20-22]. Kwas glikolowy nie jest środkiem złuszczającym w do- słownym znaczeniu tego słowa. Jego funkcja nie polega na rozpuszczaniu keratyny naskórka, a na działaniu na pozio- mie spoiwa międzykomórkowego, tzw. „cementu cerami- dowego”. Rozluźnia wiązania jonowe i niejonowe pomię- dzy martwymi komórkami naskórka. Rozrywanie wiązań wodorowych powoduje zwiększenie odległości pomiędzy kolejnymi warstwami hydrofilowymi międzykomórkowej struktury skóry, co z kolei prowadzi do złuszczania korne- ocytów z powierzchni skóry. Niskie stężenia kwasu powo- dują tylko rozluźnianie warstwy rogowej naskórka i odpo- wiednie jej nawilżenie. Konsekwencją rozluźnienia wiązań jonowych pomiędzy elementami naskórka jest złuszczanie 2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 203 ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N powierzchownych warstw naskórka i zatrzymanie wody w jego głębszych warstwach. Kwas glikolowy nie zaburza przy tym funkcji ochronnej bariery naskórkowej [16, 18, 21]. Tabela 2 Właściwości fizykochemiczne kwasu glikolowego ParametrWartość Wzór chemiczny Wzór sumarycznyC 2H4O3 Nazwa według INCIGlicolic Acid OtrzymanieW reakcji a następnie zakwasza się środowisko. Wyizolowanie ze źródeł naturalnych, takich jak trzcina, burak cukrowy, ananas, kantalupa (gatunek melona) czy winorośl. PostaćBezbarwne i bezwonne kryształy w formie igieł (po krystalizacji z wody) lub płatków (z eteru). RozpuszczalnośćBardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie. Rozpuszczalny w metanolu, etanolu, acetonie i eterze dietylowym. Masa molowa76,05 g/mol Kwasowość pKa3,83 Gęstość1,49 g/cm³ (25°C) Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty charakterystyki związku W zależności od pH i stężenia, kwas glikolowy wykazuje różne działanie. Dla osiągnięcia pozytywnych efektów terapeutycznych należy stosować peeling tym kwasem w serii – około 4-8 zabiegów w odstępach 10-14 dni. W celu zmniejszenia ryzyka powikłań, rozpoczyna się serię od niskich stężeń i krótkiego czasu aplikacji, zwiększając przy każdym kolejnym zabiegu. Najczęstsze stosowanie – w stężeniach 25-70% [9-11, 20, 21]. Efekty działania kwasu glikolowego [9-11, 16-18, 23-29]: • poprawa nawilżenia poprzez zwiększenie poziomu gli- kozaminoglikanów (GAG); • zmniejszenie grubości warstwy rogowej, co nada- ję skórze gładkość, ładny kolor oraz redukuje płytkie zmarszczki powierzchowne; • przyspieszenie podziału komórek warstwy podstawnej na- skórka, co powoduje wygładzenie głębszych zmarszczek; • zwiększenie grubości naskórka pomiędzy warstwą pod- stawna a ziarnistą; • wzmacnianie struktury kolagenu skóry, co prowadzi do zwiększenia grubości skóry właściwej (od 30 do 50%); • stymulacja mikrocyrkulacji w naczynkach krwiono- śnych skóry; • wzmacnianie przenikania innych składników aktywnych; • rozjaśnianie przebarwień (zapobiega zbijaniu się pig- mentu w bryłki). Wskazania do stosowania kwasu glikolowego [9, 11, 17]: • każdy typ skóry, w celu odświeżenia; • fotostarzenie, skóra dojrzała, ze zmarszczkami; • płytkie blizny potrądzikowe; • przebarwienia; • skóra sucha, z zaburzeniami rogowacenia. Warto także zauważyć, iż obecnie peelingi chemiczne na bazie kwasu glikolowego wykonywane są rzadziej niż 10- 20 lat temu, prawdopodobnie z powodu opracowania for- muł oraz procedur na bazie innych kwasów, nie stosowa- nych wcześniej [21]. Kwas migdałowy Peelingi na bazie kwasu migdałowego stają się ostatnio bardzo popularne. Kwas ten wykazuje działanie bardzo podobne do kwasu glikolowego, ale cząsteczka kwasu mig- dałowego