< Previous5 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 29 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N STRESZCZENIE Wąkrota azjatycka Centella asiatica (L.) Urb. to wywodząca się z Dalekiego Wschodu roślina stosowana od tysięcy lat w lecze- niu rozmaitych chorób. Charakteryzuje się m.in. właściwościa- mi przeciwzapalnymi, antybakteryjnymi i antyoksydacyjnymi, jednocześnie rzadko wykazuje potencjał alergizujący. Celem pracy była charakterystyka rośliny C. asiatica, przed- stawienie jej właściwości i wykorzystania w kosmetologii. Wąkrota azjatycka stosowana zewnętrznie, jako surowiec preparatów, charakteryzuje się wysokim potencjałem ko- smetycznym i leczniczym. Słowa kluczowe: działanie przeciwstarzeniowe, naturalne kosmetyki, skóra, substancja kosmetyczna, wąkrota azjatycka Wiktoria Simka Studenckie Koło Naukowe, Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa, Wydział Nauk Farmaceutyczny w Sosnowcu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Ostrogórska 30, 41-200 Sosnowiec +48 666 033 919 wiki.s.2000@gmail.com Sposób cytowania / Cite Simka W. Centella asiatica (L.) Urb. and its application in cosmetology. Aesth Cosmetol Med. 2023;12(5):175-179. https://doi.org/10.52336/acm.2023.022 Wąkrota azjatycka i jej zastosowanie w kosmetologii Centella asiatica (L.) Urb. and its application in cosmetology ABSTRACT Asiatic pennywort (Centella asiatica (L.) Urb.) is a plant originating from the Far East that has been used for thousands of years to treat a variety of diseases. Among others, it is characterized by anti-inflammatory, antibacterial, and antioxidant properties, while at the same time, rarely showing allergenic potential. The aim of this study was to characterize C. asiatica, and present its properties and use in cosmetology. Applied externally, as a raw material, C. asiatica is characterized by its high cosmetic and therapeutic potential. Keywords: anti-ageing effect, natural cosmetics, skin, cosmetic ingredients, Centella asiatica WSTĘP Rośliny od zawsze były obecne w życiu człowieka, dostarcza- jąc wielu cennych substancji biologicznie czynnych. To na nich oparte są najstarsze metody leczenia. W obecnych cza- sach, fitokosmetyki, czyli kosmetyki wytwarzane na bazie ro- ślin, zyskują na popularności, a ich pielęgnacyjne i lecznicze właściwości są obiektem zainteresowań konsumentów [1]. Wąkrota azjatycka jest gatunkiem powszechnie występu- jącym na terenach Azji i stanowiącym istotny element in- dyjskiej ajurwedy. Wszystkie części rośliny wykazują wielo- kierunkowe działanie terapeutyczne, jednakże największym zainteresowaniem cieszą się jej liście, które są najbogatsze w charakterystyczne składniki aktywne, takie jak azjatykozyd, madekasozyd czy związki fenolowe [2-15]. Szereg dobroczyn- nych właściwości gwarantuje wąkrocie azjatyckiej popular- ność i liczne możliwości wykorzystania w dziedzinach takich jak medycyna, farmacja i kosmetologia. Jej ekstrakty można znaleźć w kosmetykach pielęgnacyjnych i myjących, zarów- no do twarzy, jak i ciała, a także w wyrobach farmaceutycz- nych (np. opatrunkach przyspieszających gojenie ran) czy su- plementach diety. CHARAKTERYSTYKA GATUNKU Wąkrota azjatycka (Centella asiatica) o nazwie synonimicz- nej Hydrocotyle asiatica L. jest gatunkiem należącym do ro- dziny selerowatych Apiaceae oraz rodzaju Centella L. obejmu- jącego około 50 gatunków, z których wąkrota azjatycka jest najbardziej rozpowszechnionym. Występuje w krajach strefy międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej (rys. 1), rośnie na te- renach wilgotnych, podmokłych i raczej zacienionych. Głów- nie można ją spotkać w Indiach, Chinach, Japonii, Sri Lance, na Madagaskarze oraz w Australii czy w Ameryce Południo- wej i Środkowej [2-6]. C. asiatica charakteryzuje się szerokim zastosowaniem i równie bogatym nazewnictwem, bowiem występuje pod This is an article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 Unported (CC BY 4.0) https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ Artykuł przeglądowy / Review article 5 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 30 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N ponad 60 różnymi nazwami, a do najbardziej popularnych należą: gotu kola, pegagan czy penny weed. Innymi popular- nymi nazwami są „tygrysie ziele” lub „tygrysia trawa”, które wywodzą się z legendy o tygrysie bengalskim, którego rany zostały zaleczone dzięki wąkrocie azjatyckiej [2, 7, 12, 15, 16]. C. asiatica jest płożącą byliną osiągającą od 5 do 20, a nawet 45 cm wysokości. Rośnie w skupiskach, tworząc gęsty, zielony dywan (fot. 1) [3, 7, 15]. Wąkrota azjatycka zaliczana jest do ro- ślin wieloletnich [3, 6, 9]. Jej łodyga jest długa, naga i wiotka, tworzy rozłogi o rozmaitym zabarwieniu, od mlecznych przez jasnozielone, zielono-różowe do ciemnoróżowych, a nawet purpurowych [3, 5, 7]. Okrągławe lub nerkowate liście o serco- watej nasadzie występują pojedynczo lub po 2-3 w węźle. Li- ście są nagie, mają gładką powierzchnię i karbowany brzeg. Ogonek liścia jest zwykle 5-10 razy dłuższy od blaszki liściowej. Drobne kwiaty wielkości do 3 mm tworzą baldachokształtne kwiatostany. Kwiaty przyjmują barwę od białej przez bladoró- żową do czerwono-purpurowej. W jednym kwiatostanie znaj- duje się do 5 pojedynczych kwiatów. Owoce to rozłupnie o dłu- gości do 8 mm o owalnym lub okrągłym kształcie, posiadają silnie pogrubioną owocnię [3-5, 7, 9, 12, 13]. ZASTOSOWANIE WĄKROTY AZJATYCKIEJ C. asiatica jest cennym elementem wywodzącej się z Indii medycyny ajurwedyjskiej, która wykorzystuje rośliny w ce- lach leczniczych. Od tysięcy lat wszystkie części tej rośliny stosowane są jako środek leczniczy w rozmaitych chorobach – m.in. w nadciśnieniu, gruźlicy, odrze, trądzie, astmie, reu- matyzmie, chorobie wrzodowej, chorobach skóry czy depre- sji. Przypisuje się jej właściwości ogólnego wzmocnienia or- ganizmu, odmładzające, poprawiające pamięć czy wydłuża- jące życie [4, 5, 7, 9, 11, 13-15]. W niektórych państwach wąkrotę azjatycką wykorzystu- je się jako surowe warzywo, a także do przyrządzania zup lub tradycyjnych potraw takich jak np. indyjski chutney czy ma- lezyjska sałatka ulam. W Chinach i Tajlandii z wąkroty azja- tyckiej przygotowuje się chłodzący napój gaszący pragnie- nie, a w Malezji parzy herbatę o właściwościach przeciwbie- gunkowych i pomagających w infekcjach dróg moczowych [5, 7, 14]. W Indiach w celu rewitalizacji nerwów i komórek mózgowych spożywa się proszek z liści wąkroty azjatyckiej. Ze świeżych liści z kolei przyrządza się pastę, którą aplikuje się na czyraki oraz syrop, który rozsmarowany na czole łago- dzi bóle głowy [14]. C. asiatica jest niezwykle ceniona ze względu na swoje wła- ściwości przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe i anty- wolnorodnikowe, dlatego tak chętnie wykorzystywana jest w medycynie tradycyjnej, a także w kosmetologii [2, 5, 11, 15]. SUBSTANCJE AKTYWNE Jako surowiec wykorzystuje się tak naprawdę całą roślinę, ale najbardziej pożądaną częścią wąkroty azjatyckiej są jej li- ście [4, 15]. Dominującymi składnikami biologicznie czynny- mi występującymi w wąkrocie azjatyckiej i determinującymi jej działanie terapeutyczne są pentacykliczne triterpenoidy, pochodne ursanu i oleanu. Zespół tych związków określa się mianem centelloidów lub azjatykozydów. W ich skład wcho- dzą saponiny triterpenowe (m.in. azjatykozyd, madekasozyd, centellozyd, braminozyd, tankunozyd) oraz kwasy triterpe- nowe (m.in. kwas azjatykowy, kwas madekasowy, kwas cen- tellowy, kwas bramikowy, kwas tankunowy). Ponadto w rośli- nie występują takie składniki jak fl awonoidy (np. kwercetyna, katechina), garbniki, karotenoidy (luteina, β-karoten), mono- terpeny, fitosterole (β-sitosterol, stigmasterol, kampesterol), aminokwasy, witaminy A, D, E, K, C i z grupy B oraz mikro- i makroelementy (np. magnez, sód, potas) [2, 4, 6, 7, 12, 15]. Wykaz substancji obecnych w zielu wąkroty azjatyckiej został zawarty w tabeli 1. Substancje aktywne, których bogatym źródłem jest wąkro- ta azjatycka to kwas azjatykowy i kwas madekasowy oraz ich pochodne – azjatykozyd i madekasozyd. Jednakże poziom tych składników może się znacznie różnić w zależności od pochodzenia geograficznego, zmian genetycznych, warun- ków środowiskowych i wzrostu danej rośliny. Powyższe sub- stancje są bowiem wytwarzane przez roślinę w trakcie jej Rys. 1 Występowanie wąkroty azjatyckiej na świecie Źródło: [17] Fot. 1 Wąkrota azjatycka Źródło: [18]5 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 31 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N rozwoju jako wtórne metabolity [4, 12, 13]. Według wymogów Europejskiej Farmakopei oraz Farmakopei Polskiej IX, surow- cem farmaceutycznym i kosmetycznym (Centellae asiaticae herba) mogą być wysuszone i rozdrobnione nadziemne czę- ści rośliny zawierające