jest większa, wnika powoli w głąb skóry, w związ- ku z tym kwas działa łagodnie i jest bezpieczny nawet dla skór wrażliwych. Jest kwasem całorocznym, nie powoduje zwiększenia wrażliwości skóry na promieniowanie sło- neczne. W naturze występuje w gorzkich migdałach, pest- kach wiśni i moreli (tabela 3) [2, 4, 17, 23, 24, 30]. Tabela 3 Właściwości fizykochemiczne kwasu migdałowego ParametrWartość Wzór chemiczny Wzór sumarycznyC 8H8O3 Nazwa według INCIMandelic Acid OtrzymanieHydroliza wyciągu z gorzkich migdałów. Reakcja hydrolizy nitrylu kwasu migdałowego z kwasem solnym. Reakcja amigdaliny z kwasem siarkowym (VI). PostaćBiałe, krystaliczne płatki, ciemniejące pod wpływem światła. RozpuszczalnośćCzęściowo rozpuszczalny w wodzie. Bardzo dobrze rozpuszczalny w izopropanolu i alkoholu etylowym. Doskonale rozpuszczalny w tłuszczach. Masa molowa152,16 g/mol Kwasowość pKa3,41 w temperaturze 25°C Gęstość1,3 g/cm³ Źródło: [2] Jak przedstawiono w tabeli 3, kwas migdałowy ma pier- ścień aromatyczny, dzięki czemu posiada właściwości lipofilowe. Posiada zdolność penetracji w obrębie gruczo- łów łojowych. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne – hamuje wzrost bakterii Staphylococcus aureus, Bacilluspro- teus, Eschrichia coli, Aerobaceraerogenes. Zwykle stosowany w stężeniach 40-50%. Złuszczanie jest stopniowe, nie wyłącza klienta z codziennej aktywności. Zabieg jest bez- bolesny, skóra nie piecze i nie swędzi podczas działania kwasu [10, 20, 21, 23].2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 204 ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N Efekty działania kwasu migdałowego można przedstawić następująco [2, 17, 20, 30-32]: • bezpieczne i łagodne działanie złuszczające, minimalne skutki uboczne; • regulacja pracy gruczołów łojowych, normalizacja rogo- wacenia w obrębie ich ujścia; • silne działanie antybakteryjne i antyseptyczne; • zmniejszenie intensywności płytkich i powierzchownych przebarwień, także pozapalnych; • działanie nawilżające (w mniejszych stężeniach); • ułatwienie wchłaniania leków stosowanych pomiędzy peelingami; • rewitalizacja skóry, poprawa elastyczności i napięcia, odświeżenie. Wskazania do stosowania kwasu migdałowego [4, 10, 17]: • trądzik pospolity, trądzik u ludzi dorosłych, skóra mie- szana, tłusta, łojotokowa; • trądzik różowaty; • przebarwienia, rozjaśnienie kolorytu skóry, fotostarzenie; • jako uzupełnienie kuracji z innymi, bardziej inwazyjny- mi peelingami chemicznymi. Beta-hydroksykwasy – kwas salicylowy Kwas salicylowy (kwas 2-hydroksybenzoesowy) jest beta-hydrok- sykwasem (BHA), ponieważ grupa hydroksylowa przyłączona jest do atomu węgla β. Posiada lipofilową cząsteczkę, która z łatwością upłynnia cement lipidowy warstwy rogowej oraz przenika przez nią. W porównaniu z AHA, które rozrywają wiązania jonowe, następ- nie zmniejszają przyleganie korneocytów w najniższych poziomach rogowej warstwy naskórka, BHA działa złuszczająco od warstwy zewnętrznej naskórka ku dołowi. Nie działa na skórę właściwą. Nie wymaga neutralizacji, ponieważ po 2-3 minutach po aplikacji ulat- nia się rozpuszczalnik i kwas praktycznie traci zdolność po dalszej penetracji w głąb skóry. Charakterystyczną cechą jest biały osad podczas aplikacji, którego nie należy mylić z „frostem”, spowodo- wany jest wytrąceniem kryształków kwasu, co pomaga w równo- miernym rozprowadzaniu substancji (tabela 4). Peeling BHA jest dobrze tolerowany przez wszystkie typy skóry (od I do VI według Fitzpatricka), działa łagodniej od AHA [9, 10, 17-21, 24, 