co najmniej 6% wszystkich pochod- nych triterpenoidów w przeliczeniu na azjatykozyd [2, 4, 12]. Z materiału roślinnego uzyskuje się miareczkowany eks- trakt z wąkroty azjatyckiej (TECA, Titrated Extract of Centel- la Asiatica), całkowitą frakcję triterpenoidów z wąkroty azja- tyckiej (TTFCA, Total Triterpenoid Fraction of Centella Asiatica) i całkowitą frakcję triterpenową (TTF, Total Triterpenic Frac- tion). TECA i TTFCA są wyciągami zawierającymi 40% azjaty- kozydu, 30% kwasu azjatykowego i 30% kwasu madekasowe- go. TTF składa się w 40% z azjatykozydu i w 60% z mieszaniny kwasów azjatykowego i madekasowego w nieznanym stosun- ku. Do mniej popularnych ekstraktów, których skład procen- towy nie jest określony należą: triterpenowa frakcja wąkro- ty azjatyckiej (CATTF, Centella Asiatica Triterpenic Fraction) i miareczkowany ekstrakt z wąkroty azjatyckiej (ETCA, Estrat- to Titolato di Centella asiatica). Według danych z piśmiennic- twa wszystkie powyższe akronimy określają ten sam wyciąg (zawierający 40% azjatykozydu i 60% kwasów azjatykowe- go i madekasowego), który występuje pod różnymi nazwa- mi handlowymi. TECA jest ekstraktem wysoce oczyszczo- nym, poddawanym obróbce chemicznej, która zaburza natu- ralną proporcję składników wyciągu w końcowym produkcie. Na podstawie tych informacji Komitet ds. Ziołowych Produk- tów Leczniczych (HMPC, Committee on Herbal Medicinal Pro- ducts) w 2010 roku orzekł o braku możliwości klasyfikowania TECA w kategorii preparatu ziołowego [2, 4, 12, 15]. W produktach kosmetycznych wąkrotę azjatycką można znaleźć w postaci sproszkowanych ekstraktów wodnych lub alkoholowych oraz rozpuszczonych w wodzie lub glikolu pro- pylenowym. Stosuje się również wyizolowane związki, przede wszystkim kwas azjatykowy, azjatykozyd, kwas madekasowy i madekasozyd [2]. Według nomenklatury Międzynarodowego nazewnictwa składników kosmetyków (INCI, International Nomenclatu- re of Cosmetic Ingredients), wąkrota azjatycka w składach ko- smetyków może wystąpić m.in. pod nazwami: Centella asia- tica leaf extract, Centella asiatica leaf water, Centella asiatica root extract, Centella asiatica flower extract, Centella asiatica leaf/stem powder [2, 19]. WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE W KOSMETOLOGII Dzięki obecności licznych substancji biologicznie czynnych, C. asiatica wykazuje szereg dobroczynnych działań (rys. 2) po- twierdzonych badaniami zarówno in vitro, jak i in vivo. Jako główne związki o aktywności biologicznej, wpływające ko- rzystnie na ludzki organizm, wymienia się niezmiennie azjaty- kozyd i madekasozyd. Lecznicze działanie tych związków che- micznych pomyślnie wykorzystywane jest w przypadku róż- nych rodzajów chorób, ale wyjątkowo dobrze sprawdza się w chorobach związanych z funkcją tkanki łącznej i ośrodkowe- go układu nerwowego. W dalszej części pracy opisano bada- nia, które dowodzą, że wyciągi z wąkroty azjatyckiej skutecznie sprawdzają się także w preparatach antycellulitowych, prze- ciw rozstępom czy redukujących oznaki starzenia skóry, a tak- że w pielęgnacji skóry suchej, naczyniowej i wrażliwej [4, 11, 20]. Jednym z ważniejszych działań ekstraktu z wąkroty azjatyc- kiej jest jego zdolność pobudzania regeneracji skóry i przy- spieszania gojenia się ran. Szczególny udział w tych proce- sach biorą właśnie azjatykozyd i madekasozyd, które wpływa- ją na syntezę elementów macierzy pozakomórkowej, przede wszystkim kolagenu typu I i III oraz pobudzają proliferację fibroblastów, czyli komórek skóry właściwej. Triterpenoidy mają również zdolność stymulowania syntezy glikozamino- glikanów, w szczególności kwasu hialuronowego. Powyższe procesy przyczyniają się do zwiększenia elastyczności skóry oraz jej odporności na rozciąganie, co skutkuje redukcją blizn, a nawet rozstępów [2, 5, 9, 20-22]. Z przeprowadzonych badań biologicznych wywniosko- wano, że miejscowe stosowanie wyrobów takich jak maści i wyciągi z ziela C. asiatica wykazują skuteczność w leczeniu owrzodzeń i ułatwiają gojenie ran pooparzeniowych. Za silne Tabela 1 Wykaz substancji biologicznie czynnych obecnych w Centellae asiaticae herba KLASASUBSTANCJE Saponiny triterpenowe azjatykozyd, azjatykozyd A (madekasozyd), azjatykozyd B, centellozyd, indocellozyd, madazjatykozyd, bramozyd, braminozyd, tankunozyd, izotankunozyd, skeffoleozyd, centellasaponozydy A, B, C, D Kwasy triterpenowe kwasy azjatykowy, madekasowy, centellowy, bramikowy, tankunowy, izotankunowy, madazjatykowy, izobramowy, braminowy, ursolowy, betulinowy, terminolowy Flawonoidykwercetyna, kemferol, katechina, luteolina Składniki olejku eterycznego p-cymen, α-humulen, β-kariofilen, germakren D Oleje tłusteglicerydy kwasów: palmitynowego, stearynowego, linolowego, linolenowego, lignocerylowego WitaminyA, D, E, K, C, PP, z grupy B Minerałysód, potas, wapń, magnez, żelazo, fosfor, cynk, miedź Aminokwasyalanina, lizyna, seryna, fenyloalanina, kwas glutaminowy, kwas asparaginowy Karotenoidyluteina, β-karoten Fitosterole β-sitosterol, stigmasterol, k ampesterol Cukryglukoza, ramnoza, fruktoza, sacharoza, arabinoza Inne garbniki, kwasy fenolowe i fenole, żywice, kwasy nieorganiczne, poliacetyleny, hydrokotylina (w suszonych liściach) Źródło: Opracowanie własne na podstawie [2, 4, 6, 7, 12, 15]5 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 32 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N właściwości lecznicze i gojące w przypadku tego rodzaju ran odpowiada w znacznej mierze azjatykozyd, który pobudza proces angiogenezy (proces tworzenia się naczyń włosowa- tych) i podwyższa ekspresję interleukiny IL-1β [4]. Zdolność pobudzania syntezy kolagenu typu I determinuje również właściwości przeciwstarzeniowe i możliwość zasto- sowania wąkroty azjatyckiej w walce z fotostarzeniem skóry. Jako czynnik odgrywający główną rolę w poprawie stanu skó- ry wskazuje się madekasozyd, który odpowiada za aktywację szlaku sygnalizacyjnego białek Smad, indukującego ekspre- sję kolagenu. Haftek i wsp. (2008 r.) w swoich randomizowa- nych badaniach potwierdzili korzystny wpływ miejscowo sto- sowanego madekasozydu w połączeniu z witaminą C na ję- drność, elastyczność i nawilżenie skóry. W badaniu wzięło udział 20 ochotniczek z objawami fotostarzenia skóry, któ- re przez pół roku stosowały miejscowo 5% witaminę C i 0,1% madekasozyd. Po skończonej kuracji zaobserwowano znacz- ną poprawę w ocenie klinicznej zmarszczek powierzchow- nych i głębokich, jędrności, elastyczności, szorstkości i na- wilżenia skóry. Wyniki te potwierdzono odpowiednimi po- miarami [20, 23]. Występujące w C. asiatica saponiny i flawonoidy wywołu- ją działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające, co znaczą- co wpływa na poprawę funkcji barierowych skóry i związaną z tym przeznaskórkową utratę wody (TEWL, transepidermal water loss). Właściwości te znajdują zastosowanie w przypad- ku skóry suchej i wrażliwej, ponieważ warunkują działanie ła- godzące i redukujące zaczerwienienia, pozwalając skórze na szybki powrót do homeostazy po ekspozycji na czynniki draż- niące. Ponadto ograniczenie TEWL wpływa na stopień na- wilżenia skóry, czyli podstawowy czynnik regulujący jej funk- cjonowanie [11, 24]. Przeprowadzone badania in vivo potwierdzają działanie przeciwzapalne wyciągu z wąkroty azjatyckiej. Właściwość tą zawdzięcza się zdolności saponin, a zwłaszcza azjatykozydu, do hamowania syntezy tlenku azotu w komórkach śródbłon- ka naczyń oraz hamowania aktywności cyklooksygenazy in- dukowanej (COX-2, cyclooxygenase-2) i lipooksygenazy (LOX, lipoxygenase), czyli enzymów uczestniczących w powstawa- niu mediatorów stanu zapalnego [21, 24]. C. asiatica jest powszechnie stosowana w preparatach antycellulitowych. Cellulit, czyli liposkleroza, to niezapal- na choroba w obrębie tłuszczowej tkanki podskórnej, któ- rej towarzyszy nieprawidłowy rozrost adipocytów (komórek tłuszczowych) oraz upośledzenie rozwoju i funkcjonowania tkanki łącznej. Zmiany te wywołują uciśnięcie drobnych na- czyń krwionośnych i limfatycznych, co w efekcie doprowadza do zaburzeń metabolicznych tkanki oraz jej gorszego odży- wienia. W walce z cellulitem stosuje się preparaty pobudza- jące mikrokrążenie skórne oraz oddziałujące na tkankę tłusz- czową i łączną. Wąkrota azjatycka poprawia elastyczność włókien tkanki łącznej, działa przeciwzapalnie, drenująco i stymulująco na naczynia krwionośne [20]. W licznych ba- daniach odnotowuje się znaczącą poprawę w kondycji skóry po zastosowaniu preparatów zawierających ekstrakt z C. asia- tica. U osób, które przez 90 dni przyjmowały suchy ekstrakt z C. asiatica zaobserwowano zmniejszenie objętości komórek tłuszczowych, a u badanych stosujących miejscowo balsamy z ekstraktem z wąkroty azjatyckiej poprawie uległy elastycz- ność i nawilżenie skóry [2]. Zarówno badania in vitro, jak i in vivo potwierdzają, że eks- trakty z