32-34]. Reakcja skóry po aplikacji kwasu zależy od stęże- nia – kwas do 10% wykazuje działanie keratoplastyczne, powyżej 10% keratolityczne. Rozpuszczając się w tłusz- czach, penetruje w głąb gruczołów łojowych oraz miesz- ków włosowych, przyczyniając się do łagodzenia zmian trądzikowych. Poprawia wchłanianie innych substancji aktywnych. Wykazuje działanie: znieczulające, antysep- tyczne, bakteriostatyczne, przeciwgrzybiczne, przeciw- zapalnie, komedolityczne, seboregulacyjne (reguluje wy- dzielenie łoju, spłyca rozszerzone pory), fotoprotekcyjne [10, 21, 33]. Tabela 4 Właściwości fizykochemiczne kwasu salicylowego ParametrWartość Wzór chemiczny Wzór sumarycznyC 7H6O3 Nazwa według INCISalicylic Acid OtrzymanieSyntetycznie z fenolu, w naturze występuje w korze wierzby, liściach brzozy. PostaćBiały lub prawie biały, krystaliczny proszek albo białe lub bezbarwne, igiełkowate kryształy. RozpuszczalnośćSłabo rozpuszczalny w wodzie. Dobrze w eterze dietylowym, etanolu i chloroformie i chlorku metylenu Masa molowa138,12 g/mol Kwasowość pKa2,97 Gęstość1,443 g/cm³ (20°C); ciało stałe Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty charakterystyki związku Wskazania do stosowania kwasu salicylowego są dość obszerne. W większości przypadków jest to skojarzenie terapii, w peelingach – jako jeden ze składników lub sa- modzielnie w stężeniach 20-30%. Między innym stosuje się go przy fotouszkodzeniach skóry, zrogowaceniach sło- necznych, łuszczycy, łojotokowym zapaleniu skóry, bro- dawkach zwykłych, kłykcinach kolczystych, rozstępach czerwonych, przebarwieniach okołoocznych, rybiej łusce, rogowaceniach mieszkowych, przy modzelach i nagniot- kach. Najważniejsze wskazania [10, 17, 20, 21, 24, 33]: • trądzik pospolity (postać zaskórnikowa, grudkowo-za- skórnikowa); • skóra mieszana, tłusta, zanieczyszczona, ze stanami za- palnymi; • rozszerzone ujścia gruczołów łojowych, blizny potrądzikowe; • przebarwienia pozapalne, piegi, plamy soczewicowate, ostuda; • rogowacenie skóry, łuszczyca. Polihydroksykwasy Polihydroksykwasy (PHA) są kwasami nowej generacji, odkrytymi stosunkowo niedawno, stają się coraz popular- niejsze w gabinetach kosmetologicznych. Wykazują działanie znacznie łagodniejsze od AHA. Ponieważ mają znacznie więk- szą cząsteczkę – dlatego powoli przenikają przez skórę, nie podrażniając jej. Silnie nawilżają skórę, neutralizują wolne rodniki, działają przeciwzmarszczkowo. Jak wszystkie kwa- sy, złuszczają też naskórek, ale w znacznie mniejszym stop- niu, co pozwala stosować kosmetyki na bazie tych kwasów również latem. Dużo z kwasów PHA to substancje naturalne, występujące w tkankach ludzkiego organizmu. Ze względu na łagodne działanie zalecane są do skór [17, 23, 35-37]: • wrażliwych, naczyniowych, z trądzikiem różowatym; • z fotostarzeniem, powierzchniowymi zmarszczkami; • suchych, szorstkich, odwodnionych;2 / 2020 / vol. 9 Kosmetologia Estetyczna 205 ARTYKUŁ NAUKOWY KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA N • z atopowym zapaleniem skóry, łuszczycą; • z łojotokowym zapaleniem skóry, trądzikiem pospolitym; • z rogowaceniem okołomieszkowym. Obecnie z tej grupy wykorzystywane są dwa związki – glu- konolakton i kwas laktobionowy [35]. Glukonolakton Glukonolakton posiada wszystkie cechy i właściwości cha- rakterystyczne dla AHA (tabela 5). Dodatkowo wykazuje łagodniejsze działanie, ze względu na większe rozmiary cząsteczki. Wolno przenika przez skórę, nie dociera do niższych jej warstw, nie podrażnia. Działa silnie nawilża- jąco poprzez zdolność wchłaniania