C. asiatica wykazują silne właściwości przeciwutle- niające, dzięki czemu chronią komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Ekstrakt z wąkroty azjatyckiej hamuje peroksydację lipidów i utlenianie białek, tym samym zapewniając ochronę lipidom cementu międzykomórkowego i fosfolipidom budującym błony komórkowe [2, 25]. Istnieją badania sugerujące, że wyciągi z wąkroty azjatyckiej są jedny- mi z najsilniejszych antyoksydantów, porównywalnymi albo nawet lepszymi od witaminy C, kwasu galusowego czy eks- traktu z pestek winogron. Największy potencjał antyoksyda- cyjny ma ekstrakt z liści wąkroty azjatyckiej, co może wyni- kać z faktu, iż w liściach zawartych jest najwięcej związków fenolowych w porównaniu z innymi częściami rośliny. Wyka- zano, że zarówno ekstrakt wodny, jak i alkoholowy z wąkro- ty azjatyckiej neutralizują i przeciwdziałają powstawaniu re- aktywnych form tlenu (ROS, reactive oxygen species), a tak- że, w warunkach in vitro, skutecznie neutralizują tlenkowe i ponadtlenkowe rodniki oraz syntetyczne rodniki: 2,2-dife- nylo-1-pikrylohydrazyl (DPPH, 2,2-Diphenyl-1-picrylhydra- zyl) i kwas 2,2′-azyno-bis(3-etylobenzotiazolino-6-sulfono- wy) (ABTS, 2,2′-azino-bis-(3-ethylbenzothiazoline-6-sulfonic acid)). Ponadto dowiedziono, że w teście oznaczania zdolno- ści redukowania jonów żelaza (FRAP, ferric reducing antioxi- dant power) wymienione ekstrakty wykazują zdolność reduk- cji jonów żelaza (III) do jonów żelaza (II) [2, 5]. Rys. 2 Właściwości wyciągów z Centella asiatica Źródło: Opracowanie własne na podstawie [2, 13, 15, 25]5 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 33 Artykuł ukazał się w „Aesthetic Cosmetology and Medicine” N Produkty kosmetyczne, w których można znaleźć wąkrotę azjatycką to preparaty: • do pielęgnacji twarzy o właściwościach przeciwstarzenio- wych, przeciwtrądzikowych i łagodzących podrażnienia, • do pielęgnacji ciała działające ujędrniająco, redukujące rozstępy i przyspieszające gojenie ran, • do pielęgnacji włosów, które działają odżywczo i stymulu- jąco na skórę głowy. PRZECIWWSKAZANIA I ALERGIE Wykazano, że ekstrakt z wąkroty azjatyckiej charakteryzuje się słabymi właściwościami uczulającymi. Wynika to z faktu, iż ze względu na wysoką masę cząsteczkową madekasozydu, azja- tykozydu i kwasu azjatykowego oraz występowanie fragmen- tu hydrofilowego w cząsteczkach dwóch pierwszych związ- ków, wnikanie w warstwę rogową naskórka wyżej wymienio- nych centelloidów jest utrudnione. Opisane zostały jedynie nieliczne przypadki reakcji alergicznych. Jednakże zastosowa- nie miejscowo wyższych niż zalecane dawek związków triter- penowych pochodzących z C. asiatica może wywołać alergicz- ne kontaktowe zapalenie skóry (ACD, allergic contact derma- titis) objawiające się silnym świądem, zaczerwienieniem oraz pęcherzami początkowo występującymi w miejscu kontaktu z alergenem, z czasem rozprzestrzeniającymi się [2, 4, 20]. Nie odnotowano znaczących efektów ubocznych wynikających ze stosowania wyciągów z wąkroty azjatyckiej doustnie [4]. PODSUMOWANIE Wąkrota azjatycka jest rośliną znaną od najdawniejszych cza- sów i pomyślnie wykorzystywaną w medycynie tradycyjnej i życiu codziennym, a w obecnych czasach szeroko stosowa- ną przede wszystkim w przemyśle kosmetycznym i farma- ceutycznym. Wyciągi i izolaty pozyskane z wąkroty azjatyc- kiej charakteryzują się wysokim potencjałem kosmetycznym i wielokierunkowym działaniem leczniczym – wykazują wła- ściwości regeneracyjne, przeciwzapalne, antyoksydacyjne, ogólnie wzmacniające czy poprawiające pamięć. Ekstrakty wąkroty azjatyckiej stosowane zewnętrznie miejscowo jedy- nie w skrajnych przypadkach wykazują potencjał alergizujący. LITERATURA / REFERENCES 1 . Jankowiak W, Schaschner K. Surowce roślinne w kosmetyce – fitoko- smetyki. Kosmetologia Estetyczna. 2013;4(2):239-241. 2 . Ratz-Łyko A, Arct J. Kosmetyczne i dermatologiczne właściwości Cen- tella asiatica. Polish Journal of Cosmetology. 2015;18(1):25-30. 3 . Shukuroval MK, Myint D, Yi SS, et al. Morphological Description and Ethno botanical Review of the Orphan Crop Myin-Hkwa (Centel- la asiatica L.) From Myanmar. Frontiers in Sustainable Food Systems. 2021;5:680862. https://doi.org/10.3389/fsufs.2021.680862 4 . Karłowicz-Bodalska K, Han S, Han T, et al. Centella asiatica (L.) Urban, syn. Hydrocotyle asiatica L. – wąkrota azjatycka – znana roślina leczni- cza Dalekiego Wschodu. Postępy Fitoterapii. 2013;4:225-235. 5 . Zahara K, Bibi Y, Tabassum S. Clinical and therapeutic benefits of Cen- tella asiatica. Pure and Applied Biology. 2014;3(4):152-159. https://doi.org/10.19045/bspab.2014.34004 6 . Wyszkowska-Kolatko M, Koczurkiewicz P, Wójcik K, et al. Rośliny leczni- cze w terapii chorób skóry. Postępy Fitoterapii. 2015;3:184-192. 7 . Singh S, Gautam A, Sharma A, et al. Centella asiatica (L.): a plant with immense medicinal potential but threatened. International Journal of Pharmaceutical Sciences Review and Research. 2010;4(2):9-17. 8 . Sabaragamuwa R, Perera CO, Fedrizzi B. Centella asiatica (Gotu kola) as a neuroprotectant and its potential role in healthy ageing. Trends in Food Science & Technology. 2018;79:88-97. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2018.07.024 9 . Gohil KJ, Patel JA, Gajjar AK. Pharmacological Review on Centella asiati- ca: A Potential Herbal Cure-all. Indian Journal of Pharmaceutical Scien- ces. 2010;72(5):546-556. https://doi.org/10.4103/0250-474X.78519 10 . Venesia NF, Fachrial E, Lister INE. Effectiveness Test of Centella Asiati- ca Extract on Improvement of Collagen and Hydration in Female White Rat (Rattus Norwegicus Wistar). American Scientific Research Journal for Engineering, Technology, and Sciences. 2020;65(1):98-107. 11 . Amroziak-Krezymon A, Czałbowska A. Substancje aktywne wykorzysty- wane w kosmetykach do pielęgnacji skóry naczyniowej. Kosmetologia Estetyczna. 2018;7(6):639-644. 12 . European Medicines Agency. European Union herbal monograph on Centella asiatica (L.) Urb., herba. https://www.ema.europa.eu/en/docu- ments/herbal-monograph/european-union-herbal-monograph-cen- tella-asiatica-l-urb-herba-revision-1_en.pdf. Accessed 10.03.2023. 13 . Król D. Wąkrota azjatycka (Centella asiatica L.) – właściwości lecznicze. Postępy Fitoterapii. 2010;2:101-105. 14 . Ganie IB, Ahmad Z, Shahzad A, et al. Biotechnological Intervention and Secondary Metabolite Production in Centella asiatica L. Plants. 2022;11(21):2928. https://doi.org/10.3390/plants11212928 15 . Nurkowska K, Grabiec P, Grymel M. Kosmetyczny potencjał wąkroty azjatyckiej (Centella asiatica L. Urban). Świat Przemysłu Kosmetycznego. 2021;2:49-54. 16 . Kartasasmita RE, Musfiroh I, Muhtadi A, et al. Binding affinity of asiatic acid derivatives design against Inducible Nitric Oxide Synthase and ADMET Prediction. Journal of Applied Pharmaceutical Science. 2014;4(2):75-80. https://doi.org/10.7324/JAPS.2014.40213 17 . Mathavaraj S, Sabu KK. Genetic status of Centella asiatica (L.) Urb. (In- dian pennywort): A review. Current Botany. 2021;12:150-160. https://doi.org/10.25081/cb.2021.v12.6971 18 . Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Centel- la_asiatica_kz01.jpg. Accessed 10.03.2023. 19 . Decyzja Komisji (UE) 2019/701 z dnia 5 kwietnia 2019 r. ustanawiająca słownik wspólnych nazw składników do stosowania na etykietach pro- duktów kosmetycznych (Tekst mający znaczenie dla EOG). http://data.europa.eu/eli/dec/2019/701/oj. Accessed 10.03.2023. 20 . Bylka W, Znajdek-Awiżeń P, Studzińska-Sroka E, et al. Centella asiatica in cosmetology. Postępy Dermatologii i Alergologii. 2013;1:46-49. https://doi.org/10.5114/pdia.2013.33378 21 . Uddin S, Alam K, Hoq O, et al. The therapeutic use of Centella asiatica. International Journal of Chemistry Studies. 2017;1(2):21-26. 22 . Lv J, Sharma A, Zhang T, et al. Pharmacological Review on Asia- tic Acid and Its Derivatives: A Potential Compound. SLAS Technology. 2018;23(2):111-127. https://doi.org/10.1177/2472630317751840 23 . Haftek M, Mac-Mary S, Le Bitoux MA, et al. Clinical, biometric and struc- tural evaluation of the long-term effects of a topical treatment with ascorbic acid and madecassoside in photoaged human skin. Experi- mental Dermatology. 2008;17(11):946-952. https://doi.org/10.1111/j.1600-0625.2008.00732.x 24 . Ratz-Łyko A, Arct J, Pytkowska K. Moisturizing and Antiinflammato- ry Properties of Cosmetic Formulations Containing Centella asiati- ca Extract. Indian Journal of Pharmaceutical Sciences. 2016;78(1):27-33. https://doi.org/10.4103/0250-474x.180247 25 . Prakash V, Jaiswal N, Srivastava M. A review on medicinal properties of Centella asiatica. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research. 