cząsteczek wody przez grupy hydroksylowe. Neutralizuje wolne rodniki, działa wzmacniająco na barierę naskórkową, chroni przed foto- starzeniem, negatywnym działaniem promieni UV oraz SLS (sodium lauryl sulfate), zmniejsza transepidermalną utratę wody, zwęża rozszerzone ujścia mieszków włoso- wych, działa także przeciwtrądzikowo oraz wspomaga leczenie trądziku różowatego. Może być używany m.in. w okolicach oczu oraz na usta [17, 23, 35]. Tabela 5 Właściwości fizykochemiczne glukonolaktonu ParametrWartość Wzór chemiczny Wzór sumarycznyC 6H10O6 Nazwa według INCIGluconolactone OtrzymanieW procesie fermentacji ziaren kukurydzy lub w wyniku utleniania glukozy. Naturalnie występuje w skórze, sokach owocowych, winie, miodzie. PostaćBiałe, krystaliczne ciało stałe o słodkim smaku. RozpuszczalnośćDobrze rozpuszczalny w zimnej wodzie. Bardzo słabo w metanolu, nierozpuszczalny w eterze dietylowym. Masa molowa178,14 g/mol Kwasowość pKa3,8 Gęstość0,7 – 1,0 g/ml (20°C) Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty charakterystyki związku Kwas laktobionowy Kwas laktobionowy posiada w swojej strukturze osiem grup hydroksylowych, dlatego jest bardzo higroskopijny; wiąże wodę, tworzy na powierzchni skóry żelowy film ochronny, zapobiega transepidermalnej ucieczce wody (tabela 5). Cechą szczególną j est działanie łagodzące, rege- nerujące i przeciwzapalne, co znalazło swoje zastosowanie w leczeniu trądziku różowatego, łojotokowego zapalenia skóry. Badania potwierdzają całkowitą remisję lub dużą poprawę teleangektazji i zmniejszenie lub całkowite ustą- pienie stanu zapalnego skóry przy miejscowym stosowaniu 4% kwasu laktobionowego jeden raz dziennie przez 6 tygo- dni. Naturalnie wykazuje działanie złuszczające, ale przy aplikacji nie pojawia się typowe dla innych AHA: świąd, pieczenie i zaczerwienienie. Udowodniono działanie an- tyoksydacyjne i hamujące aktywność metaloproteinaz, co wpływa na zapobieganie powstawania zmarszczek, tele- angiektazji i wiotczenia skóry. Spowalnia procesy starze- nia. Wpływa na syntezę kolagenu, zagęszcza i uelastycznia skórę [17, 19, 35]. Tabela 6 Właściwości fizykochemiczne kwasu laktobionowego ParametrWartość Wzór chemiczny Wzór sumarycznyC 12H22O12 Nazwa według INCI Lactobionic Acid OtrzymanieW wyniku utleniania laktozy. PostaćBiałe drobne kryształki. RozpuszczalnośćDobrze rozpuszczalny w wodzie. Trudno rozpuszczalny w lodowatym kwasie octowym, w bezwodnym etanolu i w metanolu. Masa molowa358,3 g/mol Kwasowość pKa3,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty charakterystyki związku Możliwości PHA cały czas badane, a lista poznanych wła- ściwości wciąż się poszerza. Alfaketokwasy – kwas pirogronowy Kwas pirogronowy jest α-ketokwasem o trzech atomach węgla, posiadający właściwości: • kwasów – dzięki czemu ma działania higroskopijne oraz dermoplastycznekwasów AHA; • ketonów – ma działanie keratolityczne i komedolityczne – penetracja do gruczołów łojowych oraz mieszków wło- sowych. W zależności od stężenia, czasu ekspozycji na skórze oraz ilości nałożonych warstw, może być peelingiem powierz- chownym (w stężeniu poniżej 50% i czasem działania 1-2 minuty) lub średnio głębokim (w stężeniu powyżej 50%, nałożeniu więcej niż jednej warstwy i czasem działania po- wyżej 2 minut) (tabela 7). Cząsteczka kwasu pirogronowego jest mała (podobnie do kwasu glikolowego), co powoduje szybkie i głębokie wnikanie w głąb skóry. Pojawienie „fro- stu” podczas zabiegu oznacza penetrację kwasu do poziomu warstwy brodawkowatej [4, 10, 11, 20, 21, 24, 38, 39].Next >