2017;10(10):69-74. https://doi.org/10.22159/ajpcr.2017.v10i10.20760 otrzymano / received: 16.04.2023 | poprawiono / corrected: 21.04.2023 | zaakceptowano / accepted: 29.04.20235 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 35 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P Maria Kasprzak mgr biologii, dr n. farm. w dziedzinie chemii medycznej, dawniej nauczycielka akademicka, obecnie tłumaczka, copywriterka, nauczycielka w szkole średniej i autorka tekstów internetowych o tematyce zdrowotnej i edukacyjnej oficjalny dystrybutor marki GIGI Laboratories w Polsce Akkona sp. z o.o. ul. Smocza 27 01-048 Warszawa + 48 604 209 900 JAK WYBRAĆ ODPOWIEDNI PRODUKT Z RETINOLEM? Retinol w kosmetykach jest stosowany głów- nie w postaci estrów – proretinoli. Estryfikacja stabilizuje cząsteczkę retinolu i poprawia jego tolerancję przez skórę. Estry retinolu wymaga- ją aktywacji w skórze poprzez rozpad wiązania estrowego. Najpopularniejszą pochodną retino- lu w kremach, serach, emulsjach czy maściach jest palmitynian retinylu (INCI: Retinyl Palmita- te), zawarty w większości produktów regeneru- jących i rozjaśniających z linii Retin A od GIGI Laboratories. Pochodna ta jest rozpuszczalna w tłuszczach i dobrze penetruje naskórek. Ma stosunkowo łagodne działanie, dlatego w odpo- wiednich stężeniach (ok. 0,05-0,2%) może być stosowana w kosmetykach do codziennej pie- lęgnacji domowej. Produkty, zawierające więk- sze stężenia retinolu lub silniejsze retinoidy (np. kwas retinowy), są zwykle przeznaczone do użytku profesjonalnego lub do stosowania pod nadzorem specjalisty. KURACJA RETINOLEM – MINIMALIZOWANIE PODRAŻNIEŃ SKÓRY Retinol i jego pochodne mogą mieć działanie drażniące, choć słabsze niż np. kwas retinowy. Jednak w przypadku skóry wrażliwej warto za- cząć od kosmetyków z niskim stężeniem reti- nolu (0,05-0,2%). Każdy nowy produkt należy wypróbować na niewielkim obszarze skóry. Jeśli po dobie nie wystąpi odczyn zapalny, można roz- począć aplikację zgodnie z instrukcją. Większość kosmetyków z retinolem stosuje się raz dzien- nie, wieczorem. Produkty o większym stężeniu retinolu (1% lub wyższym) zaleca się stosować najwyżej dwa razy w tygodniu. W pielęgnacji do- mowej nie zaleca się stosowania retinolu w połą- czeniu z produktami potencjalnie drażniącymi, np. kwasami organicznymi lub enzymami. Ist- nieją silne peelingi kwasowe z retinolem, sku- teczne w redukcji zmarszczek i przebarwień (np. Retin A Brightening Peeling), jednak są to pro- dukty przeznaczone do użytku profesjonalnego. BEZPIECZNE STOSOWANIE RETINOLU Przy stosowaniu retinolu należy pamiętać o ochronie skóry, a także samego produktu, po- nieważ retinol jest wrażliwy na działanie świa- tła i tlenu. Opakowania trzeba szczelnie za- mykać i trzymać w ciemnym miejscu. Podczas kuracji należy unikać wystawiania skóry na słoń- ce, a w dzień zawsze stosować kremy z wysokim filtrem (np. GIGI Sun Care SPF 40-50). Retinol roz- pada się pod wpływem światła i traci skuteczność. Poza tym uwrażliwia skórę na promieniowanie UV. Należy też pamiętać, że retinol w nadmiarze może działać teratogennie, dlatego nie zaleca się kuracji retinolem w okresie przygotowania do ciąży, a także w czasie ciąży i karmienia piersią. Retinol – witamina A, ma szerokie zastosowanie w kosmetologii. Stosowany na skórę przyspiesza odnowę naskórka i ogranicza jego nadmierne rogowacenie, stymuluje odbudowę włókien kolagenowych, wygładza zmarszczki, rozjaśnia zmiany pigmentacyjne w naskórku. Jego działanie wynika przede wszystkim z powinowactwa do odpowiednich receptorów w komórkach naskórka i skóry właściwej. Retinol jest cennym składnikiem kuracji odmładzających, przeciwzmarszczkowych, rozjaśniających i regenerujących. Nadaje się szczególnie dla skóry zwiotczałej, z widocznymi skutkami fotostarzenia i przebarwieniami. RETINOL BEZ RYZYKA BEZPIECZNE I SKUTECZNE WYKORZYSTANIE RETINOLU W KOSMETYCE5 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 36 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P RETINOIDY Retinoidy to duża grupa substancji, których wspólną cechą jest zdolność do wiązania oraz ak- tywowania receptorów retinoidowych. W kosme- tyce główne zastosowanie znalazł retinol oraz jego estry, m.in. palmitynian retinylu. Wykazują one różną aktywność. O skuteczności działania oraz przyswajalności przez skórę takich produk- tów kosmetycznych decyduje postać chemiczna retinoidów oraz ich stężenie. Ta grupa związków wykazuje szereg właściwości przy zastosowaniu zewnętrznym, wśród których można wyróżnić: • regulacja procesów zachodzących w warstwie naskórka – hamowanie nadmiernej prolife- racji lub jej przyspieszanie, jeśli proces nie za- chodzi w odpowiednim tempie • pogrubienie warstwy ziarnistej naskórka • rozjaśnianie przebarwień • stymulacja odpowiedzi immunologicznej • normalizacja złuszczania w przewodach gru- czołów łojowych • stymulacja syntezy kolagenu I, III i VII oraz elastyny • wzrost angiogenezy Retinoidy od lat wykorzystywane są w produktach pielęgnacyjnych dla skóry dojrzałej, suchej, zmian trądzikowych oraz łuszczycy, ze względu na ich właściwości poprawiające stan skóry. Ich działanie doceniła i wykorzystała w swoich kosmetykach niemiecka marka Dr. Spiller. RETINOIDY W KOSMETYKACH DR. SPILLER Dystrybutor w Polsce TOTIS Pharma ul.Białostocka 22/43 03-471 Warszawa +48 573 569 595 Karolina Dziadosz trenerka produktowa, prelegentka TOTIS Pharma5 / 2023 Kosmetologia Estetyczna 37 PREZENTACJA KOSMETOLOGIA ESTETYCZNA P Efekty oddziaływania na skórę Stosowanie zewnętrzne retinoidów sprawia, że skóra staje się gładsza. Zmniejsza się ilość zaskórników. Koloryt zo- staje wyrównany. Następuje widoczne zmniejszenie głębo- kości zmarszczek, spłycenie bruzd. Skóra staje się bardziej elastyczna. Korygują zatem istniejące już zmiany związane z wiekiem oraz działają przeciwstarzeniowo. VITAMIN A LINE DR. SPILLER AKTYWATOR CYKLU KOMÓRKOWEGO Ze względu na wyjątkowe działanie retinoidów, marka Dr. Spil- ler stworzyła specjalną linię produktów do pielęgnacji skóry dojrzałej, wymagającej regeneracji – Vitamin A Line. Sprawdzą się one idealnie zarówno w gabinecie kosmetologicznym, jak i jako rekomendacja dla pielęgnacji domowej, w celu przedłu- żenia i wzmocnienia efektów zabiegów profesjonalnych. Vitamin A Day Cream Krem na dzień o typie emulsji W/O, zawartość lipidów ok. 26%. Zawiera palmitynian retinylu. W jego składzie znaj- dziemy również beta-karoten, niacynamid, tokoferol, cenne oleje oraz ekstrakt z liści Aloe Vera. Nadaje skórze aksamitną gładkość, równoważy poziom nawilżenia i sprawia, że ilość zmarszczek zmniejsza się. Zapewnia skórze ochronę anty- oksydacyjną przez cały dzień oraz wyrównanie jej kolorytu. Vitamin A Night Cream Krem na noc o typie emulsji W/O, zawartość lipidów ok. 29%. Zawiera palmitynian retinylu. W porównaniu do kre- mu na dzień zawiera również bisabolol oraz olej z nasion jojoba, który przeciwdziała powstawaniu zmarszczek. Za- pewnia skuteczną regenerację przez całą noc. Vitamin A Cream Light Lekki krem o typie emulsji O/W, zawartość lipidów ok. 19%. Zawiera palmitynian retinylu, beta-karoten, oleje, kwas hialuronowy, białka pszenicy, tokoferol. 24-godzinny deli- katny krem, idealnie sprawdzi się w przypadku cery mie- szanej i skłonnej do powstawania zaskórników, która rów- nież wymaga regeneracji. Retinol+ Serum Zawiera wysoce skoncentrowany, kapsułkowany retinol. Ta technologia zwiększa stabilność retinolu i umożliwia jego transport do najgłębszych warstw skóry, gdzie może być najbardziej skuteczny. Poprzez połączenie z innymi składnikami o wysokiej jakości (kwas hialuronowy, woda kwiatowa z lawendy, ekstrakt z lilii, MatriFirm, pantenol, PoreRefine (zawiera kwas agarowy, peptyd naprawczy, niacynamid). Działa kojąco na skórę, przeciwzapalnie i hamuje procesy glikacji odpowiedzialne za powstawa- nie zmarszczek. Nie należy stosować produktu w okresie ciąży i laktacji. Sun Care Ochrona przeciwsłoneczna jest niezwykle ważna każdego dnia, ale podczas stosowania produktów z retinoidami na- leży zwrócić na nią szczególną uwagę. Dr. Spiller przygoto- wał specjalną linię Sun Care, w której znajdą się produkty z filtrami ochronnymi przed promieniowaniem UV. Produkty kosmetyczne zawierające retinoidy to doskonałe rozwiązanie dla posiadaczy skóry dojrzałej. Pomagają zniwe- lować powstałe już zmiany związane z wiekiem, a także za- pobiegają powstawaniu kolejnych. Substancje te regulują po- dział komórek, umożliwiając zachowanie młodego wyglądu i gładkiej skóry o równomiernym kolorycie. Produkty z linii Vitamin A Line Dr. Spiller zapewniają intensywną odbudowę dla wymagającej skóry potrzebującej regeneracji. Dają długo- trwały efekt udoskonalenia i wygładzenia. Skutkuje to czystą, świeżą cerą, która emanuje nową energią i pięknem. Międzynarodowy dystrybutor TOTIS Pharma organizuje seminaria, na które może zapisać się każdy praktykujący kosmetolog. Dla Państwa wygody proponujemy link do re- jestracji na szkolenia. Zeskanuj kod, aby zarejestrować się na seminariumNext >